تفسیر تکبیر در احادیث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تفسیر، پیامبر، خداوند.
پرسش: احادیث، «تکبیر» را چگونه
تفسیر کرده‌اند؟
احادیثی که «تکبیر» را تفسیر کرده‌اند، به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
احادیثی که در تفسیر این ذکر، تنها به یکتایی و بی‌نظیر بودن حضرت حق در عظمت اشاره کرده‌اند، مانند آنچه از
پیامبر خدا روایت شده که در معنای تکبیر می‌فرماید:
«یَعنی انَّهُ لَیسَ شَیءٌ اکبَرَ مِنهُ؛
یعنی چیزی بزرگ‌تر از او نیست.»
احادیثی که بزرگ‌تر بودن خداوند را به معنای والاتر بودن او از توصیف می‌دانند. این احادیث، در واقع، تأکیدی هستند بر این که خداوند متعال، قابل مقایسه با هیچ چیز دیگر (مادّی باشد یا معنوی) نیست؛ زیرا هر چیزی جز خداوند متعال، محدود است، چنان‌که
امام صادق (علیه‌السّلام) به شخصی که در حضور ایشان، «اکبر» را به «بزرگ‌تر از هر چیز» معنا کرد، فرمود: «
[با این معنا
] خداوند را محدود کردی» و هنگامی که آن شخص از تفسیر صحیح «
اللّه اکبر» پرسید، فرمود:
«قُل: اللّهُ اکبَرُ مِن ان یوصَفَ؛
بگو: خدا بزرگ‌تر از آن است که وصف شود.»
احادیثی که «تکبیر» را به تنزیه خداوند متعال از صفات سلبی تفسیر کرده‌اند، مانند حدیثی که از
امام علی (علیه‌السّلام) نقل شده که در تفسیر «تکبیر» فرمود:
خدا بزرگ‌تر از آن است که به ایستادن یا نشستن وصف شود، به
حرکت یا
سکون وصف شود، به جسم بودن وصف شود یا به چیزی مانند شود یا با‌اندازه‌ای سنجیده شود، محلّ
اعراض واقع شود و یا دست‌خوش بیماری‌ها گردد، به
جوهر یا
عرض بودن وصف شود یا در چیزی حلول کند یا چیزی در او حلول کند،
[و بزرگ‌تر از آن است که
] آنچه بر موجوداتِ حادث رواست (مثل زایل گشتن، جا به جایی و دگرگونی از حالی به حالی)، بر او روا باشد، و یا آن‌که به حواس پنجگانه درآید.
احادیثی که «تکبیر» را به توصیف کردن خداوند متعال به
صفات ثبوتی تفسیر نموده‌اند، مانند این که امام علی (علیه‌السّلام) در تفسیری دیگر از این ذکر می‌فرماید:
«اللّه اکبر»، یعنی: دانا و آگاه است. آنچه را بوده است و آنچه را خواهد بود، پیش از آن که پدید آید، می‌داند.
«اللّه اکبر»، یعنی بر هر چیزی تواناست. آنچه بخواهد، می‌تواند، به قدرتش نیرومند است. بر آفریدگانش تواناست. به ذات خویش تواناست. توانایی او بر همه موجودات، حاکم است. هر گاه چیزی را بخواهد، به او می‌گوید: «هست شو» و آن، هست می‌شود.
تأمّل در این احادیث، نشان می‌دهد که «تکبیر»، در واقع،
تجلّی جلال و جمال حضرت حق در دل
ذاکر است. از این‌رو، هر چه جلال و جمال خداوند متعال، جلوه بیشتری در دل داشته باشد، ذکر زبانی کامل‌تر خواهد بود.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «تفسیر تکبیر در احادیث» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۱۹.
