تخریب مساجد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تخریب مساجد،
ظهور امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، بدعت، دین.
پرسش: در منابع روایی شیعه نظیر بحارالانوار روایاتی پیرامون تخریب مساجد در زمان ظهور
امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف توسط آن حضرت وارد شده است. این روایات چگونه قابل توجیه است؟
پاسخ: روایاتی پیرامون تخریب برخی مساجد و اماکن متبرک در دوران ظهور امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف ـ به‌وسیله خود آن حضرت در منابع روایی شیعه وارد شده است. این روایات از جهت متن و سند قابل بررسی و توجیه می‌باشند. اشاره به تخریب در این روایات به معنای از حیز انتفاع ساقط کردن تمام آنها نیست. در برخی موارد ساخته نشدن براساس موازین شرع علتی برای تخریب آنهاست. زمانی نیز هدف از تخریب، بنای مجدد آنها براساس وضع اولیه آن ـ قبل از تغییرات غیر قابل قبول حاصل شده در دوران‌های مختلف ـ است.
از جمله اقداماتی که به
امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف در هنگام ظهور حضرت نسبت داده شده است، و برخی روایات هم به آن اشاره دارد، تخریب برخی مساجد و اماکن متبرکه است.
ریشه این مسئله به روایاتی باز می‌گردد که پیرامون دوران ظهور
سخن گفته و در برخی منابع روایی شیعه نقل شده است. البته این روایات از جهت متن و سند قابل دقت و بررسی هستند.
از جمله این
روایات می‌توان به روایت ابوبصیر از
امام صادق علیه‌السلام اشاره نمود. امام صادق می‌فرماید:
قائم مسجد الحرام و مسجد الرسول را خراب می‌کند تا آنها را به وضعیت اصلی خود برگرداند و خانه
کعبه را نیز به موضع خود بر‌می‌گرداند، و آن را براساس خود بنا می‌کند.
روایت دیگر از ابوبصیر بدون انتساب به امام صادق ـ عليه‌السلام ـ نقل شده است که اشاره به
تخریب مساجد چهارگانه کوفه و... دارد.
در رابطه با سند این روایات باید گفت: در سند این دو
روایت علی بن حمزه بطائنی قرار دارد که از سران واقفیه بوده و تضعیف شده است.
شیخ طوسی در کتاب
الغیبة در رابطه با عدم اعتماد به روایات واقفیه پس از نقل حکایت‌هایی در مذمت آنان گفته است: ... روایاتی که در مورد طعن بر راویان واقفی مذهب رسیده است، بیش از آن است که بتوان شمرد، و آنها در کتاب اصحاب موجود است و من بخشی از آنها را نقل می‌کنم.
البته شاید بتوان گفت ضعف یک راوی در سلسله سند یک روایت دلیلی قطعی برای رد آن نباشد و چه‌بسا ضعف آن با
روایات دیگر جبران شود؛ لذا در صورت پذیرش این دو روایت باید به چند نکته اشاره کرد:
دین و مذهب همواره انسان‌ها را از سطحی‌نگری و تجمل‌گرایی زائد منع کرده است. در طول تاریخ اسلام به‌واسطه تسلط حکومت‌های نالایق که برداشت صحیحی از تعالیم اسلام نداشتند، مظاهر
فرهنگ تمدن اسلامی به اشکال مختلف مورد تغییر قرار گرفت و ظاهر تجمل‌گرایی به مؤسسات دینی نیز سرایت نموده است. مساجدی که در صدر
اسلام محل دعوت به
دین و ارشاد و
هدایت بود و حتی تصمیمات حکومتی مهم، نظیر امر به جهاد با مشرکان در آن‌جا تصمیم‌گیری می‌شد و در واقع محل عروج
انسان به شمار می‌رفت، در آخر زمان بعضی از این
مساجد اهمیت خود را از دست داده و به‌جای تعلیم و ارشاد دینی در آنها، به گسترش کمی و تزیین آنها پرداخته می‌شود؛ درحالیکه خالی از
مؤمنان است؛
به همین دلیل است که پیامبر اکرم ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ می‌فرماید: زمانی بر امت من خواهد رسید ... که مساجدشان در ظاهر آباد است؛ درحالیکه از هدایت تهی و ویران می‌باشد... .
