تفکر خلاق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش:
در مورد تفكر خلّاق مختصراً توضیح بفرمائید و در صورت وجود منابعی برای مطالعه در این زمینه آن را معرفی نمائید؟
پاسخ: تحقیقات انجام شده نشان می¬دهد كه در هر یک از ما انسانها انرژی خلّاق نهفته است امّا این منبع در بیشتر ما در چنان عمقی پنهان است كه بدون راهنمایی كارشناسانه قابل بهره برداری نیست.
برای آشنایی بیشتر با مفهوم "تفكر خلّاق" پرورش این توانمندی در خویشتن ابتدا لازم است ویژگیها و خصوصیات افراد خلّاق را بشناسیم، سپس رهنمود هایی را كه از سوی روانشناسان در باروری "تفكّر خلّاق" معرّفی شده است را ارایه نمائیم.
یكی از روانشناسان بنام گاینه
معتقد است كه "خلاقیت" نوع ویژه ای از حلّ مسأله است و افراد دارای "تفكر خلاق" قادر به حلّ مسایل از طریق تازه ترین راه هایی است كه تا كنون برای دیگران مجهول و ناشناخته بوده است.
"تفكر خلّاق" را می¬توان با توجه به تعداد توانایی ذهنی كه منجر به ارائة راه حل های جدید می¬شوند، توصیف كرد. مهمترین این ویژگیها داشتن
تفکر واگرا است.
روانشناسان به طور كلی شیوة تفكّر آدمیان را به دو دستة "واگرا" و "همگرا" تقسیم كرده اند. در
تفکر همگرا نتیجة تفكر از قبل معلوم است و پاسخها به طبقة واحدی از مفاهیم مربوط می‌شود. مثلاً برای پی بردن به اینكه فردی دارای تفكر "واگرا" و "خلاق" هست یا خیر از طرف خواسته می‌شود كه در ظرف چند دقیقه تمام موارد استفادة "آجر" را نام ببرد. اگر در پاسخ گفت: با "آجر" می‌توان
خانه،
مدرسه، مسجد و
دانشگاه ساخت، چون پاسخهای وی مربوط به طبقة واحدی از موارد كاربرد "آجر" یعنی ساختمان سازی و بنّایی است، نشان دهندة این است كه وی دارای تفكّر "همگرا" است نه "واگرا" و "خلاق" امّا اگر در پاسخ چنین گفت كه آجر را می‌توان جلو در گذاشت، سگی را زد و یا میخی را بر زمین كوبید. این پاسخها نشان دهندة واگرایی بیشتر تفكر هستند و می‌توان كشف نمود كه این فرد دارای "تفكر خلاق" می‌باشد. معمولاً افراد دارای "تفكر خلاق" در پاسخها به موارد و راه حل هایی اشاره می‌كنند كه از نظر دیگران عجیب و غریب و نامربوط جلوه می‌نماید.
نكته ای كه لازم است در مورد "تفكر خلاق" اشاره شود اینكه: برخلاف انتظار، رابطة بین "تفكر خلّاق" و "
هوش و
پیشرفت تحصیلی" بسیار پایین است.
یعنی از روی نمرات هوشی و پیشرفت تحصیلی افراد نمی‌توان میزان "
خلاقیت" آنها را پیش بینی كرد. بنابراین فردی كه در آزمون های هوش و پیشرفت تحصیلی نمرات بالایی كسب كرده است، لزوماً به معنای این نیست كه در آزمون خلاقیت نیز نمرة بالایی بدست آورد.
برخی پژوهشگران در یک جمع بندی كلّی دربارة ویژگیهای "افراد خلاق"به این نتیجه رسیده اند كه افراد خلاق دارای ویژگیهای زیر هستند
۱ـ
کنجکاوی فراوان؛ سعی می‌كنند از هر موضوعی سر دربیاورند و گاه مشكلات فراوانی را در این راه تحمل می‌نمایند.
۲ـ علاقه مندی زیاد به
نظم و ترتیب در كارها؛
۳ـ قدرت
ابرازوجود و
خودکفایی؛ می‌توانند در موقعیتهای مختلف خود را نشان دهند.
۴ـ داشتن شخصیت غیرمتعارف و غیر رسمی؛ چون نوع تفكر این افراد متفاوت از دیگران است.
۵ـ داشتن طرز
فکر انتقادی؛ افراد اخلاق، بدون آنكه تحت تأثیر افكار دیگران قرار گیرند، با دید نقّادانه به مسایل می‌نگرند و....
مسألة مهم دربارة "خلاقیت" این است كه اكثر روانشناسان معتقدند كه "خلاقیت" قابل
آموزش و
یادگیری است.
ما در اینجا نكات مهمی را كه صاحب نظران در رابطه با آموزش خلاقیت مطرح كرده اند
به اختصار معرفی می‌كنیم.
الف: فراهم نمودن فرصتهای جدید برای افراد؛ اگر می‌خواهید تفكر خلاق را در خویشتن بارور نمائید و یا علاقمند به
شکوفایی استعدادهای کودکان هستید، تجارب خود را به موارد به خصوصی مانند آموزش در
مدارس محدود نكنید.
ب: توجه به تواناییهای متفاوت و ناهمگون افراد؛ به این نكته توجه داشته باشید كه هر فرد دارای استعدادهای ویژه و مخصوص به خود می‌باشد، لذا نباید انتظار داشت كه افراد، موضوعات مختلف را بصورت یكسان یاد بگیرند.
ج:
تشویق و
تقویت رفتارهای موفقیت آمیز؛ شما می‌توانید رفتارهای موفقیت آمیز دیگران و یا خود را مورد تشویق قرار داده باعث نیرومندی آن رفتار گردید. در نتیجه "تفكر خلاق" بارور خواهد شد.
۱.هنر و علم خلاقیت، جورجاف نلر، ترجمة سید علی اصفر مسدد، دانشگاه شیراز، ۱۳۶۹.
۲. روانشناسی خلاقیت، ماكسول مالتز، ترجمة مهدی قراغهچی، شباهنگ، ۱۳۶۸.
۳. خلاقیت و نوآوری در انسانها و سازمانها، تیمور آقایی فیشانی، ترمه، ۱۳۷۷.
۴. دین فرانیس جونیپر، مشكل گشای خلاق، اشرف اعزازی، ۱۳۷۸.
۵. دكتر افضل السادات حسینی، ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۸.
۶. جولیا كامرون، بازیابی خلاقیت، گیتی خوشدل، پیكان، ۱۳۷۹.
۷. دكترئی، پالتورنس،استعدادها و مهارتهای خلاقیت، حسن قاسمزاده، دنیاینو، ۱۳۷۲.
۸. دوریسجی شل كراس، آموزش رفتار خلاق و استعدادهای درخشان، مجتبی جوادیان، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۹.
سایت اندیشه قم
