• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تفسیر برخی آیات سوره نور

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: سوره نور، تفسیر، داستان إفک ، عصمت ، عایشه ، تقوا .
پرسش: مفسران شیعه در تفسیر آیات ۲۳ تا ۲۶ سوره نور چه گفته‌اند؟
پاسخ:



آیات ابتدایی سوره‌ی نور درباره‌ی قضیه‌ای است که به داستان «إفک» معروف شده است. در مورد این داستان دیدگاه‌های مختلفی بین شیعه و اهل سنت وجود دارد.

۱.۱ - دیدگاه اهل سنت

اهل سنت این داستان را در مورد عایشه همسر پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ و دختر ابوبکر می‌دانند.
[۱] فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۲۳، ص ۳۴۰، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۰ ق.
[۲] ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، ج ‌۶ ؟؟؟، ص ۲۵، دار الکتب العلمیة، انتشارات محمدعلی بیضون، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۹ ق.
[۳] سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‌۵، ص ۲۸ ـ ۲۹، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۴ ق.


۱.۲ - دیدگاه برخی مفسران شیعه

اما تعدادی از محققان و مفسران شیعه مصداق آن‌را ماریه قبطیه می‌دانند.
[۴] شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، ج‌ ۳، ص ۲۶۴، نشر داد، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ ش.
[۵] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج‌ ۵ ؟؟؟، ص ۲۵۴، مرتضوی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۵ ش.
[۶] طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۴۹۷، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.



در آیات متعدد این سوره، به جنبه‌های مختلف این داستان و احکام مرتبط با آن پرداخته شده است و در مورد افرادی مختلفی که با این ماجرا مربوط بوده‌اند، گفتار‌هایی وجود دارد.
[۷] تعدادی از این آیات عبارتند از: در مورد کسی که به او تهمت زده شده، آیه ۱۱، در مورد مؤمنانی که این داستان را شنیده‌اند، آیه ۱۲، در مورد لزوم إقامه چهار شاهد در اثبات ادعای زنا، آیه ۱۳ و ... .
آیات ۲۳ تا ۲۶ این سوره نیز به اعتقاد برخی از مفسران، پیرامون این داستان نازل شده ‌است. البته این آیات نیز به مانند بسیاری از آیات قرآن که شأن نزولشان خاص ولی حکمی عام دارند، هستند و می‌توان به‌عنوان مفهومی عام و حکمی کلی از آنها یاد کرد.


در تفسیر این آیات نکته اصولی و اساسی که متفاوت بین شیعه و سنی باشد وجود ندارد؛ بلکه باید برای یافتن تفاوت اصلی میان تفسیر این دو گروه بر این آیات، به اختلاف این دو در داستان افک رجوع شود که خود اختلاف مهمی است. البته اگر داستان إفک و نزول آیات مثبتی همچون آیات مورد بحث را برای عایشه بدانیم، نمی‌توان حجیت و عصمتی برای عایشه اثبات کرد؛ بلکه معتقدیم عایشه اگرچه در این ماجرا بی‌گناه بوده، اما اعمال بعدی او به‌خصوص بعد از رحلت پیامبر اسلام ، سبب انتقادات به‌حق بسیاری بر او شده است و این آیات مانعی از آن انتقادات نمی‌شود.
[۱۲] پیرامون مضمون آیات و عایشه ر.ک:۴۵۲۳.



در‌عین‌حال، نکته‌های تفسیری که مفسران در ذیل این آیات بیان داشته‌اند را متذکر می‌شویم:

۴.۱ - نکته اول

در آیه « إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُواْ فیِ الدُّنْیَا وَ الاَخِرَةِ وَ لهَمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ »، سه صفت برای زنانی که مورد تهمت قرار گرفته‌اند ذکر می‌کند، این صفات به منظور دلالت بر بزرگی گناه بوده است؛ زیرا صفت شوهر داشتن و عفت و غفلت و ایمان هر‌یک سبب تامی هستند برای این‌که نسبت زنا را ظلم، و نسبت‌دهنده را ظالم و متهم بی‌گناه را مظلوم جلوه دهند، تا چه رسد به این‌که همه آن صفات با هم جمع باشند.

۴.۲ - نکته دوم

یکی از معانی تعبیر «غافلات» این است که آن زنان نهایت پاکی از هرگونه انحراف و بی‌عفتی را داشتند؛ یعنی آنها نسبت به آلودگی‌های جنسی آن‌قدر بی‌اعتنا هستند که انگار از آن خبر ندارند؛ زیرا موضع انسان در برابر گناه گاه به صورتی در می‌آید که تصور گناه از فکر و مغز او بیرون می‌رود، گویی اصلاً چنین عملی در خارج وجود ندارد و این مرحله عالی تقوا ست.

۴.۳ - نکته سوم

در آیه ۲۶ همین سوره نیز کلمات «خبیثات» و «خبیثون» وجود دارد. برای این دو نیز معانی متفاوتی در تفاسیر ذکر شده که یکی از آنها عبارت است از این‌که این کلمات اشاره به زنان و مردانی که دارد که آلوده به گناه جنسی هستند؛ به عکس معنای کلمات «طیبات» و «طیبون» که به زنان و مردان پاکدامن اشاره می‌کند و بر این معنا، شواهدی نیز وجود دارد.


۱. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۲۳، ص ۳۴۰، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۰ ق.
۲. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، ج ‌۶ ؟؟؟، ص ۲۵، دار الکتب العلمیة، انتشارات محمدعلی بیضون، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۹ ق.
۳. سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‌۵، ص ۲۸ ـ ۲۹، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۴ ق.
۴. شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، ج‌ ۳، ص ۲۶۴، نشر داد، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ ش.
۵. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج‌ ۵ ؟؟؟، ص ۲۵۴، مرتضوی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۵ ش.
۶. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۴۹۷، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
۷. تعدادی از این آیات عبارتند از: در مورد کسی که به او تهمت زده شده، آیه ۱۱، در مورد مؤمنانی که این داستان را شنیده‌اند، آیه ۱۲، در مورد لزوم إقامه چهار شاهد در اثبات ادعای زنا، آیه ۱۳ و ... .
۸. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۹۴ ۹۵، انتشارات جامعه‌ی مدرسین، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۴، ص ۴۱۸، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش.    
۱۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۹۴ ۹۵، انتشارات جامعه‌ی مدرسین، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۴، ص ۴۱۸، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش.    
۱۲. پیرامون مضمون آیات و عایشه ر.ک:۴۵۲۳.
۱۳. نور (۲۴)، آیه ۲۳؛ «بی‌تردید کسانی که زنان عفیفه پاکدامن باایمان را (که از شدت ایمان از بی‌عفتی و گناه بی‌خبرند) متهم به زنا کنند، در دنیا و آخرت لعنت می‌شوند و برای آنان عذابی برزگ است».    
۱۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۹۴ ۹۵، انتشارات جامعه‌ی مدرسین، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۴، ص ۴۱۷، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش.    
۱۶. نور (۲۴)، آیه ۲۶؛ «الخْبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَ الطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ أُوْلَئکَ مُبرَّءُونَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ»؛ زنان پلید برای مردان پلید و مردان پلید برای زنان پلیدند، و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاک‌اند، این پاکان از سخنان ناروایی که (تهمت‌زنندگان) درباره آنان می‌گویند، مبرا و پاک هستند، برای آنان آمرزش و رزق نیکویی است».    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۴، ص ۴۲۲، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش.    



پایگاه اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی




جعبه ابزار