امام زمان براساس رسالتی که دارد که همانا اصلاح دین و مبارزه با انحرافات دینی است به مقابله با این پدیده بر‌می‌خیزد و به پالایش مساجد از مظاهری که مورد
رضایت دین نیست می‌پردازد، تا بار دیگر مساجد کانون
توحید و خدا‌پرستی و
عبادت و عروج انسان گردد.
دیگر این که امور اصلاحی
امام فراگیر است و شامل تمام حوزه‌های دین می‌شود؛ لذا وقتی سخن از خراب کردن مسجد به میان می‌آید، از حیز انتفاع انداختن آن نیست؛ بلکه از روایات دیگر به همین مضمون استفاده می‌شود که حضرت در کیفیت بنای مساجد به شکلی که برای مردم مزاحمت ایجاده کرده، نظر دارد و برطرف کردن این اشکال نسبت به اماکن دینی از وظایف حکومت دینی است که امام در رأس آن قرار دارد. این امر نه‌تنها مذموم نیست، بلکه این پیام را برای انسان‌ها به همراه دارد که دین حتی در مقدس‌ترین مقوله‌ها ضامن حقوق آنها می‌باشد.
ابوبصیر از امام صادق ـ عليه‌السلام ـ در حدیثی طولانی روایت نموده که حضرتش فرمود: هنگامی که قائم ما
قیام کرد چهار مسجد را در کوفه منهدم می‌کند، هیچ مسجد مشرفی را نمی‌گذارد جز این‌که کنگره و اشراف آن را خراب می‌کند و به حال ساده و بدون اشراف می‌گذارد. شاهراه‌ها را توسعه می‌دهد. هر گوشه‌ای از خانه‌ها که واقع در راه عمومی است خورد می‌کند، و ناودان‌ها که مشرف به راه مردم است، برمی‌دارد.
با توجه به روایت فوق روشن می‌شود که رعایت حقوق مردم که امروزه از آن به‌عنوان حقوق شهروندی یاد می‌کنیم،
واجب و ضروری است و نباید به آن تعرض نمود، حتی با مستمسک قرار دادن امور دینی.
در مورد تخریب مساجد چهارگانه کوفه که در برخی روایات آمده و در روایت فوق به آن اشاره شد، می‌توان گفت مراد از آن مساجدی باشد که زمان بنی‌امیه در کوفه ساخته شده‌اند. این مساجد توسط فرماندهان لشکر
یزید و به شکرانه کشته شدن
امام حسین علیه‌السلام در کوفه بنا شدند که بعدها به نام مساجد ملعونه شناخته شدند.
نام این مساجد در گفتاری از
امام باقر علیه‌السلام آمده است که می‌فرماید: در کوفه مساجدی مبارک و مساجدی ملعون وجود دارد؛ اما مساجد مبارک... و اما مساجد ملعونه همانا مسجد اشعث بن قیس، مسجد جریر بن عبدالله بجلی، مسجد ثقیف و مسجد سماک است.
هم‌چنین
حضرت علی علیه‌السلام از نماز گزاردن در پنج مسجد در کوفه نهی می‌نمود: مسجد اشعث بن قیس کندی، مسجد جریر بن عبدالله بجلی، مسجد سماک بن مخرمه، مسجد شبث بن ربعی و مسجد تیم.
چهار مسجد از این مساجد را
امام محمدباقر علیه‌السلام به مساجد ملعونه تعبیر نموده‌اند که ممکن است در زمان حضرت قائم وجود داشته باشند و توسط ایشان تخریب شوند.
حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف نیز در برخورد با بدعت‌ها و
انحرافات اعتقادی مانند پیامبر رفتار می‌نماید و به مانند سیره وی عمل می‌کند. پیامبر اکرم ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ در شرایطی که برخی منافقان با بهره‌برداری از احساسات دینی مردم با ساختن مسجد ضرار سعی در ضربه زدن از درون به دین و ایجاد
تفرقه میان مؤمنان بودند،
دستور تخریب
مسجد ضرار را صادر نمود. از انتقاد شدید
قرآن نسبت به مسجد ضرار و از شدت عملی که پیامبر اکرم ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ از خود نشان داد و دستور ویران نمودن مسجد به‌خوبی روشن است که قصد و
هدف هر کاری تا چه اندازه درباره آن مؤثر است. رویارویی منافقان با دین با سوء استفاده از امور
مقدس، منحصر به زمان خاصی نیست؛ لذا پس از دوران پیامبر اکرم ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ و تاکنون شاهد فعالیت
منافقان و فرقه‌های منحرف در قالب ایجاد اماکن مذهبی هستیم که به کانونی جهت تضعیف و
تحریف دین تبدیل شده‌اند، که اساساً امام زمان نیز مانند پیامبر ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ با این جریانات برخورد خواهد کرد و دستور تخریب پایگاه‌های آنان را که حتی ممکن است در پوشش مسجد باشد، صادر خواهد نمود.
