تقویت عشق به مناجات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مناجات با خدا، عشق به مناجات، واجبات، محرمات.
پرسش: بنده خیلی سعی می‌کنم واجبات و محرمات الهی را رعایت کنم، اما مدتی است حس می‌کنم خیلی توفیقات از من سلب شده است، مثل مجالس روضه
امام حسین (علیه‌السلام) و ... و دیگر مثل گذشته حال مناجات را ندارم، این موضوع به‌شدت مرا آزار می‌دهد و از اینکه نمازهایم بی‌روح شده خسته شده‌ام، لطفاً مرا راهنمایی کنید که چگونه این حالات را برطرف نمایم و
عشق به
مناجات را در دل خودم تقویت کنم؟
پاسخ:
اگر فقط گاهی نشاط در عبادت دارید، خیلی نگران نباشید؛ چراکه نشاط دائمی مختص
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) و اولیای الهی است.
چنان‌که در روایتی
امام عسکری (علیه‌السلام) فرمودند: هنگامی که قلوب نشاط دارد، به آن‌ها
امانت بسپارید، و وقتی که گریزان‌اند، آن‌ها را واگذارید.
البته با
برنامه‌ریزی و مجاهده می‌توان به درجات بالایی دست پیدا کرد؛ ولی به هر حال نباید بیش از ظرفیت نفس، به آن فشار آورد؛ مخصوصاً در ایام جوانی و در ابتدای راه که این جامع‌ترین ملاک و معیار است. پس انسان باید مانند یک پزشک نبض معنوی خود را بگیرد و با توجه به تفاوت‌های فردی، شغلی، خانوادگی و نیازهای طبیعی و غریزی تصمیم بگیرد.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به کسانی که همسر را بر خود
حرام کرده بودند و روزها
روزه بودند و شب‌ها نمی‌خوابیدند، فرمودند: همانا کسی که از این کارها اعراض کند، از من نیست.
خدا در
قرآن می‌فرماید: «
لا تُحَرِّموا طَیِّباتِ ما احلّ اللهُ لکم ...»؛
«آنچه را که خدا بر شما
حلال فرموده،
حرام نکنید ...».
حضرت
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در کتاب
آداب الصلوة سخت‌گیری زیاد را موجب انزجار و تنفر نفس می‌دانند؛ البته بدیهی است که اگر نفس انسان ظرفیت داشته باشد، نباید سهل‌انگاری کرد که در روایت هم داریم که بهترین
اعمال آن است که خود را بر آن وادار کنی.
در روایتی پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) به
حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند: این
دین، دین استوار و محکمی است؛ ازاین‌رو با رفق و نرمی در آن سیر کن و
عبادت خدا را برای خودت ناخوش‌آیند مکن که افراط‌کار نه مرکب خود را سالم باقی می‌گذارد و نه راه را طی می‌کند.
رهرو آن نیست که گهی تند و گهی خسته رود ••• رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
گرچه در مورد انجام
واجبات و
محرمات تلاش می‌کنید، ولی بررسی مجدد خوب است؛ مثلاً:
غیبت،
دروغ،
نگاه حرام،
مال حرام، ترک
صله رحم، رنجاندن دیگران و...
توسل به اهل بیت (علیهم‌السلام) در درگاه الهی برای حل این مسئله بسیار راه‌گشاست.
مرحوم نکوگویان (
شیخ رجبعلی خیاط) می‌فرماید: اگر می‌خواهی از خدا بهره‌مند شوی و از
انس و مناجاتش حظّی (بهره‌ای) داشته باشی،
احسان به
خلق کن، اگر می‌خواهی به حقیقت
توحید راه پیدا کنی، به خلق خدا احسان کن و طریقه
احسان را از اهل بیت (علیهم‌السّلام) بیاموز:
«
و یُطْعِمونَ الطّعامَ علی حُبّه مسکیناً و...».
وی معتقد بود که راه
محبت خدا،
محبت به خلق و خدمت به مردم به خصوص انسان‌های مستضعف و گرفتار است.
دنیاپرستی و توجه زیاد به مظاهر دنیوی و زرق‌و‌برق آن سبب می‌شود که
دنیا محبوب و معبود انسان شود و هنگام
عبادت که دل فراغتی می‌یابد، بلافاصله متعلق به محبوب خود (دنیا) می‌شود.
مرا غرض ز
نماز آن بود که یک ساعت ••• غم فراق ترا با تو راز بگذارم
و گرنه این چه نمازی بود که من بی‌تو ••• نشسته رو به
محراب و دل به بازارم
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: هر کس زیادی خوردن و آشامیدن
عادت او شود، قلبش سیاه می‌شود.
اندرون از طعام خالی دار ••• تا درا و نور معرفت بینی
به طور کلی هنگام عبادت شرایط جسمانی باید متعادل باشد، نه شکم خیلی پر باشد، نه گرسنه و
انسان خسته باشد و ضمناً عادت به
پرخوری نداشته باشد.
در
روایت آمده است که باعث
قساوت قلب می‌شود.
زیرا سبب می‌شود که
عبادت کاری ناآگاهانه شود که این سازنده نیست و نشاطی ایجاد نمی‌کند.
در روایت آمده است که
شیطان در نماز به بنده خدا می‌گوید: این را بگو، این را بگو، تا اینکه نداند چطور نماز خوانده است. در نتیجه تمرکزی باقی نمی‌ماند که بخواهد شوقی ایجاد شود. پس از شیطان به خدا پناه می‌بریم.
