تبعیض بین فرزندان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:نیکی به پدر و مادر، اطاعت، تبعیض.
پرسش: خدا به ما دستور داده که از پدر و مادر خود اطاعت کنیم و به آن‌ها نیکی کنیم و بی‌احترامی نکنیم، با این حال اگر پدر ومادر موجب آزار و اذیت فرزندان شوند و بین فرزندان فرق بگذارند یا با حرف‌هایشان مثلاً تهمت زدن یا حرف‌های رکیک گفتن موجب آزار و اذیت ما شوند، وظیفه ما چیست؟
پاسخ:
بسیاری از والدین دوران کودکی فرزندانشان را دوست دارند؛ اما دوران نوجوانی فرزندانشان را روزگاری سخت و دشوار می‌دانند. هم‌چنان تا زمانی که دارای یک فرزند هستند، مشکل چندانی به وجود نمی‌آید؛ اما زمانی که فرزند دوم در
خانواده متولد می‌شود، به نظر می‌رسد که
پدر و مادر بین فرزندان تبعیض قائل می‌شوند و فرزندان نیز همیشه از اینکه والدین آن‌ها را درک نمی‌کنند و میان آن‌ها فرق قائل می‌شوند، رنج می‌برند.
برخوردهای نادرست والدین چه‌بسا باعث ناامیدی و احساس حقارت در فرزندان شده و حسّ انتقام‌جویی،
تعارض،
خودکشی و خانه‌گریزی را در آن‌ها ایجاد می‌کند. بسیاری از افرادی که دلِ خوشی از
والدین ندارند، به خاطر آن است که نیازهای عاطفی آنان در محیط خانه ارضا نشده و شاهد تبعیض‌ها و بدرفتاری‌های والدین خود بوده‌اند.
با وجود این باید توجه داشت که همه پدر و مادرها بد نیستند. اکثر پدر و مادرها خیر و صلاح فرزندان خود را می‌خواهند؛ اما مشکلی که وجود دارد این است که روش نادرستی را در پیش گرفته‌اند. بنابراین
نیت پدر و مادرها نیک و خیرخواهانه است؛ اما روش آن‌ها و نحوه برخوردشان ممکن است نادرست و تبعیض‌آمیز باشد. تقریباً تمام پدر و مادرها می‌خواهند روابطشان را با نوجوانان خود بهبود بخشند؛ اما بسیاری از آن‌ها راه این کار را نمی‌دانند.
با توجه به آنچه بیان شد شما باید عمیق‌تر نگاه کنید تا راحت‌تر با مشکل کنار بیایید. حال سؤال اصلی این است که اگر نیت پدر و مادرها درباره فرزندانشان خوب است و
خیر و صلاح آن‌ها را می‌خواهند، پس چرا رفتارشان تبعیض‌آمیز و نارواست؟
چند عامل باعث شده تا والدین نتوانند رفتار مسالمت‌آمیز داشته باشند و روابط عاطفی با فرزندان خود برقرار کنند.
أ. والدین مربوط به
نسل گذشته هستند و ما از نسل امروز؛ تفاوت نسل‌ها یکی از عوامل اصلی اختلافات والدین و فرزندان است و همین مساله باعث می‌شود تا اختلافات ارزشی در روابط خانوادگی ایجاد شود.
والدین براساس تفکرات خود که در گذشته شکل گرفته و یک‌سری اصولی را به عنوان روش‌های تربیتی پذیرفته‌اند، برخورد می‌کنند. نگاه والدین، نگاه آمرانه و کنترل‌کننده است در حالی که ما دوست داریم مستقل و آزاد باشیم. روش‌ها و الگوهای تربیتی پیوسته در حال تغییر و دگرگونی است. همانگونه که روش‌های نسل گذشته مورد تایید و پذیرش ما نیست، روش‌های امروزی نیز برای نسل‌های بعدی مطلوب و کارآمد نخواهد بود.
همانگونه که شما با پدر و مادرتان مشکل دارید و از دست آن‌ها عصبانی هستید، به احتمال زیاد
پدر و مادر شما نیز در دوران نوجوانی و جوانی با پدر و مادرشان همین مشکل را داشته و از آن‌ها ناراضی بوده‌اند. این موضوع از یک طرف نشان‌دهندة تفاوت نسل‌ها است و از طرف دیگر یک تحلیل روان‌شناختی نیز دارد و آن اینکه پدر و مادرها در دوران جوانی و نوجوانی سختی‌هایی زیاد دیده و اذیت شده‌اند و آنچه ما امروزه مشاهده می‌کنیم در واقع انعکاس همان سختی‌ها و رنج‌هایی است که آنان در گذشته متحمل شده‌اند.
