تاویل شجره طیبه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شجره طیبه،
قرآن،
تاویل،
اهل‌بیت.
پرسش: آیا «شجره طیبه» در قرآن، قابل تاویل به اهل بیت (علیه‌السّلام) است؟
خداوند متعال در
سوره ابراهیم،
آیه ۲۴ـ۲۵ می‌فرماید:
«اَ لَمْ تَرَ کَیفَ ضَرَبَ اللهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ اَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ• تُؤْتی اُکُلَهَا کُلَّ حِینٍ بِاِذْنِ رَبِّهَا وَ یَضْرِبُ اللهُ الْاَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یتَذَکَّرُونَ؛
آیا ندیدی خداوند، چگونه مثل زده است؟ سخن پاک را مانند درختی پاک که ریشه‌اش استوار و شاخه‌اش در آسمان است، قرار داده است. هر دم به
اراده الهی، میوه‌اش را می‌دهد و خداوند برای مردم، نمونه‌ها را یادآور می‌شود، شاید که پند گیرند.»
خداوند، کلمه
ایمان و اعتقاد حق را به درختی پاکیزه، ریشه‌دار (استوار)، بلند و باشکوه و پُر بار و برکت،
تشبیه کرده است تا ماهیت پاکیزه، استوار و ثمربخش «ایمان» برای مسلمانان، ملموس شود.
امّا در بسیاری از احادیث، تاکید شده که منظور از «شجره طیبه»، اهل بیت
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است و این سخن، بدان معناست که خاندان قرآنی ایشان، ریشه‌دارترین، پایدارترین، خدمت‌گزارترین و مفیدترین خانواده‌های جامعه بشر هستند. در این‌جا به برخی از این روایات، اشاره می‌کنیم:
۱.
امام صادق (علیه‌السّلام) در پاسخ به پرسشی در باره معنای آیه مورد بحث، فرموده است:
«رَسولُ اللّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اصلُها، و امیرُ المُؤمِنینَ (علیه‌السّلام) فَرعُها، وَ الاَئِمَّةُ مِن ذُریَّتِهِما اغصانُها، وَ عِلمُ الاَئِمَّةِ ثَمَرَتُها، وَ شیعَتُهُمُ المُؤمِنونَ وَرَقُها.
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، پی و بنیاد آن،
امیر مؤمنان [علی
] (علیه‌السّلام) تنه آن، و امامان از نژاد آن دو، شاخه‌های آن هستند.دانش امامان، میوه‌اش و شیعیان مؤمن
[به آنها
]، برگ‌هایش به شمار می‌روند.
آن‌گاه فرمود:
وَ اللّهِ! انَّ المُؤمِنَ لَیولَدُ فَتُورَقُ ورقةٌ فیها، و انَّ المُؤمِنَ لَیَموتُ فَتَسقُطُ وَرَقَةٌ مِنها؛
سوگند به خدا، هرگاه مؤمن به دنیا بیاید، بر این درخت، برگی افزوده می‌شود و زمانی که بمیرد، برگی از آن فرو می‌افتد.»
۲.
عمر بن یزید می‌گوید از امام صادق (علیه‌السّلام) در باره این سخن خداوند که می‌فرماید: (کَشَجَرَةٍ طَیبَةٍ اَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِی ٱلسَّمَاءِ) پرسیدم. ایشان در پاسخ فرمود:
«
[قالَ
] رَسولُ اللّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم):
[وَ اللّهِ!
] انا جَذرُها
[اصلُها
]، و امیرُ المُؤمِنینَ فَرعُها، و شیعَتُهُ وَرَقُها.
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
[فرمود
]: «
[سوگند به خداوند که
] من، ریشه آن، امیر مؤمنان
[علی بن ابی‌طالب]، شاخه و شیعیان او، برگ‌های آن هستند.»
۳. همچنین امام صادق (علیه‌السّلام) در سخنی دیگر فرمود:
«هٰذا مَثَلٌ ضَرَبَهُ اللّهُ لِاهلِ بَیتِ نَبِیِّهِ وَ لِمَن عاداهُم؛
این، مَثَلی است که خداوند برای اهل‌بیت و دشمنان آنها آورده است.»
۴.نیز از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده که فرمود:
«اصلُها رَسولُ اللّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و فَرعُها امیرُ المُؤمِنینَ (علیه‌السّلام)، وَ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ ثَمرُها، وَ تِسعَةٌ مِن وُلدِ الحُسَینِ اغصانُها، وَ الشّیعَةُ وَرَقُها؛
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ریشه آن، امیر مؤمنان، تنه آن،
حسن و
حسین، میوه آن، نُه نفر از فرزندان حسین، شاخه‌های آن و شیعیان، برگ‌های آن هستند.»
در کتاب‌های اهل سنّت نیز روایاتی همانند احادیث پیش گفته، ذکر شده است که برای نمونه به یکی از آنها اشاره می‌شود:
ابو اُمامه باهِلی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل می‌کند که فرمود:
«انَّ اللّهَ خَلَقَ الانبِیاءَ مِن اشجارٍ شَتَّیٰ وَ خُلِقتُ انا وَ عَلِیٌّ مِن شَجَرةٍ واحِدَةٍ، فَانَا اصلُها، وَ عَلِیٌّ فرعُها، وَ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ ثِمارُها، و اشیاعُنا اوراقُها؛
به درستی که خداوند، پیامبران را از درختان گوناگونی آفرید، ولی من و علی، از یک درخت پدید آمده‌ایم. پس من، ریشه درخت و علی، تنه آن و حسین و حسن، میوه‌های آن و پیروان ما، برگ‌هایش هستند.»
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «تاویل شجره طیبه» تاریخ بازیابی۱۳۹۸/۱۲/۷.
