تفکر غلط خوارج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خوارج،
منافق،
حضرت علی (علیه‌السلام).
پرسش: آیا حضرت علی (علیه‌السلام) خوارج را منافق نامیده است؟
پاسخ اجمالی: منافق در لغت از ماده نفق به معنای دورو بوده و بر اساس آیات قرآن، منافقان مردمان متظاهری هستند که به خاطر عقده‌های درونی، دو چهره داشته و افرادی حقّه‌باز و فریبکارند. خوارج، عده‌ای از لشکریان حضرت علی (علیه‌السلام) بودند که در جریان حکمیت دچار خطا و اشتباه شدند؛ و بر خطای خود پافشاری کردند. آنان برداشت سطحی و ناصواب از
دین داشتند اما عقیده خود را پنهان نکردند بلکه عقیده خود را آشکارا بیان کردند و گمان می‌کردند راه
حق همان است که آنان می‌روند. بنابراین حضرت امیر (علیه‌السلام) خوارج را در جستجوی حق، خاطی می‌دانند نه منافق.
منافق از ماده نفق است در کتب لغت به معنای دورو (مخفی‌کننده
کفر و آشکارکننده
ایمان) آورده شده است.
در
قرآن کریم هم در موارد مختلف به دلیل اهمیت بحث نفاق، از آن صحبت به میان آمده است. در
سوره بقره آیات ۸ تا ۱۱، به معرفی منافقین و بیان ویژگی‌های کلی آنها پرداخته شده است. طبق آیات منافقین دارای ویژگی‌های زیر می‌باشند:
۱. «و من الناس من یقول امنا بالله و بالیوم الاخر و ما هم بمؤمنین » آنان مردمان متظاهری هستند، به طوری که بیشتر از مؤمن اظهار ایمان می‌کند.
۲. «یخادعون الله و الذین امنوا و مایخدعون الا انفسهم و مایشعرون » خصلت دوم اینکه آنان نیرنگ‌باز، حقّه‌باز و فریبکارند.
۳. «فی قلوبهم مرض فزادهم الله مرضاً و لهم عذاب الیمٌ بما کانوا یکذبون » اینان مبتلا به یک بیماری روانی و روحی هستند که می‌خواهند با این گونه اعمال آن عقده‌های درونی را شفا بدهند و حال اینکه برعکس بر عقده‌های دلشان و بیماری روحشان دائماً افزوده می‌شود.
۴. «و اذا قیل لهم لاتفسدوا فی الارض قالو انما نحن مصلحون » امر چنان بر آنان مشتبه شده است که حتی خودشان هم خیال می‌کنند کارهایشان در راه اصلاح جامعه است، یعنی بر تباه‌کاری و اخلال‌گری خودشان لباس اصلاح پوشانده‌اند و خودشان هم باور کرده‌اند.
۵. پنجمین خصلت اینکه دو چهره هستند و یکی از مظاهر دو چهره‌گیشان این است که در مجلسی سخنی می‌گویند و حال آنکه در مجلسی دیگر درست ضد آن را بر زبان می‌رانند.
اما خوارج، عده‌ای نادان و مقدس‌نمای بی‌تشخیص بودند که در جریان حکمیت و انتخاب
حکَم و بعد هم فهم اشتباه خود، دچار خطا و اشتباه شدند؛ آنان برداشت سطحی و ناصواب از دین داشتند.
خوارج به تعبیر امیرالمؤمنین، قرآن از زبانشان پائین‌تر نرفته بود و بر دل آنها نفوذ نکرده بود. اهل خواندن
دعا،
نماز و
مناجات بودند ولی دین را درست نفهمیده بودند نوعی کج‌فهمی در دین بر ایشان اتفاق افتاده بود.
از نظر حضرت امیر (علیه‌السلام) آنان انسان‌هایی بودند در جستجوی حق که دچار اشتباه و خطا شده‌اند، آن حضرت در سال ۳۸ هجری پس از پایان
جنگ نهروان، نسبت به آینده خوارج اینچنین فرمودند: «لاتُقاتِلوا الخوارِجَ بعْدی: فَلیسَ مَن طَلَب الحَقَّ فاخطاهُ کَمَن طلبَ الباطِل فادرَکَهُ»
بعد از من با خوارج نبرد نکنید، زیرا کسی که در جستجوی حق بوده و خطا کرده مانند، کسی نیست که طالب باطل بوده و آن را یافته است.
حضرت امیر (علیه‌السلام) خوارج را در جستجوی حق، خاطی می‌دانند نه منافق، آنان دین را درست و کامل نفهمیده بودند ولی عقیده خود را پنهان نکردند بلکه از
جنگ صفین آشکارا بیان کردند و پیش رفتند و تصورشان این بود که دیگران اشتباه می‌کنند و راه حق همان است که آنان می‌روند و آن‌قدر در این تصور خود غرق شدند که وجود مبارک حضرت امیر و
معاویه و
عمروعاص را عامل فتنه تشخیص دادند و در سحرگاه ۱۹ رمضان دست خود را به خون معیار
عدالت دو جهان آغشته کردند.
ابن ابی الحدید می‌گوید: خوارج در راهی می‌رفتند به دو مرد، یکی مسلمان و دیگری
نصرانی برخوردند، مسلمان را کشتند چون عقیده‌اش برخلاف عقیده آنها بود و نصرانی را رها کردند و گفتند: در تحت
ذمّه مسلمانان است و باید حفظ ذمّه بشود!
۱ـ یعقوب جعفری، خوارج.
۲- دانش‌نامه‌ی امیرمومنان
سایت‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله "آیا حضرت علی (علیه‌السّلام) خوارج را منافق نامیده است؟ "، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۱۸.
