• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تجوید قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: قرآن، تجوید، ترتیل، قراء سبعه.

پرسش: آیا در زمان پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نیز دانشی به نام «تجوید قرآن» وجود داشت؟ (آیا تجوید قرآنی مانند حروف یرملون زمان پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) رعایت می‌شد وگرنه بگویید از چه زمانی به وجود آمد؟).

پاسخ: یکى از مباحث عمده در علوم قرآن، تجوید قرآن کریم است. این بحث از دیرباز مورد توجه علما و دانشمندان علم قرائت بوده است. شاید بتوان تجوید قرآن را از قدیمی‌ترین دانش‌هاى مربوط به علوم قرآنی، و در حقیقت زائیده علم قرائت دانست.



یکی از مباحث عمده در علوم قرآن، تجوید قرآن کریم است. این بحث از دیرباز مورد توجه علما و دانشمندان علم قرائت بوده است. شاید بتوان تجوید قرآن را از قدیمی‌ترین دانش‌های مربوط به علوم قرآنی دانست و در حقیقت تجوید را باید زائیده علم قرائت دانست، که ریشه در قرن اول دارد. قاریان برجسته برای راحتی قرائت قرآن قواعدی را از قراء سبعه (هفت‌گانه) انتزاع کرده و به تدوین و نشر آن‌ها همت گماشته‌اند.
گرچه اولین کسی که در فن تجوید مستقلاً کتاب نگاشته است، شخصی است به نام ابومزاحم موسی بن عبیدالله (متوفای ۳۲۵ ق)، ولی تاریخچه علم تجوید به زمان رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) پیوند خورده است.

۱.۱ - حدیثی از پیامبر

در آن زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بر شیوه قرائت مردم تأکید داشته و می‌فرمودند: «هر کس مایل است قرآن را آن‌گونه که نازل شده است، شیوا بخواند، پس به قرائت ‌ام عبد (ابن‌مسعود) اقتدا کند».

۱.۲ - سخن خداوند متعال

قرآن نیز بر این امر تأکید داشته و می‌فرماید: «و رتل القرآن ترتیلا»؛ یعنی قرآن را با صوتی زیبا (ترتیل) تلاوت کنید.

۱.۳ - دیدگاه امام علی

حضرت علی (علیه‌السلام) در تفسیر آیه فوق فرموده‌اند: «الترتیل اداء الحروف و حفظ الوقوف»؛
[۴] نقی پورفر، ولی‌الله، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، ص۴۰۱، اسوه، چاپ چهارم، تهران، ۱۳۸۱.
یعنی «ترتیل عبارت است از: درست ادا کردن حروف و شناخت مواضع وقف».

۱.۴ - زمان آشنایی با علم تجوید

امت اسلامی نیز آن‌گونه که به فهم معانی قرآن و اقامه حدود آن تعبد داشته و همت گماشته‌اند، در راه درست خواندن آن نیز کوشا و پرتلاش بوده‌اند. و این امر را می‌توان از فراوانی تألیفات دانشمندان علوم قرآنی در این زمینه متوجه شد؛ اما تقریباً تا قرن چهارم هجری، اصطلاح «تجوید» به معنای علمی که به بررسی مخارج حروف و صفات آن‌ها و احکام حاصل شده از ترکیب حروف در کلام گفتاری بپردازد، شناخته نشده بود. هم‌چنین هیچ کتابی در این علم (به طور مستقل) را قبل از این قرن نمی‌شناسیم.

۱.۵ - نکته پایانی

البته ناگفته نماند، قواعد تجویدی به صورت قانونی نانوشته در هر زبانی وجود دارد؛ اما به تدریج و با پیشرفت دانش زبان‌شناسی، این قواعد به صورت مکتوب درمی‌آیند.


۱. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۳۱، ص۲۱۳، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
۲. سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۲۴، بیروت، دار‌الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق.    
۳. مزمل/سوره۷۳، آیه۴.    
۴. نقی پورفر، ولی‌الله، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، ص۴۰۱، اسوه، چاپ چهارم، تهران، ۱۳۸۱.



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تجوید قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.    



جعبه ابزار