جایگاه دانشمند در اسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علم آموزی،
علم،
تقوا.
پرسش: آیا از نظر
دین اسلام بین یک فرد دانشمند با یک کارگر ساده فرقی هست؟
پاسخ: در مکتب اسلام اولین امتیاز و ملاک برتری انسان‌ها در مقایسه با یکدیگر
تقوا است، اما در دایره مؤمنان و پرهیزکاران، دانشمندان به
یقین در جایگاه بالاتری نسبت به عموم مردم قرار دارند که در آیات روایات نیز به آن اشاره شده است.
اگرچه در مکتب اسلام اولین امتیاز و ملاک برتری انسان‌ها در مقایسه با یکدیگر
تقوا است، اما در دایره مؤمنان و پرهیزکاران، دانشمندان به
یقین در جایگاه بالاتری نسبت به عموم مردم ایستاده‌اند.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید:«... قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ...؛
بگو: آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسان‌اند؟!»
در جایی دیگر می‌فرماید:«... یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ...؛
خداوند کسانی را که
ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم به آنان داده شده، درجات عظیمی می‌بخشد.»
جابر بن عبد الله انصاری در همین ارتباط از
پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) چنین نقل می‌کند:«...و فضل العالم علی سائر الناس کفضلی علی أدناهم...؛
و برتری دانشمند بر دیگر مردم مانند برتری من نسبت به پایین‌ترین فرد امّتم می‌باشد.»
از این‌رو است که
امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید دانشمندان وارثان پیامبران‌اند: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ...»؛
بنابر این، با توجه به آیات و روایات، عالمان و اندیشمندانی که علمشان در جهت خدمت
دین و دنیای مردم و جامعه باشد در مقایسه با دیگر اقشار، دارای جایگاهی برتر و والاتر نزد خداوند هستند.
البته از این قاعده استثنا خواهند بود، برخی از دانشمندانی که علم و دانش آنها نه تنها نفعی عاید جامعه نمی‌کند، بلکه در تضاد با مصالح جامعه و اعتقاد دینی مردم می‌باشد، بدیهی است که اینان نه تنها علمشان دارای ارزش نیست و برای آنها نزد
خداوند مقامی کسب نمی‌کند که آنها را حتی از چهارپایان نیز پست‌تر و پایین‌تر می‌نماید. در این صورت به یقین کارگران ساده با تقوا از چنین دانشمندانی به مراتب بالاترند: «وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذی آتَیْناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطانُ فَکانَ مِنَ الْغاوین؛
و بر آنها بخوان سرگذشت آن‌کس را که آیات خود را به او دادیم ولی (سرانجام) خود را از آن تهی ساخت و
شیطان در پی او افتاد، و از گمراهان شد!»
گاهی در میان مردم افرادی پیدا می‌شوند که از نظر علم دین و کمال معنوی به درجه بالایی می‌رسند و پا به مرحله‌ای می‌گذارند که باید یک
انسان کامل و
عارف فرزانه باشند و به اوج معنویت و
عرفان برسند، ولی در اثر
دنیاپرستی و
خودخواهی و
ریاست طلبی آن‌چنان در گمراهی فرو می‌روند که گویا علم و کمالی نداشتند و به حدی از
شقاوت می‌رسند که به تعبیر قرآن، شیطان همراه و ملازم آنان می‌شود: «فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطانُ».
شایان توجه است آنچه که در تفاوت جایگاه دانشمندان با سایر افراد بیان شد، جایگاه معنوی و ارزشی آنها نزد خداوند است، اما در مقابل قانون و حقوق شهروندی تمام افراد جامعه مساوی‌اند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جایگاه دانشمند در اسلام»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۴.
