بیش از چهار همسر داشتن پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: معصوم،
زن،
ازدواج.
پرسش: به چه دلیل داشتن بیش از چهار همسر برای
حضرت محمد (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) اشکالی نداشته است؟
پاسخ: اینکه خداوند به پیامبرش اجازه ازدواج با بیش از چهار زن را داده است، برای مصالح مهمی مثل نافتادن در دامن قبایل
کافر و
مشرک، تحکیم روابط با قبایل بزرگ عرب و جلب حمایت آنان، حفظ مقام و آبروی بعضی از زنان با شخصیت، جبران زحمتها و رفع نگرانی و سرپرستی از یتیمان آنان، باطل کردن حکم جاهلی در باره همسر پسرخوانده، آزادی اسیران جنگی و تحکیم مبانی اسلام در قبایل غیر مسلمان و... بوده است.
علاوه این قانون به کسی این اجازه را داده است که از آن سوء استفاده نخواهد کرد و شاهد ما رفتار و زندگی آن حضرت است که علی رغم امکان ازدواج با دختران زیبا روی، به زنان سالخورده اکتفا فرمود. پس به دلیل مقام والای پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و مصالحی که در کار بوده، بعضی از احکام و اختیارات به آن جناب اختصاص داده شده که از جمله آن اجازه داشتن بیش از چهار همسر بوده است.
موضوع ازدواج و تعداد همسران پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بسیار مورد سؤال قرار گفته است، اما باید گفت:
اولا؛ پیش از آن که حکم
حرمت ازدواج بیش از چهار زن نازل شود، همه زنان آن حضرت به
عقد ایشان درآمده بودند.
ثانیا؛ ازدواجهای پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) برای اهداف والایی مثل نجات برخی از زنان (
سوده و
ام حبیبه دختر
ابوسفیان) از افتادن در دامن قبایل
کافر و
مشرک، تحکیم روابط با قبایل بزرگ عرب و جلب حمایت آنان (ازدواج با
عایشه و
حفصه)، حفظ مقام و آبروی بعضی از زنان با شخصیت (
زینب بنت جحش)، جبران زحمتها و رفع نگرانی و سرپرستی از یتیمان آنان (
ام سلمه)، باطل کردن حکم جاهلی در باره همسر پسرخوانده (زینب بنت جحش)، آزادی اسیران جنگی و تحکیم مبانی اسلام در قبایل غیر مسلمان (
جویریه و
صفیه) و... بوده است.
شاهد ما آن است که همه همسران پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)، جز
عایشه، زنانی
بیوه و سالخورده بودند.
از آنچه ذکر گردید میتوان فهمید که اگر خداوند به پیامبرش اجازه ازدواج با بیش از چهار زن را داده است، برای مصالح مهمی بوده است که به آنها اشاره گردید. علاوه این قانون به کسی این اجازه را داده است که از آن سوء استفاده نخواهد کرد و شاهد ما رفتار و زندگی آن حضرت است که علی رغم امکان ازدواج با دختران زیبا روی، به زنان سالخورده اکتفا فرمود. پس به دلیل مقام والای پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و مصالحی که در کار بوده، بعضی از احکام و اختیارات به آن جناب اختصاص داده شده که از جمله آن اجازه داشتن بیش از چهار همسر بوده است.
موضوع ازدواج و تعداد همسران پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)، موضوعی است که بسیار مورد سؤال قرار گرفته است. برای روشن شدن حقیقت مطلب توجه به نکات زیر لازم است:
درباره تعداد زنان پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) برخی به مبالغه سخن گفتهاند؛ حاکم در کتاب مستدرک آن را به هیجده نفر رسانیده است، اما صاحب کتاب
امتاع الاسماع تعداد آنان را پانزده نفر بر شمرده است. پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از بین این پانزده نفر، با چهار نفر، به عقد ازدواج اکتفا نمود (و با آنان همبستر نشد).
ابن اسحاق همسران آن حضرت را سیزده نفر برشمرده که با دو نفر تنها به برگزاری عقد اکتفا نمود و دو نفر از آنان در هنگام حیات آن حضرت از
دنیا رفتند و در هنگام رحلت آن بزرگوار، نه زن به نامهای «عایشه»، «
حفصه»، «
ام حبیبه»، «
ام سلمه»، «
سوده»، «
زینب دختر جحش»، «
میمونه»، «
صفیه» و «
جویریه» در خانه آن حضرت بودند.
