• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بررسی احادیث و ادعیه بیان‌کننده ثواب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: احادیث، ادعیه، ثواب، توبه، سوره زلزال.

پرسش: احادیث و ادعیه بسیاری در کتاب‌ها موجود است، مانند «مفاتیح الجنان» یا روی منبر عنوان می‌کنند که اگر فلان دعا را بخوانند، یا اشکی برای سیدالشهداء (علیه‌السلام) ریخته گردد، گناهان هفتاد سال بخشیده می‌شود و یا ثواب هزار حج و عمره و امثال این‌ها، آیا این احادیث درست است و با آیات سوره زلزال تطبیق دارد یا خیر؟

پاسخ: احادیث ذکرشده در سؤال و احادیثی از این دست، تقریباً همگی صحیح بوده و در مقام بیان ثواب واقعی هستند. از طرفی این‌گونه روایات با آیات سوره زلزال هیچ منافاتی ندارند.



بر پایه دلایل قطعی عقلی و نقلی (آیات و روایات) توبه و پذیرش آن دارای شرایطی است که در صورت نبودن آن شرایط، توبه حقیقی محقق نخواهد شد.
[۱] امینی، ابراهیم، خودسازی، ص۱۷۵، بی‌جا، انتشارات شفق، چاپ هشتم، ۱۳۷۵ش.

توبه بر سُبحه بر کف دل پر از شوق گناه
معصیت و اخنده می‌آید، ز استغفار ما


اما در مورد پاسخ به سؤال توجه به چهار نکته ضروری است.
أ. بررسی صحت این‌گونه احادیث.
ب. آیا این‌گونه احادیث با آیات سوره زلزال تطبیق دارند؟
ج. بیان شرایط توبه.
د. نتیجه‌گیری از مباحث.


احادیث و روایات امامان ما (همچون گفت‌وگوهای تمام انسان‌ها) اقسامی دارند:

۳.۱ - دسته اول

بعضی از آن‌ها درصدد بیان تمام جزئیات و شرایط‌اند؛ مانند قانون‌گذاری که این‌گونه موارد تمام شرایط و جزئیات مورد دقت قرار می‌گیرد.

۳.۲ - دسته دوم

برخی دیگر از آن‌ها فقط در مقام تشویق و یا امید دادن می‌باشد که در این‌گونه موارد شرایط و جزئیات ذکر نمی‌شود؛ مثل این‌که پدری در مقام تشویق فرزند خود برای ورزش، منافع ورزش را بیان و او را تشویق به ورزش می‌کند و دیگر نمی‌گوید درس هم بخوان و... . یا مثل پزشکی که بیمار در حال مرگ دارد؛ ولی به خاطر این‌که او را به زندگی امیدوار کند، تلقین‌های گوناگونی را انجام می‌دهد. (البته احادیثی که برای امید دادن وارد شده، قطعاً صحیح می‌باشد نه این‌که صرفاً به خاطر امید بیان شده باشند).
[۲] مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ص۱۰۲ـ۱۰۳، تحقیق صادق حسن‌زاده، انتشارات فیروزآبادی، چاپ اول.

از این رو این احادیث واقعاً می‌خواهند بگویند مثلاً ثواب گریه بر حسین (علیه‌السلام) هفتاد سال عبادت و... می‌باشد. هر چند ممکن است انسان اعمالی انجام دهد که موجب از بین رفتن این ثواب شود که در قسمت بعد توضیح بیش‌تر آن خواهد آمد.


آیا این‌گونه احادیث با آیات سوره زلزال مطابقت دارند؟

۴.۱ - حبط عمل

بعضی اعمال و گناهان هستند که سبب از بین رفتن اعمال خوب می‌شوند که این را حبط عمل می‌گویند.
و برخی اعمال خوب نیز باعث پوشاندن گناهان و کارهای زشت انسان می‌شوند.
با توجه به این مطلب اعمال خوبی که به موجب اعمال بد ما از بین می‌روند و حبط می‌شوند، دیگر وجود ندارند و تا این‌که در قیامت ما آن‌ها را مشاهده بکنیم و همین‌طور است اعمال بدی که توسط بعضی اعمال خوب از بین می‌روند و به اصطلاح تکفیر می‌شوند.

۴.۲ - حدیثی از پیامبر

از پیامبر گرامی اسلام نقل شده: کسی که سبحان الله بگوید خداوند درختی در بهشت برایش می‌کارد. مردی از قریش برخاست و عرض کرد: پس ما در بهشت درختان زیادی داریم؟ حضرت فرمود: آری. ولی بترسید از این که آتشی به‌سوی آن‌ها بفرستید و همه را بسوزانید.
[۵] دستغیب، گناهان کبیره، ج۱، ص۷، انتشارات جهان، چاپ ششم.



از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده: ندامت و پشیمانی توبه است.
درست است که خدا توبه را می‌پذیرد و گناهان را می‌آمرزد، لیکن مجرد گفتن استغفرالله یا اظهار پشیمانی یا حتی گریه را نمی‌توان دلیل توبه واقعی دانست؛ بلکه با وجود سه نشانه می‌توان توبه را واقعی و حقیقی دانست:

۵.۱ - پشیمانی قلبی

قلباً از گناهان گذشته بیزار و متنفر و در‌ اندرون خود‌ اندوهناک و پشیمان و شرمنده باشد.

۵.۲ - تصمیم بر ترک گناه

تصمیم جدی داشته باشد که در آینده مرتکب گناه نشود.

۵.۳ - جبران کارهای از دست‌رفته

اگر در اثر گناه، کاری را انجام داده که قابل تدارک و جبران است، تصمیم بگیرد آن را تلافی و جبران کند.
[۶] دستغیب، خودسازی، ص۱۷۵.



آن‌چه به عنوان نتیجه بحث می‌توان گفت، این است که احادیث ذکر شده در سؤال و احادیثی از این دست، تقریباً همگی صحیح بوده و در مقام بیان ثواب واقعی می‌باشند. از طرفی معلوم شد این‌گونه روایات با آیات سوره زلزال هیچ منافاتی ندارند.


گریه بر امام حسین (علیه‌السلام) ویژگی‌ای خاص دارد؛ به طوری که عزاداری برای او و خدمت خالصانه در دستگاه امام (علیه‌السلام) انسان را به توبه واقعی از همه چیز بیش‌تر آماده‌تر می‌کند.


۱. رسولی ترک، انتشارات جمکران.(هدایت‌یافته دستگاه امام حسین (علیه‌السلام))
۲. خصائص الحسینیة یا اشک روان بر امیر کاروان، شیخ جعفر شوشتری، مترجم، آیت‌الله شهرستانی.
۳. تفسیر تسنیم، آیت‌الله جوادی آملی، ج۱، ص۳۱ الی ۵۲.


۱. امینی، ابراهیم، خودسازی، ص۱۷۵، بی‌جا، انتشارات شفق، چاپ هشتم، ۱۳۷۵ش.
۲. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ص۱۰۲ـ۱۰۳، تحقیق صادق حسن‌زاده، انتشارات فیروزآبادی، چاپ اول.
۳. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۵۰ الی ۲۸۳، ترجمه سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.    
۴. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۵۸۴، ترجمه سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.    
۵. دستغیب، گناهان کبیره، ج۱، ص۷، انتشارات جهان، چاپ ششم.
۶. دستغیب، خودسازی، ص۱۷۵.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بررسی احادیث و ادعیه بیان‌کننده ثواب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۳/۰۴.    



جعبه ابزار