• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بررسی نحوی هذان خصمان اختصموا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: جمع، تثنیه، خصم، خصمان، اختصموا، آیه، سوره حج.
پرسش: در آیه ۱۹ سوره حج «هذان خصمان اختصموا فی ربهم فالذین کفروا قطعت لهم ثیاب من نار یصب من فوق رؤوسهم الحمیم»
[۱] حج/سوره۲۲، آیه۱۹.    
چرا برای اسم تثنیه «خصمان»، از فعل جمع «اختصموا» استفاده شده است؟

پاسخ: خداوند، افراد درگیر با هم را به دو گروه بزرگ حق و باطل تقسیم کرده و سپس با توجه به هواداران بی شمار هر یک از این دو گروه و نیز اختلافات جزئی که با یکدیگر داشته و به همین دلیل، گروه‌های کوچکتری را شکل می‌دهند، خصومتشان را به صورت جمع تعبیر می‌کند.


صاحب کتاب « اعراب القرآن و بیانه » در این مورد می‌گوید: در این عبارت، نخست از تثنیه «خصمان» استفاده شد، سپس جمع «اختصموا»؛ چون «خصم» در اصل مصدر است و گرچه بیشتر به صورت مفرد مذکر می‌آید، اما جایز است به صورت تثنیه و جمع نیز آورده شود؛ و چون متخاصمین فرقه‌های گوناگون و طایفه‌های بسیاری بوده‌اند، از صیغه جمع بهره گرفته شده است.
[۲] درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج۶، ص۴۱۵، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.    

یعنی به اعتبار لفظ «هذان» که مثنا است، تثنیه آورده شده است، اما «اختصموا» که جمع است به اعتبار معنای آن می‌باشد؛ مانند: «و منهم من یستمع الیک حتی اذا خرجوا من عندک»؛
[۳] محمد/سوره۴۷، آیه۱۶.    
از مردم کسانی‌اند که گوش به حرف تو می‌دهند تا وقتی که از نزد تو خارج شوند.
[۴] طبرسی، جوامع الجامع، مترجمان، ج۴، ص۱۹۸، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.


۱.۱ - توضیح

کلمه «هذان» در این آیه، اشاره به دو طایفه‌ای است که عبارت «و کثیر من الناس و کثیر حق علیه العذاب» در آیه قبلی
[۵] حج/سوره۲۲، آیه۱۸.    
در مورد آنها نازل شده است.
از این که پروردگار، تمام بشر را با تمام تفکرات و ادیان و مذاهبی که دارند، به دو گروه اصلی تقسیم کرده می‌توان به این نتیجه رسید که برگشت تمامی ادیان مختلف به دو طایفه است. یکی حق و دیگری باطل؛ چون اگر این (حق و باطل) را معیاری برای رده بندی ادیان در نظر نگیریم، به هیچ معنای دیگری نمی‌توانیم مذاهب مختلف عالم را تحت دو گروه کلی قرار دهیم. به عبارتی محق و مبطل در عالم دو طایفه هستند در مقابل هم، یکی به حق ایمان دارد و دیگری به آن کفر می‌ورزد. پس طوائف مذکور در آیه هم، با همه اختلافی که در اقوال آنان است منحصر در دو خصم هستند، و با این که آنان در نگاهی کلی تنها به دو گروه بزرگ تقسیم می‌شوند، در دیدگاهی جزئی نگرانه، افراد موجود در این گروه‌ها هرکدام شامل میلیون‌ها و میلیاردها انسان بوده و نظرات مختلفی بسیار بیشتر از دو نظر دارند. بنابر این می‌توان فهمید که تعبیر «خصمان اختصموا» چقدر جالب و پر معنا است. خداوند از یک طرف، افراد درگیر با هم را به دو گروه بزرگ حق و باطل تقسیم کرده و سپس با توجه به هواداران بی شمار هر یک از این دو گروه و نیز اختلافات جزئی که با یکدیگر داشته و به همین دلیل، گروه‌های کوچکتری را شکل می‌دهند، خصومتشان را به صورت جمع تعبیر می‌کند.
[۶] طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۳۶۰- ۳۶۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
[۷] طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، محمد باقر، ج۱۴، ص۵۰۸ - ۵۰۹، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.    


۱. ↑ حج/سوره۲۲، آیه۱۹.    
۲. ↑ درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج۶، ص۴۱۵، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.    
۳. ↑ محمد/سوره۴۷، آیه۱۶.    
۴. ↑ طبرسی، جوامع الجامع، مترجمان، ج۴، ص۱۹۸، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
۵. ↑ حج/سوره۲۲، آیه۱۸.    
۶. ↑ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۳۶۰- ۳۶۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
۷. ↑ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، محمد باقر، ج۱۴، ص۵۰۸ - ۵۰۹، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.    


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «بررسی نحوی هذان خصمان اختصموا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۲۳.    



جعبه ابزار