• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تجربیات و حدسیات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: تجربیات، حدسیات، معلوم السببیه، مجربات.

پرسش: مقصود از عبارت «معلوم السببیة غیر معلوم الماهیة» در فرق بین تجربیات و حدسیات چیست؟

پاسخ: تفاوت حدسيات با تجربيات این است که در تجربيات، عقل انسان سبب یک پدیده را کشف می‌کند؛ ولی در حدسيات، هم سبب و هم ماهيت آن سبب را می‌فهمد.



عالمان منطقی در فرق بین تجربیات و حدسیات چند مطلب را بیان کرده‌اند:

۱.۱ - اول

یکی از آنها این است که در تجربیات سبب در همین حد که سبب است معلوم است؛ اما ماهیت آن معلوم نیست؛ مثلا کسی که تجربه نموده در اثر خوردن انواعی از غذا مبتلا به اسهال می‌شود؛ می‌داند این غذاها سبب برای اسهال او هستند؛ هر چند نمی‌داند آیا همه این غذاها با هم سبب هستند یا یکی از آنها سبب است؟ و اگر یکی از آنها سبب است نمی‌داند کدام یک هستند. بنابراین در تجربیات فقط این که سببی وجود دارد معلوم می‌شود، اما ماهیت آن مشخص نمی‌شود.

۱.۲ - دوم

برخلاف حدسیات قوی؛ یعنی اگر چیزی به واسطه حدس قوی‌ای که زایل‌کننده شک بوده و یقین‌آور باشد، ثابت شود، این حدس از قطعیات شمرده می‌شود؛ مانند این‌که آن‌چنان به نور ماه و خورشید و دگرگونی اوضاع آنها نگریسته شود که حدس بزنیم نور ماه از خورشید است، در این‌جا حدس هم بیان می‌کند که نور ماه دارای سبب است و هم معلوم می‌کند که سبب آن نور خورشید است. پس هم سببیت سبب معلوم است و هم ماهیت آن.


۱. طوسی، خواجه نصیر الدین، شرح الاشارات و التنبیهات، ج۱، ص۲۱۸، قم، نشر البلاغة، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.    
۲. تهانوی، محمد علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۶۲۶ ۶۲۷، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، چاپ اول، ۱۹۹۶م.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تجربیات و حدسیات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.    



جعبه ابزار