• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جامعه پیشرفته

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: جامعه پیشرفته، جامعه وارسته، عدالت، آزادی، دانش.

پرسش: جامعه پیشرفته و وارسته به چه جامعه‌ای می‌گویند؟ (حداقل شاخصه‌های اصلی و کلی)

پاسخ: از نشانه‌های جامعه پیشرفته، توحید؛ عدل و دادگستری‌ و عدم تبعیض؛ اتحاد؛ آزادی؛ ترویج علم و دانش؛ امنیت و داشتن مدیران لایق است.




جامعۀ پیشرفته و وارسته، با توجه به تعریف فرهنگ‌ها، ادیان و مکاتب مختلف خواهد بود؛ لذا تعریف وارستگی در هر جامعه بستگی به فرهنگ و آموزه‌هایی دارد که در آن جامعه حاکم است. و شاخصه‌های آن را دین و فرهنگ آن جامعه بیان می‌کند. بنابر معیار و تعریفی که دین اسلام از پیشرفت و وارستگی دارد، جامعه‌ای وارسته است که شهروندانش به آموزه‌ها، تعالیم و دستورات اخلاقی و اجتماعی اسلام پای بند باشند و آن رفتارها را در جامعۀ خود به اجرا در آورند.
از نگاه اسلام، زندگی اجتماعی و روابط افراد یک جامعه و وظایف یک شهروند در قبال مردم و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، دارای اصول و ضوابطی است که هر فرد مسلمان در مناسبات و رفتارهای اجتماعی ملزم به رعایت آنها است.
هر مردم و جامعه‌ای که این آموزه‌ها را سرلوحۀ برنامه‌های زندگی خویش قرار دادند، در آن اجتماع پیشرفت و وارستگی تحقق خواهد یافت.


برخی از مهم‌ترین شاخصه‌ها و نشانه‌های وجود پیشرفت در یک جامعه به صورت خلاصه می‌تواند این‌ها باشد:

۲.۱ - توحید

پیشرفت‌های مادی و صنعتی فقط بخشی از زندگی انسان را تأمین می‌کند و به تنهایی سعادت و خوش‌ بختی نمی‌آورد و پاسخ گوی همه خواسته‌های فطری بشر نیست، بلکه باید به موازات این، پیشرفت در ابعاد معنوی، اخلاقی و انسانی نیز تکامل یابد و خلأهای روحی و روانی را جبران نماید. بی‌ گمان سرچشمه حیات معنوی و همه امور دینی و اخلاقی پذیرش توحید و پرستش خدای یگانه است.
نیاز به معبود و احساس پرستش یکی از ضروریات فطری و صفات عمومی بشر است و از هیچ ملتی جدا نمی‌شود و هیچ حقیقتی به جای آن نمی‌نشیند. قرآن یکی از مظاهر برجسته جامعه مطلوب را اعتقاد به توحید و دوری از شرک می‌داند. هر پیامبری که از جانب خدا مبعوث شده، نخست توحید و یگانه ‌پرستی را مطرح ساخته، سپس دیگر مسائل اجتماعی و سیاسی را بیان کرده است: «...لَیبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ امْناً یعْبُدُونَنی‌ وَ لا یشْرِکُونَ بی‌ شیئاً؛ ترسشان را به آرامش و ایمنی مبدّل می‌کند، آن ‌چنان‌ که تنها مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت.»

۲.۲ - عدل و دادگستری‌ و عدم تبعیض

رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: عدل در مسائل اجتماعی مانند سپر نگهبانی است که افراد در پناه آن از تعدّی محفوظ خواهند ماند.
[۲] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۹۲، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.

"وَ عَنِ النَّبِیِّ (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نَظَرَ إِلَی رَجُلٍ لَهُ ابْنَانِ فَقَبَّلَ أَحَدَهُمَا وَ تَرَکَ الْآخَرَ فَقَالَ النَّبِیُّ ص فَهَلَّا آسَیْتَ بَیْنَهُمَا"؟؛
[۳] احسائی، ابن ابی جمهور، ج۱، ص۲۹۳، سید الشهداء، قم، ۱۴۰۵ق.
پدری با دو فرزند خود شرفیاب محضر رسول اکرم بود. یکی از فرزندان را بوسید و به فرزند دیگر اعتنا نکرد. پیغمبر که این رفتار نادرست را مشاهده کرد! به او فرمود چرا با فرزندان خود به طور مساوی رفتار نمی‌کنی؟ و فرمود: «"اعْدِلُوا بَیْنَ أَوْلَادِکُمْ کَمَا تُحِبُّونَ أَنْ یَعْدِلُوا بَیْنَکُمْ فِی الْبِرِّ وَ اللُّطْفِ"؛‌ میان فرزندانتان به عدالت رفتار کنید، چنان که دوست دارید در مورد شما به عدالت رفتار شود در خوبی‌ها و لطف.»