عامل دیگری که باعث شده تا والدین این‌گونه برخورد کنند، سطح سواد و
دانش آن‌ها است. اکثر پدر و مادرها کم‌سواد هستند و از اصول روان‌شناختی و نیازهای جوانان و نوجوانان اطلاع کافی ندارند، لذا روش‌هایی که در پیش می‌گیرند نامناسب و ناکارآمد است. بسیاری از مسایل و موضوعاتی را که ما درک می‌کنیم و در کتاب‌ها و روزنامه‌ها
مطالعه کرده‌ایم، والدین از آن بی‌خبرند. بنابراین باید تلاش نمود تا خانواده‌ها از اصول و روش‌های علمی
تعلیم و تربیت و نیازهای جسمی و عاطفی فرزندان در دوره‌های مختلف سنی آگاه شوند و متناسب با آن برخورد کنند.
چه بسا مواردی که از نظر ما «
تبعیض» است، اما در واقع «تفاوت» است نه تبعیض؛ انتظار ما این است که والدین بین فرزندان فرق نگذارد و با همه یکسان برخورد کنند؛ مثلاً اگر چیزی برای فرزند بزرگ‌تر خریدند، برای فرزند کوچکتر هم بخرند. یا کفش و کیف و کلاه و... که می‌خرند برای همه از یک رنگ و یک قیمت باشد.ا گر والدین این‌گونه
عمل نکنند، فکر می‌کنیم که برخورد تبعیض‌آمیز داشته‌اند.
امّا این نوع برداشت و
قضاوت نیازمند اصلاح و بازبینی است و والدین نیز باید با توجه به نیازها و جنسیت و سطوح سنی فرزندان، رفتار خود را تنظیم کنند و با هر کدام متناسب با نیازهای آنان برخورد نمایند.
این که شما از پدرو مادرتان گله‌مند هستید و احساس نارضایتی می‌کنید چگونه است؟ آیا واقعاً رفتار آن‌ها تبعیض‌آمیز است و نیازهای فرزندان را به صورت واقعی در نظر نمی‌گیرند؟
به هر حال، اگر رفتار والدین شما در واقع تبعیض‌آمیز نیست و شما تاکنون اشتباه
فکر می‌کرده‌اید، سعی کنید نگرش خود را
اصلاح نمایید و اگر واقعاً رفتارهای آنان نامطلوب و تبعیض‌آمیز است و به نیازها و خواسته‌های شما توجهی ندارند، باز هم شما نمی‌توانید با آنان برخورد منفی نمایید و مقابله به مثل کنید. همانگونه که والدین وظیفه دارند با فرزندان برخورد مناسب داشته باشند و
عدالت را مراعات کنند، ما هم وظیفه داریم که در برابر پدر و مادر احترام نماییم و برخورد مطلوب و شایسته داشته باشیم.
خداوند در
قرآن می‌فرماید: «
وَ بِالْوالِدَیْنِ اِحْساناً؛
به
پدر و مادر خود نیکی کنید. بنابراین احسان به والدین لازم و ضروری است.
صرف اینکه والدین به وظیفه خود عمل نکرده‌اند و بین فرزندان تبعیض قایل شده‌اند، این موجب نمی‌شود که ما هم به وظیفة خود
عمل نکنیم و در مقابل آنان بی احترامی نماییم. احترام به والدین مشروط به هیچ شرطی نیست. ولو اینکه والدین رفتار نامطلوب و ناپسند داشته باشند؛ باز هم وظیفة ما این است که به آنان احترام بگذاریم.
