تفکر در معنای قدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قضا،
قدر،
قرآن.
پرسش: چرا از جستجو درباره راز قَدَر پرهیز داده شده است؟
نکته قابل تامّل در آشنایی با علم قضا و قدر (که اهمّیتش از
علم به قرآن، آشکار می‌شود) این است که در تعالیم اسلامی، جستجو برای آگاهی از راز قَدَر، به شدّت
نهی شده است. پیام احادیث مربوط به این موضوع، این است که تلاش برای تحصیل علم قضا و قدر، مطلوب؛ ولی تلاش برای آگاهی از سرّ قضا و قدر، ممنوع و نامطلوب است.
به عبارت دیگر، آگاهی از معنا و اقسام قضا و قدر، نقش قضا و قدر در: آفرینش، ناگواری‌ها، افعال انسان،
سعادت و
شقاوت، و مسائلی از این دست، علمِ قضا و قدر است که نه تنها مطلوب است، بلکه ضروری است؛ امّا آگاهی از این‌که «چرا
خداوند متعال در این مورد، چنین تقدیری دارد و در آن مورد، تقدیری دیگر؟»، پی‌بردن به راز قضا و قدر است که نه تنها مطلوب نیست، بلکه ممنوع است.
حکمت این ممنوعیّت نیز این است که:
دستیابی به آن، عادتا امکان‌پذیر نیست، همان‌گونه که
موسی (علیه‌السّلام) در جریان مصاحبت با عبد صالح، نتوانست راز سوراخ کردن کشتی و کشتن پسر بچّه و ساختن دیوار به وسیله عبد صالح، را بفهمد و به‌همین جهت به او اعتراض کرد؛ امّا پس از این که عبد صالح راز کارهایش را گشود، متوجّه شد که حق با او بوده است.
از این رو در احادیث آمده است:
«القَدَرُ سِرُّ اللّهِ، فَلا تَتَکَلَّفوا عِلمَهُ؛
قَدَر، راز خداست. پس با
زحمت، به‌دنبال آگاهی از آن بر نیایید.»
تکلّف، به‌معنای به‌زحمت افتادن است و در این جا مقصود، این است که راز «قَدَر»، مسئله‌ای است که حکمت خدا، آن را مستور داشته است. از این‌رو، انسان برای به‌دست آوردن آن نباید خود را به رنج و زحمت بیندازد؛ چرا که توفیقی نخواهد داشت. تعبیرهایی مانند: «راهی تاریک» و «دریایی عمیق» درباره شناخت راز قَدَر نیز، به عدم امکان دستیابی انسان به این راز، اشاره دارند.
تکامل انسان در سایه اطاعت بی‌چون و چرای او از
خداوند متعال و تسلیم بی‌قید و شرط او شدن و خشنودی به قضای اوست و این هدف، با آگاهی از راز قَدَر، در تنافی است.
آگاهی از راز قَدَر، نه تنها مفید نیست، بلکه چه‌بسا برای بسیاری از افراد، زیانبار است، مانند این که کسی بفهمد علّت گرفتاری او،
زنازاده بودن اوست.
از آن‌جا که در نظام آفرینش، انسان نمی‌تواند به راز قَدَر دست یابد، نتیجه تلاش او برای به‌دست آوردن آن، چیزی جز حیرت و احیانا گم‌راهی نخواهد بود.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «تفکر در معنای قدر» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۱۴.
