تزاحم انضباط کاری با تعارفات اجتماعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: انضباط، تعارف.

پرسش: چگونه می‌توان انضباط کاری را با تعارفات اجتماعی جمع کرد؟

پاسخ: اگر کاری واجب ولی تعارف اجتماعی مستحب باشد، در اینجا باید ملتزم به انضباط کاری بود و اگر کاری مستحب ولی تعارف اجتماعی واجب باشد در اینجا تعارف اجتماعی مقدم است.

---

انضباط از ماده ضبط، به معنای نیکو انجام دادن، استحکام بخشیدن، دقت و حفظ است.
از نظر شرعی، کار می‌تواند هر یک از احکام پنج گانه واجب، مستحب، مباح، حرام و کراهت را داشته باشد و انضباط کاری نیز به لحاظ منشاء التزام به آن، احکام متفاوتی را دارا باشد. (زیرا گاهی قرارداد با دولت یا شرکت یا فرد خاصی، انضباط کاری را اقتضاء می‌کند و گاهی این گونه نیست و صرفا یک وظیفه انسانی است.)

---

تعارفات از ماده عرف، به معنای نیکی، نیکوکاری، خوبی، رسم و رسوم است، تعارفات اجتماعی به معنای بایدها و انتظارات و مطلوباتی است که یک جامعه، به آن معتقد است.

---

منشا یک تعارف و انتظار اجتماعی، گاه می‌تواند فطرت مشترک همه آدمیان باشد، یا یک دین خاص تحریف نشده یا تحریف شده باشد، و گاه منشا آن فرهنگ قوم خاص و یا یک خرافه باشد.
از این رو؛ تعارفات اجتماعی از نظر شرعی می‌تواند هر یک از احکام پنج گانه واجب، مستحب، مباح، حرام و مکروه را داشته باشد.

---

در نتیجه، نه می‌توان گفت که در هر حال، باید انضباط کاری داشت و نه می‌توان گفت که در هر حال باید ملتزم به تعارفات اجتماعی بود. اگر کاری واجب ولی تعارف اجتماعی مستحب باشد، در اینجا باید ملتزم به انضباط کاری بود و اگر کاری مستحب ولی تعارف اجتماعی واجب باشد در اینجا تعارف اجتماعی مقدم است.
بنا براین، باید سلسله مراتب احکام را در هر امری رعایت کرد، از باب مثال برای انجام کار مستحب نمی‌شود از انجام کار واجب دوری کرد، یا برای ترک کار مکروه، نمی‌شود مرتکب حرام شد.
علاوه میان دو واجب یا مستحب و...هم مراتب وجود دارد، یک واجب اهمیتش بیشتر از واجب دیگری است، اگر امر دایر شد بین انجام یکی از این دو واجب، باید آن واجبی را انجام داد که اهمیتش بیشتر است.
خلاصه این که در مورد تزاحم انضباط کاری با تعارف اجتماعی، ابتدا باید حکم شرعی هر کدام را دانست، بعد اهمیت آن دو را به هم سنجید و آن که اهمیتش بیشتر است مقدم داشت و اگر تزاحم نداشتند و قابل جمع بودند هر دو را انجام داد.

---