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) تا سن پنجاه یا پنجاه و سه سالگی غیر از «
خدیجه»، همسر دیگری برنگزید. (پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ۲۵ سالگی با حضرت خدیجه که چهل سالش بود و قبلا یک یا دوبار
شوهر کرده بود و با مرگ شوهر بیوه شده بود، ازدواج نمود، و به مدت بیست و پنج یا بیست و هشت سال با وی زندگی کرد و همسر دیگری نگرفت.)
اکثر زنان پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) پیش از آن که با پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ازدواج کنند، ازدواج کرده بودند.
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) با هیچ یک از زنان قبایل انصار ازدواج نکرد.
(پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از قبایل مهم عرب مانند
تیم،
عدی،
بنی امیه، نیز یهودیان
مدینه همسر انتخاب کرد (
جویریه دختر
حارث بن ابی ضرار از قبیله
بنی مصطلق) ، ولی از قبایل انصار زن نگرفت.)
همه زنان آن حضرت پیش از آن که آیه مربوط به حرمت بیش از چهار زن، در اواخر سال هشتم هجری در مدینه نازل شود
به عقد ایشان درآمده بودند. (آخرین ازدواج پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در جریان
عمرة القضا در سال هفتم هجری بود.)
پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به دلیل برخورداری از ویژگیهای منحصر به فرد حضرتشان از یک سو و به دلیل تشرف به مقام والای
نبوت و واسطه فیض بین خالق متعال و بندگان، دارای بعضی از احکام و اختیارات اختصاصی منحصر به فرد خویش نظیر خاتمیت،
وجوب نماز شب بر شخص ایشان (با این که بر دیگران واجب نیست)، اجازه داشتن بیش از چهار همسر و... بودند که خداوند حکیم به خاطر مصالح و اهداف با ارزشی این احکام را بر آن حضرت تشریع کرد و رسول گرامی اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ازدواجهای متعدد خویش، اراده و مقاصد الاهی را دنبال میکردند.
با توجه به آن چه ذکر شد، روشن میشود که ازدواجهای پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) برای خوش گذرانی نبوده است؛ زیرا اگر آن حضرت در پی خوش گذرانی بود، در سنین جوانی به این کار مبادرت میکرد؛ در حالی که آن حضرت تا سن بیست و پنج سالگی همسری انتخاب نکردند و پس از آن نیز با
حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها) که در گذشته دو بار شوهر کرده و پانزده سال از ایشان بزرگتر بود، ازدواج کرده و تا آخرین لحظه عمر این زن فداکار، (سن پنجاه و سه سالگی پیامبر) همسر دیگری نداشتند. بعد از رحلت حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها) اکثر همسران ایشان بیوه بودند، آن حضرت در حالی با «
ام سلمه » ازدواج نمود که وی پیرزن و از شوهر درگذشته خویش دارای فرزند بود و رغبتی به ازدواج نداشت. همچنین
زینب بنت جحش در سن پنجاه سالگی و میمونه در سن پنجاه و یک سالگی با آن حضرت ازدواج نمودند.
دو نفر از زنان آن حضرت،
کنیز بودند که ایشان ابتدا آنان را آزاد و سپس با آنها ازدواج کرد. اگر هدف پیامبر از ازدواج، لذت بردن بود، لذت بردن از این دو کنیز بدون ازدواج نیز ممکن بود و نیازی به آزادی و ازدواج نبود.
بنابر این، پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از این ازدواجها اهداف والایی داشتند که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
نبی اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) با
عایشه دختر ابوبکر از قبیله
تیم،
حفصه دختر عمر از
قبیله عدی،
ام حبیبه دختر
ابوسفیان از
بنی امیه،
ام سلمه از
بنی مخزوم،
سوده از
بنی اسد، میمونه از
بنی هلال و
صفیه از
یهود خیبر ازدواج کردند، تا اتحاد و الفت میان قبایل و پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بیشتر، و دشمنی و کارشکنی آنان نسبت به مسلمانان و دعوت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) کمتر گردد.
