• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

توبه خدا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: خدا، قرآن، حدیث، توبه.

پرسش: توبه خدا یعنی چه؟



«توبه» در قرآن و حدیث، نه تنها در مورد انسان، بلکه در مورد خداوند متعال نیز به‌کار رفته است.
کلمه توبه و مشتقّات آن در قرآن کریم، ۳۵ بار با گونه‌های زیر به خداوند متعال، نسبت داده شده است: «تابَ» در مائده: آیه ۷۱، توبه: آیه ۱۱۷ دو بار، توبه: آیه ۱۱۸، مجادله: آیه ۱۳. «فَتابَ» در بقره: آیه ۳۷ و ۵۴ و ۱۸۷، طه: آیه ۱۲۲، مزمل: آیه ۲۰. «یتوب» در آل عمران: آیه ۱۲۸، نساء: آیه ۱۷ و ۲۶ و ۲۷، مائده: آیه ۳۹، توبه: آیه ۱۵ و ۲۷ و ۱۰۲ و ۱۰۶، احزاب: آیه ۲۴ و ۷۳. «اتوبُ» در بقره: آیه۱۶۰. «تُب» در بقره: آیه ۱۲. «التوبة» در نساء: آیه ۱۷. «التوّاب» در بقره: آیه ۳۷ و ۵۴ و ۱۲۸ و ۱۶۰، توبه: آیه ۱۰۴ و ۱۱۸. «توّاب» در نور: آیه ۱۰، حجرات: آیه ۱۲. «توّابا» در نساء: آیه ۱۶ و ۶۴، نصر: آیه ۳. به خدا نسبت داده شده است؛ مانند:
«لَقَد تَّابَ اللَّهُ عَلَی النَّبِیِّ وَ الْمُهَجِرِینَ وَ الْاَنصَارِ؛ البته خداوند بر پیامبر و مهاجران و انصار عطف توجه نمود و توبه آنها را پذیرفت.»
و نیز:
«اِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ؛ همانا خداوند، بسیار توبه پذیر و مهربان است.»
«وَ اَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَکِیمٌ؛ خداوند، بسیار توبه پذیر و حکیم است.»
مقصود از توبه خداوند (عز‌و‌جل)، در این آیات و آیات مشابه، بازگشت لطف و رحمت او به‌سوی انسان، برای زدودن آثار گناهان اوست.


انسان، ذاتا نیازمند به خداست، همه نیکی‌هایی که به او می‌رسد، از جانب خداست «وَ مَا بِکُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ» و او از خود، هیچ ندارد. «توبه» نیز یکی از نیکی‌هایی است که بدون عنایت او، امکان پذیر نیست.
بر این پایه، تا خداوند متعال، زمینه توبه گناهکار را فراهم نسازد و به او توفیق توبه ندهد، او موفق بدان نخواهد شد و پس از تحقّق توبه نیز اگر خداوند توبه‌اش را نپذیرد و وی را مشمول رحمت واسعه خود قرار ندهد، توبه او به ثمر نخواهد نشست.
بنا‌بر‌این، برای تحقّق توبه انسان گنه‌کار و بازگشت او به خدا و راه مستقیم الهی، ابتدا باید عنایت و رحمت الهی به او باز گردد؛ زیرا گناه، نشانه خذلان و قطع عنایت حق تعالی است و تا گنه‌کار، مشمول عنایت او نشود، توفیق توبه پیدا نمی‌کند و پس از توبه انسان نیز باید رحمت واسعه الهی به تائب باز گردد تا توبه او پذیرفته شود و آثار گناه از جانش زدوده گردد. از این رو، برای هر بازگشت انسان از گناه، خداوند دو بار باید با رحمت به او باز گردد و برای هر توبه تائب، خدا دو بار باید توبه کند.


بر این اساس، یکی از صفات جمال حضرت حق (جلّ‌و‌علا) «توّاب» است؛ یعنی دارای این ویژگی است که بسیار با رحمت به بندگان، باز می‌گردد. در قرآن، نُه بار این صفت در کنار صفت رحمت، قرار گرفته و خداوند متعال، «التوّاب الرحیم؛ بسیار بازگشت کننده مهربان» نامیده شده، اشاره به این که مهر و رحمت الهی، علّت توّاب بودن اوست. یک بار نیز این صفت در کنار صفت حکمت قرار گرفته و خداوند، «تواب حکیم؛ بسیار بازگشت کننده حکیم» نامیده شده، اشاره به این که توفیق او برای توبه و پذیرش آن، گزاف نیست؛ بلکه به مقتضای حکمت بالغه الهی است.

۱. مائده/سوره۵، آیه۷۱.    
۲. توبه/سوره۹، آیه۱۱۷-۱۱۸.    
۳. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۳.    
۴. بقره/سوره۲، آیه۳۷.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۵۴.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۷. طه/سوره۲۰، آیه۱۲۲.    
۸. مزمل/سوره۷۳، آیه۲۰.    
۹. آل عمران/سوره۳، آیه۱۲۸.    
۱۰. نساء/سوره۴، آیه۱۷.    
۱۱. نساء/سوره۴، آیه۲۶.    
۱۲. نساء/سوره۴، آیه۲۷.    
۱۳. مائده/سوره۵، آیه۳۹.    
۱۴. توبه/سوره۹، آیه۱۵.    
۱۵. توبه/سوره۹، آیه۲۷.    
۱۶. توبه/سوره۹، آیه۱۰۲.    
۱۷. توبه/سوره۹، آیه۱۰۶.    
۱۸. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۷.    
۱۹. احزاب/سوره۳۳، آیه۷۳.    
۲۰. بقره/سوره۲، آیه۱۶۰.    
۲۱. بقره/سوره۲، آیه۱۱۲.    
۲۲. نساء/سوره۴، آیه۱۷.    
۲۳. بقره/سوره۲، آیه۳۷.    
۲۴. بقره/سوره۲، آیه۵۴.    
۲۵. بقره/سوره۲، آیه۱۲۸.    
۲۶. بقره/سوره۲، آیه۱۶۰.    
۲۷. توبه/سوره۹، آیه۱۰۴.    
۲۸. توبه/سوره۹، آیه۱۱۸.    
۲۹. نور/سوره۲۴، آیه۱۱۰.    
۳۰. حجرات/سوره۴۹، آیه۱۲.    
۳۱. نساء/سوره۴، آیه۱۶.    
۳۲. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۳۳. نصر/سوره۱۱۰، آیه۳.    
۳۴. توبه/سوره۹، آیه۱۱۷.    
۳۵. توبه/سوره۹، آیه۱۱۸.    
۳۶. نور/سوره۲۴، آیه۱۰.    
۳۷. نحل/سوره۱۶، آیه۵۳.    
۳۸. طباطبایی، محمد‌حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴ ص۲۴۴ کلام فی التوبة.    



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «توبه خدا» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۱۸.    



جعبه ابزار