اما سؤال مهمی در این‌جا مطرح است که در این وضعیت چگونه در کنار والدین زندگی کنیم، به شکلی که زندگی بر ما زهرآگین نباشد؛ در عین حال به وظایف خود نیز عمل کرده باشیم؟ الگویی که در زیر آمده یاریگر شما خواهد بود:
اگر می‌توانید با رفتارهای حساب‌شده و برابر با قواعد اخلاقی، اطرافیان خود را تغییر دهید؛ معطل نمانید؛ زیرا تغییر آن‌ها منجر به خوب شدن حال شما می‌شود. البته ممکن است اصلاح رفتار والدین شما به زودی امکان‌پذیر نباشد؛ زیرا این نوع برخورد به یک
عادت تبدیل شده است؛ اما با
صبر و حوصله و به کار بردن راهکارهایی مانند راهکارهای زیر در بلند مدت احتمالاً تغییر می‌کنند:
الف- با امتیاز دادن به آن‌ها (مثل احترام قابل توجه، انجام کارهای آنان) خود را در دلشان جا کنید؛
ب- در برابر توهین‌ها و ناسزاها
سکوت اختیار کنید و هیچ عکس‌العملی نشان ندهید، اما به محض دیدن برخوردی مناسب امتیازدهی را شروع کنید.
و راهکارهایی از این قبیل.اما اگر این‌ها مؤثر واقع نشدند چه؟
از موقعیت‌هایی که آن‌ها برای شما رنج‌آور می‌شوند، اجتناب کنید؛ زیرا شما در مرحله قبل به طور کامل نتوانستید آن‌ها را تغییر دهید و طبیعی است که چنین اتفاقی هم نیفتد، اما می‌خواهید
آرامش داشته باشید. بنابراین زمانی که شروع به پرخاشگری می‌کنند، صحنه را ترک کنید.
اما می‌دانیم که همه چیز با رعایت این نکته نیز درست نمی‌شود. بنابراین به مرحله سوم توجه عمیقی داشته باشید:
در این مرحله یاد می‌گیریم که نقطه دیدمان را کمی دورتر ببریم؛ مثل این مفهوم: «و این نیز بگذرد». شما می‌گذرید، موقعیتهای جدیدی را در زندگیتان
تجربه می‌کنید، مستقل می‌شوید و افقهای جدید
زندگی را می‌بینید. رفتارهای ناخوشایند دیگران به چه میزان می‌توانند آینده‌ای روشن را برای شما تیره و تار سازند؟
با این دیدگاه در برابر برخوردهای نامطلوب والدین، رفتارحاکی از احترام خواهید داشت و از سر مهر با آنان برخورد می‌کنید تا علاوه بر اینکه به وظیفة خود عمل کرده باشید، زمینه را برای تغییر در رفتار آن‌ها و تغییر در حال خودتان فراهم سازید.
۱. به صِرف رفتار و نحوة برخورد والدین توجه نکنید؛ بلکه نیت خیرخواهانه آنان را نیز در نظر بگیرید.
۲. اگر والدین برخوردهای تبعیض آمیز دارند، این به خاطر این نیست که شما را دوست ندارند؛ بلکه به خاطر آن است که سطح
دانش و آگاهی آنان محدود است و این تا حدودی مربوط به تفاوت نسل‌هاست.
۳. اگر
یقین دارید که پدر و مادر شما به وظایف خود عمل نمی‌کنند، صِرفِ این موجب نمی‌شود که شما هم به وظیفة خود که احترام به والدین است، عمل نکنید.
۴. همیشه و در هر شرایطی به پدر و مادرتان احترام بگذارید؛ زیرا در این صورت است که خداوند از شما راضی می‌شود.
در پایان به یکی از رساترین
آیات الهی در مورد احترام به والدین اشاره نموده و از خداوند توفیق
سعادت و بهروزی برای شما دارم. خداوند می‌فرماید: «
وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ اِحْساناً؛
خداوند را
عبادت کنید و برای او شریکی قرار ندهید و به پدر و مادر خود نیکی کنید. در این آیه نیکی به پدر ومادر در ردیف عبادت خدا قرار گرفته و به آن توصیه شده است.
۱. جان سی فریل، بدترین هفت اشتباهی که پدر و مادر امروزی مرتکب می‌شوند، ترجمه: منیژه بهزاد، انتشارات همشهری، ۱۳۷۹ ش.
۲. بهروز حسن بیگلو، روان‌شناسی خانواده، انتشارات سرآمد کاوش، ۱۳۸۰ ش.
۳. سیداحمد احمدی، روان‌شناسی نوجوانان و جوانان، انتشارات رودکی، ۱۳۶۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رفتار مناسب در برابر عصبانیت والدین»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۶.
