تقویت باورهای مذهبی کودکان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: باورهای مذهبی، اصول تربیت مذهبی، بسیج، مسجد.
پرسش: برای تعمیق باورهای مذهبی بچه‌های ۶ تا ۱۳ سال، در محیط بسیج مسجد، چه کارهایی باید انجام داد؟
پاسخ:
اگر بتوانیم به این سؤال پاسخ دهیم که «چه کنیم فرزندان ما
دین را آسان‌تر بپذیرند و بدان شوق و رغبتی در خور و شایسته داشته باشند» می‌تواند خواسته ما را تأمین کند.
توجه به بایدها و نباید‌های هر امری لازم است. بر این اساس با رعایت اصول
تربیت مذهبی می‌توان نتیجه‌ای دلخواه به دست آورد و با پرهیز از نبایدها نتیجه حاصله را حفظ نمود. در ادامه به توضیح چند اصل
تربیت مذهبی کودکان و نوجوانان می‌پردازیم:
برخی اصول مهم در تربیت مذهبی، عبارت‌اند از:
ـ توجه به
سن که برای هر مرحله مقتضایی است و شرایط و روشی را باید در آن سن معمول داشت؛
ـ توجه به جنسیتِ
پسران و
دختران ...؛
ـ توجه به سطح
فهم و ادراک آنان؛ به عبارت دیگر، دو فرد در سن واحد دو گونه درک و فهم مطرح است؛
ـ توجه به تبیین مباحث، استفاده از
منطق و استدلال لازم در هر سن؛
ـ توجه به ایجاد رابطه میان
مذهب و
زندگی؛ به‌گونه‌ای که کودک و نوجوان بتوانند دین را دستورالعمل زندگی روزمره تلقی کنند و آن را جدای از زندگی خویش نشناسند؛
ـ بیان جنبه‌های
محبت خداوند و عنایت و خیرخواهی او در عین بیان قهر و
خشم او.
ـ ایجاد زمینه
انس و ارتباط و پیوند او با
خدا.
برخی پرهیزها در تربیت مذهبی، عبارت‌اند از:
ـ پرهیز از آمیختن حقایق و تعالیم مذهب با اوهام و
خرافات و مسائلی که بی‌ریشه و پایه‌اند؛
ـ...توجیهات بی‌حساب درباره سؤالاتی که پاسخ آن‌ها را نمی‌دانیم و خودداری از به حاشیه رفتن‌ها؛
ـ پرهیز از پرداختن به مباحث بی‌فایده و مباحثی که دانستن و ندانستن آن‌ها نفعی برای فرد پدید نمی‌آورد؛
ـ پرهیز از
دروغ‌گویی برای تبلیغ مذهب و خودداری از ایجاد
امید کاذب در آنان...؛
ـ خودداری از قالب زدن افکار و اندیشه‌های خود به
اسم مذهب که خود خیانتی به دین و دستورات آن است؛
ـ خودداری از افسرده کردن و خسته کردن کودک و نوجوان در انجام اعمال مذهبی که عامل
تنفر و گریز از
دین و مذهب می‌شوند؛
ـ خودداری از
مسخره کردن،
تحقیر و
توهین به نوجوان در صورت ارتکاب خطا در
عمل به مذهب.
مواردی که ذکر شد، بایدها و نبایدهایی بود که رعایت آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد؛ اما این‌که شیوه‌های ما چه‌گونه باید باشد و چه برنامه‌هایی برای جذب و تعمیق باورهای دینی باید داشته باشیم، نکته‌ای شایان توجه است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود:
چگونگی جذب
کودکان و
نوجوانان در ذهنیت‌سازی مذهبی برای کودکان نقشی بسزا دارد. کابرد شیوه‌های جذاب و نو می‌تواند علاقه‌مندی آنان را افزایش دهد، این شیوه‌های کارآمد را می‌توان این‌گونه برشمرد:
این نخستین و بدیهی‌ترین اقدام برای توجه دادن یک فرد به یک مسئله است ... نفس
تبلیغ، زمینه‌ساز تحریک است، ناآگاهان را مطلع می‌سازد، بی‌حالان را از جای برمی‌خیزاند، دوست‌داران را جلب و جذب می‌نماید.
کوشش‌ها و فعالیت‌های دینی را علنی کنید ...
