بدا در قضای حتمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قضای حتمی،
بدا.
پرسش: در مورد امکان بَدا در قضای حتمی، دو دسته حدیث وجود دارد:
دسته اوّل، بر این دلالت دارند که قضای حتمی نیز همانند قضای غیر حتمی، بَداپذیر است؛ و دسته دوم، که میگویند
قضای حتمی، بَداپذیر نیست. بنابراین چگونه میتوان میان این دو دسته احادیث، جمع کرد؟
جمع میان احادیث یادشده، به دو گونه، امکان پذیر است:
احادیثی که میگویند قضای حتمی، همانند قضای غیر حتمی، امکان بدا دارد، ناظر به امکان ذاتیاند و احادیثی که میگویند در قضای حتمی، بدا رخ نمیدهد، ناظر به مقام وقوعاند.
به سخن دیگر، احادیث دسته دوم دلالت دارند به اینکه هر چند دست
خداوند متعال در تغییر قضای حتمی، بسته نیست و تا حادثهای واقع نشده، او میتواند از وقوع آن پیشگیری کند و یا آن را دگرگون نماید؛ ولی عملاً در قضای حتمی، چنین کاری را انجام نمیدهد.
همان جمع اوّل، با این تفاوت که احادیث دسته دوم، ناظر به سنّت خداوند متعال در اکثر مواردند، بدین معنا که آنچه در
شب قدر، مقدّر گردیده، در غالب موارد، عملاً تغییر نمیکند و تنها ممکن است در موارد خاصّی (مثلاً به وسیله
دعا در
عرفات) تغییر نماید.
اگر گفته شود: «لسان احادیث گذشته، چنین جمعی را نمیپذیرد و احادیث مربوط به اجابت دعا در تغییر قضای حتمی نیز خلاف این جمعبندی است»، گفته میشود: اگر به پذیرش تعارض، ناچار شویم و هر دو دسته از احادیث را ناظر به مقام امکان و عدم امکان ذاتیِ بدا بدانیم، بیتردید باید گفت که احادیث دسته اوّل (که میگویند قضای حتمی نیز امکان تغییر با خواست خداوند متعال را دارد) مقدّماند؛ چرا که علاوه بر قوّت سند و دلالت و کثرت و هماهنگی با آیات و احادیث بَدا، مدلولشان با
عقل نیز سازگاری دارند، به خلاف مدلول احادیث دسته دوم که اگر مراد از آنها عدم امکان ذاتیِ بدا باشد، ناسازگار با عقل است؛ چرا که خداوند، همانطور که در ایجاد و اثبات مقدّراتِ هستی، توانا و مختار است، در محو و نابود کردن آنها نیز توانا و آزاد است و انکار بَدا در تحقّق پدیدهها، به معنای انکار قدرت و
اراده خداوند است.
حدیثنت، برگرفته از مقاله «بدا در قضای حتمی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۲.