این ازدواجهای متعدد رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در شرایط سخت و بحرانی، (به ویژه پس از
جنگ احد که نتیجه آن برای مسلمانان بسیار ناگوار بود) بود و پس از
فتح مکه (پیروزی درخشان مسلمانان)، دیگر ازدواجی نداشتند. چنانچه با قبایل انصار و مسلمانان
مدینه که روگردانی از حمایت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در مورد آنان مطرح نبود، پیوند زناشویی برقرار نساختند.
رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) برای حمایت از زنان محروم و اداره زندگی آنان بویژه در شریط بحرانی صدر اسلام حفظ کرامت آنان از راه حل چند همسری بهره گرفته و مردان مسلمان را
تشویق نمود که زنان بی سرپرست و دارای
یتیم را به فراخور حالشان، با پیوند زناشویی به خانههای خویش ببرند تا آنان و یتیمانشان از رنج بی سرپرستی و تنهایی و فقر مالی و عقدههای روانی رهایی یابند. و خود در انجام این مهم پیشگام بوده و با بعضی از زنان بیوه و بی سرپرست و یتیم دار پیوند زناشویی برقرار کردند، تا برای دیگران الگوی پسندیدهای باشد.
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از شیوههای متعددی برای آزادی اسیران استفاده کرد که ازدواج از جمله آن است.
جویریه و
صفیه کنیز بودند و پیامبر این دو را آزاد کرد و سپس با آنان ازدواج نمود، تا بدین وسیله به مسلمانان بیاموزد که میتوان با کنیز ازدواج نمود. به همین دلیل در ازدواج پیامبر با جویریه بسیاری از کنیزان آزاد شدند.
برخی زنانی که
مسلمان بودند، به دلیل
مرگ،
شهادت یا ارتداد شوهران خود، بی سرپرست میشدند و زندگی برای آنان بسیار مشکل میشد و در وضع بسیار آشفتهای به سر میبردند، همانند
ام حبیبه دختر
ابوسفیان . رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) وقتی از مشکل وی با خبر شد، با وساطت
نجاشی پادشاه
حبشه با وی
ازدواج کرد و در حالی که مهریه دیگر زنان پیامبر چهارصد درهم مقرر شده بود، مهریه یام حبیبه را چهار صد دینار؛ یعنی ده برابر مهریه دیگر زنان قرار داد که این خود نشان میدهد که پبامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) میخواست با این ازدواج وی را نجات بدهد و از غلتیدن وی به دامن بستگان مشرک و کافر جلوگیری کند و از شدت نگرانی وی، از مصیبتهای رسیده بکاهد.
در اسلام پسر خوانده حکم پسر واقعی را ندارد و زن پسرخوانده بر مرد
محرم نیست، در حالی که در جاهلیت احکام پسر واقعی را به
پسر خوانده سرایت میدادند و زن وی بر مرد محرم بود، اسلام این حکم را باطل کرد.
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به دستور خداوند سبحان با زینب بنت جحش، همسر مطلقه
زید بن حارثه پسر خوانده خود، ازدواج کرد تا بطلان این حکم جاهلی را اعلام نماید. چه بسا اگر این ازدواج رخ نمیداد، زیدبن حارثه بعد از رحلت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به عنوان پسر پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) مطرح میشد و مسیر وراثت،
امامت و خاندان پیامبر تغییر میکرد. ممکن بود که به زید بگویند تو وارث رسول خدا هستی و تو باید خلیفه مسلمانان بشوی یا خلافت حق تو است وبه هر کس میخواهی محول کن ویا.... فواید دیگر این ازدواج، این بود که دو حکم و سنت جاهلی را باطل کرد؛ یکی حرمت ازدواج با همسر مطلقه پسرخوانده و دیگری سنت زشت شمردن ازدواج با همسر مطلقه یک غلام آزاد شده. افزون بر اهداف ذکر شده، میتوان اهداف مهم دیگری را برای ازدواجهای آن حضرت برشمرد.
با توجه به مقام والا و اهداف بلند نبی گرامی اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) جای هیچ تردیدی نیست که ازدواجهای آن حضرت به هیچ وجه قابل مقایسه با ازدواجهای سایر افراد بشر نیست و خداوند متعال با توجه به ویژگیها و وظایف سنگینی که بر دوش آن حضرت گذاشته است، چنین اختیاراتی را به حضرتش داده است. چه بسا اگر افراد دیگری با این ویژگیها و وظایف، یافت میشدند چنین احکام و اختیارات، به آنان نیز داده میشد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «بیش از چهار همسر داشتن پیامبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۲۹.