استرس‌ها و فشارهایی که در اثر کشمکش‌های شغلی، خانوادگی، عاطفی و ... به وجود می‌آید، کل
زندگی (از جمله
عبادات) را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. لذا بایستی سریع‌تر آن را حل کرد یا لااقل در موقع نماز و عبادت با خود قرار بگذارید که به آن فکر نکنید.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «هنگامی که به قصد نماز به جانب
قبله ایستادی ... قلبت را از هر چیز مشغول‌کننده‌ای که تو را از
یاد خدا باز می‌دارد، فارغ ساز و با چشم باطن، عظمت و جلال خدا رامشاهده کن...».
در خانه دل ما را جز یار نمی‌گنجد ••• چون خلوت یار این‌جاست، اغیار نمی‌گنجد
تفکر در عظمت الهی، یکی از جنبه‌های شناختی است.
(در
آیات و
روایات تأکید فراوانی شده است؛ زیرا مقدسه نفوذ در
قلب و
تقویت ایمان است)، دقت در معانی نماز و ادعیه،
مطالعه حالات معنوی ائمه (علیهم‌السّلام) و اولیای الهی هنگام نماز و
مناجات،
مطالعه آیات و روایاتی که اهمیت نماز را مطرح می‌کند، هر نماز را
نماز وداع در نظر گرفتن، توجه به اینکه هنگام نماز در مقابل چه کسی ایستاده‌اید،
شناخت خود که سبب می‌شود انسان احساس
فقر و نیاز نسبت به خداوند متعال پیدا کند.
در مورد رغبت به شرکت در مجالس اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌توانید در مورد فضائل و شناخت اهل بیت (علیهم‌السلام) مطالعه کنید. (آیات و روایات در این زمینه فراوان است و در ادعیه هم شرح
زیارت جامعه دوره
امام‌شناسی است).
بسیار مناسب است که برای عبادات نه‌تنها جای خلوتی را انتخاب کرده، بلکه محیطی فراهم کنید که جاذبه ظاهری کمتری در آن باشد و پیش از شروع نماز بسیار مناسب است که لحظاتی را به تفکر در مورد نکاتِ مطرح‌شده در شماره ۱۲ بپردازید.
از تفریحات سالم در تدارک و تقویت امور معنوی غافل نباشید که
اسلام در مورد آن هم سفارش‌هایی دارد.
دوستان ناسالم در محیط کار و محیط‌های دیگر بسیار مؤثرند و انسان را از فضای معنوی خارج می‌کنند؛ لذا اگر با ارشاد توانسته‌اید، آن را حل کنید که بسیار خوب است؛ و الاّ تصمیم دیگری باید گرفت:
«
المرءُ علی دین خلیله انسان بر
دین دوستش است».
پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) فرمود: خدای سبحان می‌فرماید: هرگاه بنده من غالباً به من مشغول گردد، خواسته‌ها و لذت او را در
ذکر خودم قرار می‌دهم، هرگاه خواسته‌ها و لذتش را در ذکر خودم قرار دادم، او به من
عشق می‌ورزد و من به او.
خدا در
قرآن کریم می‌فرماید: «
فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ بدیهی است که بنا به فوق ظرفیت انسان باشد».
نمی‌روم ز دیار شما به کشور دیگر ••• برون کنید از این در، درآیم از در دیگر
ــ آیت‌الله
سیدعبدالکریم کشمیری فرمود:
تسبیحات اربعه سبحان الله و الحمد لله و لا اله الّا الله و الله اکبر بعد از هر
نماز ۳۰ مرتبه برای نورانیت قلب خوب است و مرحوم
سیدعلی‌آقا قاضی به آن امر می‌کردند.
ذکر «هوالحیّ» برای تقویت
روح و
قلب، به مدت نیم ساعت در جای خلوت و با توجه (به طور قلبی نه لسانی).
ذکر «
یا الله یا الله یا ربّ» در ساعتی خاص و در حال
سجده برای تقویت روح بسیار مؤثر است.
ــ
شیخ رجبعلی خیاط فرمود:
تلاوت صبحگاهی
سوره صافات و تلاوت شبانگاهی
سوره حشر را برای دست یافتن به صفای باطن مفید می‌دانست و برای
سوره واقعه اثر فراوانی قائل بود.
مثل
وضو،
اذان و اقامه، آمادگی پرواز و عروج معنوی و تمرکز ایجاد می‌کند (البته اگر در آن‌ها دقت کافی لحاظ شود) و این آمادگی موجب نشاط و رغبت است. در اهمیت اذان و اقامه همین بس که اگر بدون اذان و اقامه
نماز را شروع کردید، تا قبل از
رکوع رکعت اول می‌توانید
نماز را بشکنید و اذان و اقامه بگویید، بعد وارد نماز بشوید.
۱. معراج السعادة، ملّا احمد نراقی، هجرت، قم، چ۴، ۱۳۷۶ش.
۲. آداب نماز، حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، چ۳، ۱۳۷۲ش.
۳. سیره تربیتی پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام)، تربیت دینی، محمد داوودی، زیر نظر علی‌رضا اعرافی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چ۱، ۱۳۸۳ش.
۴. کیمیای محبت، محمدی ری‌شهری، دارالحدیث، قم، چ۱۷، ۱۳۸۳ش.
۵. نردبان عروج، سیدیوسف ابراهیمیان، رسانش، تهران، چ۱، ۱۳۸۱ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تقویت عشق به مناجات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۱/۰۵.