نکته دیگری که می‌توان یادآور شد، این است که بسیاری از مساجد و مشاهد طبق هندسه اسلامی ساخته نشده است؛ بلکه به هم چشمی با کلیساهای مسیحی ساخته شده و کلیساهای مسیحی هم به هم چشمی با معابد بت‌پرستان ساخته شده است و چون بررسی عمیقی به میان آید، برخی مساجد و مشاهد همان نقشه ساختمان‌های بت‌پرستان و تجدید هیکل‌ها و معابد بت‌پرستان روم و یونان است و با وضع
عبادت عمومی و ساده اسلامی مناسبتی ندارد و اگر حکومت نافذ و اسلامی واقعی بر پا شود، آن را خراب می‌کند.
هم‌چنین در طول
تاریخ مساجدی به دست حاکمان جائر و با اموالی غصبی و ناحق ساخته شده‌اند که این امر از نظر شرع مردود می‌باشد و قاعدتاً امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف ـ که حکومتی بر مدار قسط و
عدل برپا می‌نماید، از این امر غافل نبوده و به برطرف نمودن این مشکل خواهد پرداخت.
در مورد تخریب مسجد‌الحرام، کعبه، و مسجد‌النبی نیز روایات حاکی از ویران کردن آنها و از حیز انتفاع ساقط کردن نیست؛ بلکه آنچه در روایات بدان تصریح شده است، خراب کردن و بنای مجدد آنهاست که این امر دلایل خاص خود را دارد؛ برای مثال، خانه
کعبه در طول دوره‌های مختلف تاکنون دچار دگرگونی شده است و بنا به روایتی پیامبر اکرم ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ قصد اصلاح آن را داشت، لکن شرایط اجتماعی مانع از این امر بود.
مسجد پیامبر نیز از این قاعده مستثنا نبوده و بنا به روایاتی در زمان‌هایی بدون رعایت اصول شرعی دچار تغییر و تحول در ساختمان آن گردیده است. براساس این روایات خلیفه دوم مسجد پیامبر ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ را تخریب نمود و بر آن افزود و در اثنای این توسعه دادن، خانه عباس عموی پیامبر را نیز ضمیمه آن نمود. هم‌چنین
مقام ابراهیم علیه‌السلام را از خانه
خدا دور ساخت؛ درحالیکه مقام نزدیک بیت بود.
درهرصورت پس از پیامبر بدعت‌هایی در دین به وجود آمد که دامنه آن به اماکن مقدس نیز سرایت کرد؛ لذا حضرت امیر ـ عليه‌السلام ـ می‌فرماید: والیان پیش از من امور بزرگی را که مخالف با نظر پیامبر است، انجام دادند... پس چه‌گونه است اگر فرمان دهم تا
مقام ابراهیم را به جایی برگردانند که
رسول خدا قرار داد... و خانه جعفر بن ابی‌طالب را از مسجد خارج سازم.
بنابراین در زمان حضور
امام مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف به‌واسطه بسط سلطه و قدرت حکومت و انقیاد جامعه از
امام، انتظار می‌رود بسیاری از بدعت‌ها که در طول تاریخ در حوزه‌های مختلف دین ایجاد شده است، اصلاح شود و از آن جمله اصلاح برخی مساجد و اماکن متبرک است که همان‌گونه که گفته شد، دچار دگرگونی شده‌اند.
براساس آنچه گفته شد، روشن می‌شود که تخریب مساجد و یا ویران کردن برخی مساجد و بازسازی آنها در عصر
مهدی منتظر ـ عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف ـ امری دور از انتظار و عجیب نخواهد بود. برخی مساجد به دلیل عدم رعایت اصول شرعی بنا شده‌اند و نیز برخی از آنها تغییر ماهیت داده و پایگاهی برای مبارزه با دین شده‌اند که براساس روایات یادشده تخریب می‌شوند. هم‌چنین برخی مساجد به دلایل تغییراتی که در طول زمان در حدود آن ایجاد شده، تخریب و براساس اولیه خود باسازی خواهند شد.
پایگاه اسلام کوئست.
