• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

برتری قلم علما بر خون شهدا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: روز قیامت، خون شهدا، قلم علما.

پرسش: آیا منبع معتبری برای حدیث زیر وجود دارد؟ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «زمانی که روز قیامت شود، خدای (عزّ‌وجلّ) مردم را در یکجا جمع می‌کند و ترازوهای عدالت گذاشته می‌شود و خون شهیدان با قلم دانشمندان وزن‌کشی می‌شود، پس قلم عالمان بر خون شهیدان برتری می‌کند.»

پاسخ: ارزش علم و آثار آن، بیشتر از آثار شهادت در راه خدا علیه دشمنان دین است. هر چند که شهید با جهاد و جان‌فشانی، مانع پیروزی و تسلط کافران بر مسلمانان می‌شود، اما نتیجه آن حفظ جان و بدن مسلمانان است، ولی عالم فرزانه و متّقی، از اصل دین محافظت می‌کند و شیطان‌ها را از گمراه کردن مردم باز می‌دارد و مانع هلاک شدن مردم در قیامت می‌شود.




این روایت در برخی از کتاب‌های حدیثی «وَ رَوَى الْمُعَلَّى بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَصْرِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُدْرِکِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قَال: إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ وَ وُضِعَتِ الْمَوَازِینُ فَتُوزَنُ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ مِدَادِ الْعُلَمَاءِ فَیَرْجَحُ مِدَادُ الْعُلَمَاءِ عَلَى دِمَاءِ الشُّهَدَاء.» از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)
[۴] شیخ طوسى، محمد بن حسن‌، الأمالی، ص۵۲۱، دار الثقافة، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
و امام صادق (علیه السلام) نقل شده است.


آنچه در این حدیث مطرح شده، آن است که ارزش علم و آثار آن، بیشتر از آثار شهادت در راه خدا علیه دشمنان دین است. هر چند که شهید با جهاد و جان‌فشانی، مانع پیروزی و تسلط کافران بر مسلمانان می‌شود، اما نتیجه آن حفظ جان و بدن مسلمانان است، ولی عالم فرزانه و متّقی، از اصل دین محافظت می‌کند و شیطان‌ها را از گمراه کردن مردم باز می‌دارد و مانع هلاک شدن مردم در قیامت می‌شود. در واقع همان‌طور که در حدیث هم آمده، عالمان و اندیشمندان دینی نگهبانان معنوی مرزهای دین هستند که شیطان‌های جن و انس را از ورود به دژ اسلام منع می‌کنند.
[۶] جزایری، نعمت الله بن عبدالله، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، ج‌۲، ص۴۶۴، مؤسسه تاریخ عربی، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
به معنای دیگر، شهید به وسیله شمشیر خود، ظاهر دین را تقویت می‌کند، اما عالم دینی، با علم و دانش خود باطن دین را تقویت می‌کند؛ لذا در روایت آمده است؛ مرگ عالم باعث ایجاد رخنه‌ای در دین می‌شود که تا روز قیامت این رخنه جبران نمی‌شود.


گفتنی است؛ منظور از عالم در روایت مذکور، عالمی است که در جایگاه خاصی از علم و درایت و تقوا قرار دارد که در رتبه بعد از انبیا و اولیاء الهی، حافظ دین و شریعت اسلام است؛ نه هر آن‌کس مختصر علمی داشته و یا عالمی باشد که نفع به مردم نمی‌رسد.
همچنین باید توجه داشت که، بزرگ‌ترین عالمان دین، پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و ائمه (علیهم‌السلام) هستند که همه آنها بویژه امام حسین (علیه‌السلام) در راه خدا و دین به شهادت رسیدند. لذا والاترین شهدا، عالم‌ترین مردم بوده‌اند و جمع شدن این دو فضیلت در یک شخص ممکن و واقع شده و این روایت معنایش آن نیست که عالم بودن دلیلی بر خودداری از حضور در صحنه‌های جنگ و شهادت است.


۱. ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج‌۴، ص۳۹۹، محقق و مصحح:غفاری، علی اکبر، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.    
۲. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج‌۱، ص۹، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.    
۳. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص۲۴۱، المکتبة الحیدریة، نجف اشرف، چاپ دوم، ۱۳۸۵ق.    
۴. شیخ طوسى، محمد بن حسن‌، الأمالی، ص۵۲۱، دار الثقافة، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
۵. ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج‌۴، ص۳۹۸-۳۹۹، محقق و مصحح:غفاری، علی اکبر، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.    
۶. جزایری، نعمت الله بن عبدالله، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، ج‌۲، ص۴۶۴، مؤسسه تاریخ عربی، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
۷. مجلسی، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج‌۱۲، ص۲۲۷، محقق و مصحح:موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ‌مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.    
۸. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۱، ص۲۳۳، محقق و مصحح:محدث، جلال الدین، دار الکتب الإسلامیة، قم، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «برتری قلم علما بر خون شهدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۶.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | جایگاه عالم | علم




جعبه ابزار