۲.۳ - اتحاد

وحدت نظری و عملی و هماهنگی عناصر مؤثر جامعه از نشانه‌های روشن پیشرفت و تمدن است. در جامعه‌ای که تکریم، حُرمت و ارزش‌ یابی افراد براساس جنسیت، تابعیت، رنگ و زبان مبتنی گردد، پایه‌های پیشرفت مستحکم نمی‌شود و کاروان تمدن به پیش نمی‌رود. اما در سایه انسجام و همبستگی، سنّت ‌ها و نظرها به هم می‌آمیزد، بر کمالات و امتیازات اقوام و افراد جامعه افزوده می‌شود، کمبودها و نقص ‌های اجتماعی تأمین می‌گردد، اندیشه‌ها و فرهنگ‌ها با هم آشتی می‌پذیرد، تعاون و همیاری جان می‌گیرد، بازار و بازرگانی رونق می‌یابد و ارکان حکومت و پایه‌های دولت تقویت می‌شود.

۲.۴ - آزادی

آزادی از مظاهر بارز پیشرفت است؛ جامعه‌ای که بر پایه آزادی اندیشه استوار باشد، در افق روشنی از تمدن انسانی قرار می‌گیرد.

۲.۵ - علم و دانش

آشنایی با علوم و فنون از دیگر مظاهر تمدن، و جهل و ناآگاهی و نداشتن شناخت کافی نسبت به علم و صنعت از نشانه‌های عقب ماندگی و سقوط است. جامعه ‌ای پیشتاز است که بهره‌ای از معارف بشری را دریابد و گامی فراسوی علم و معرفت بردارد، و گرنه در پیچ و خم حیات، همچنان حیرت زده می‌ماند و ره به جایی نمی‌برد.

۲.۶ - امنیت

مقوله امنیت در واقع عنصر محوری برای جامعه است؛ یعنی جامعه در بستر امنیت شکوفا خواهد شد؛ چرا که رشد و تعالی همه جانبه تعلیم و تربیت و دیگر ابعاد زندگی مادی و معنوی در سایه امنیت و آسایش امکان پذیر است و تلاش و تکاپوی افراد در گهواره امنیت جهت و جریان می‌یابد.
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) از جمله ویژگی‌های خانه خدا را مأمن بودن آن معرفی می‌نماید و از خدا می‌خواهد تا آن را برای زایران خانه‌اش ایمن گرداند.
پس جامعه‌ای که از نعمت امنیت بی ‌بهره است نشان می‌دهد که هنوز با پیشرفت شایسته و تمدن انسانی فاصله دارد.

۲.۷ - ویژگی‌های مدیران جامعه

همچنین نقش مدیران و شاخصه‌های مدیریتی آنها در رسیدن به رشد و پیشرفت کشور نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. ابعاد پیشرفت و وارستگی جامعه را می‌توان از زاویه تأثیر شاخصه‌های شخصیتی مدیران و نیز نوع مدیریت آنها بررسی کرد.
مهم‌ترین معیار انتخاب و گزینش مدیران سیاسی علاوه بر شرایط عمومی؛ مانند عدالت، تقوا، صداقت، قانون مداری و...، می‌تواند تخصص لازم، تعهد باشد.


۱. سوره نور/۲۴، آیه۵۵.    
۲. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۹۲، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
۳. احسائی، ابن ابی جمهور، ج۱، ص۲۹۳، سید الشهداء، قم، ۱۴۰۵ق.
۴. مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۹۲، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.    
۵. سوره بقره/۲، آیه۱۲۵.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جامعه پیشرفته»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۴.    


رده‌های این صفحه : توسعه | فرهنگ و اجتماع




جعبه ابزار