بگذارید دیگران ببینند چه خبر است. می‌خواهید عزاداری کنید درودیوار محیط را رنگ عزا بدهید و می‌خواهید جشنی برپا دارید، همه جا را پر از علائم نشاط و سرور کنید.
مراسم مذهبی را گیرا و جذاب کنید؛ آن‌چنان که آدمی رغبت کند در آن حضور یابد ... تا وقتی که طفل وارد سالن می‌شود، از آن ذهنیتی مطلوب و مطبوع به دست آورد.
وجود و توسعه گروه‌ها در یک مراسم خود زمینه‌ساز جلب و جذب است؛ مثل: گروه سرود، گروه تواشیح، گروه دکلمه، گروه
تبلیغات و آذین‌بندی، گروه
روزنامه‌نگاری و... .
در کار
عبادت کودکان و نوجوانان مسامحت بیش‌تری به خرج دهید... گاهی لازم است خود را به
غفلت بزنید و چنان وانمود کنید که از فلان حالت و ادایی که درآورده، آگاه نشده‌اید. این امر هم به
صلاح شماست که او بر شما جرئت پیدا نمی‌کند و هم به صلاح اوست که در ارتباط با شما درمی‌یابد که روحی بخشنده دارید.
البته بعدها می‌توانید به او بفهمانید که چه کارهایی برای یک کودک یا نوجوان زیباست.
برای تثبیت و تنفیذ روحیات و باورهای به دست آمده در کودک و نوجوان، انجام و به کار بستن یک‌سری امور هم تأثیرگذار است که به عنوان نمونه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
هنوز کودکان در پی لذت‌های دهانی هستند و با همه سیری‌هایی که دارند، به دنبال شکم‌اند؛ به همین خاطر مراسم را با شیرینی، شربت یا شکلاتی جاذب کنید ... البته براساس بینش اسلامی، در پذیرایی‌ها کودک را باید مقدم داشت؛ البته پذیرایی و جایزه نباید به‌گونه‌ای باشد که سطح توقع آن‌ها را بالا ببرد.
قصه‌ها جلب‌کننده‌اند، نه‌تنها برای کوچک‌ها، بلکه حتی برای بزرگ‌ترها. قصه‌گویی نیز، خود یکی از شیوه‌های مهم جذب است.
می‌دانیم که در
تربیت،
تشویق بیش‌تر از
تنبیه تأثیر دارد. تشویق می‌تواند به صورت نوازش کلامی و بدنی، ذکر عبارات خوش‌آیند و گاهی به صورت دادن جایزه و
پاداش باشد. (پاداش دادن و جایزه در جمع اثر، ماندگاری در ذهن کودک و حتی بزرگ‌ترها بر جای می‌گذارد).
می‌دانیم هنر احساس‌برانگیز است و چیزی که با احساس توأم گردد، ماندنی‌تر است و اثرش در فهم یک مفهوم زیادتر است. بنابراین استفاده از ابزارهای هنری مانند تابلو و تخته سیاه، فیلم و... برای بچه‌ها بسیار اهمیت دارد.
برنامه‌های ورزشی و گردشی در عین استفاده از تبلیغات و روش‌های دینی و ... .
و در نهایت باید گفت: آن کس که می‌خواهد
مربی دین باشد، لازم است از شرایط و صفاتی برخوردار باشد.
مهم‌ترین آن‌ها، عبارت‌اند از:
نوع پرسش‌ها و مشکلات نسل نو به تناسب سن آن‌ها.
ایمان مربی باید واقعی، راستین، و به دور از هرگونه تصنع و فریب باشد.
در سنین کودکی و نوجوانی و بالاتر، نقش الگوها به مراتب سازنده‌تر از نقش آموزش کلامی است. مربی مذهبی به عنوان الگوی
صداقت،
عدالت،
انصاف،
وفای به عهد،
خیرخواهی،
صراحت، عیان‌گویی،
وقار،
متانت و... نقش بسزایی در جذب افراد خواهد داشت.
۱. چگونگی تقویت و تثبیت نگرش و رفتار دینی در دانش‌آموزان، علی قائمی، چاپ ملک، تابستان ۱۳۷۶ ش.
۲. اقامه نماز در دوران کودکی و نوجوانی، علی قائمی، ستاد اقامه نماز، چاپ اول، ۱۳۷۲ ش.
۳. شیوه‌های گسترش فرهنگ نماز، رحیم نوبهار، قم، ستاد اقامه نماز، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تقویت باورهای مذهبی کودکان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۱۵.
