• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اولو الامر از دیدگاه اهل‌سنت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: اولو الامر، اهل‌سنت،

پرسش: آیا به قول اهل‌سنت، اولو الامر هر زمامداری است، خوب باشد یا بد، عاقل باشد یا فاسد؟



«یا اَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اَطِیعُواْ اللَه وَ اَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ اُوْلِی الْاَمْرِ مِنکمْ؛ ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از خدا اطاعت کنید و از پیامبر و اولو الامر خود، اطاعت نمایید.»
این نظریه، که بیشتر اهل‌سنّت، آن را پذیرفته‌اند، بدین معناست که اطاعت از هر کس که به هر طریقی زمام امور جامعه اسلامی را به‌دست گرفته، واجب است و قیام بر ضدّ او، جایز نیست و شکستن بیعتش حرام است. مستند این فتوا و دیدگاه، روایاتی ساختگی مانند این سخن است:


شخصی به نام سلمة بن یزید، از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پرسید: اگر زمامدارانی بر ما حکم رانند که حقّ خود را از ما طلب کنند، ولی از دادن حقوق ما امتناع ورزند، چه وظیفه‌ای داریم؟ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با شنیدن این سخن، روی از او برگرداند! سلمه، دوباره پرسش خود را تکرار کرد. این‌بار، یکی از حاضران به نام اشعث بن قیس، وی را به عقب کشید و گفت: «اِسْمَعُوا وَ اطیعُوا، فانَّما علیهم ما حُمِّلُوا وَ علیکم ما حُمِّلْتُم؛ حرف آنها را بشنوید و اطاعتشان کنید که آنها، مسئول کار خویش‌اند و شما، مسئول کارهای خود هستید».
در روایت دیگری آمده است: پس از این‌که اشعث، او را به عقب کشید، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود:
حرف آنها را بشنوید و از آنها اطاعت کنید که آنها، مسئول کار خویش هستند و شما، مسئول کار خود هستید.
[۸] ابن ابی‌شیبه کوفی، عبدالله، المصنف فی الحدیث، ج۸، ص۶۱۵، ح۱۵۳.

چنان‌که می‌بینید، این سخن می‌خواهد دو مطلب را در اذهان مردم، جای‌ دهد:

۲.۱ - نکته اول

پاسخ‌گویی به مسائل سیاسی در شأن پیامبر خدا (نیست! از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) باید تنها مسائل احکام فرعی، مانند نماز و روزه و... پرسیده شود. از این‌رو، با این‌که سؤال کننده، چند بار سؤال خود را می‌پرسد، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با روی گردانی از وی، ناخرسندی خود را از طرح این‌گونه مسائل، اظهار می‌کند!

۲.۲ - نکته دوم

پیامبر (تأیید نموده که نهی از منکر زمامداران جامعه اسلامی و مبارزه با فساد و ستم آنان، جایز نیست و در حقیقت، می‌خواهد بگوید که وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و مبارزه با ستم، برای غیرِ طبقه حاکمان بر جامعه، تشریع و وضع شده است. بنا‌بر‌این، اگر زمامداری حقوق مردم را پایمال کرد، نباید با او مخالفت کنند؛ بلکه موظّف‌اند حرف او را بشنوند، زیرا آنان، مسئول کارهای خویش‌اند و شما نیز مسئول کارهای خود هستید.
این مضمون، به صورت‌های دیگری نیز نقل شده است؛
[۹] رهبری در اسلام، محمّد محمّدی ری‌شهری.
امّا کدام منطق و عقلی می‌تواند بپذیرد اطاعت از شخصی مانند یزید، در کنار اطاعت خدا و رسول، واجب است؟!

۲.۳ - اشکال

ایراد آشکار این باور، سبب شده برخی چون زمخشری، آن را باطل بدانند یا دستِ‌کم بگویند: اطاعت از سلاطین و صاحبان قدرت، مشروط به عدم فرمان آنان به معصیت خداوند است.
[۱۱] الالوسی، شهاب الدین، تفسیر الآلوسی، ج۳، ص۶۴.


۲.۴ - نظر فخر رازی

فخر رازی نیز با تأکید بر نظر خود، در نقد این باور می‌نویسد:
«فکانَ حَمْلُ «اُولی الامر» الّذی هو مَقرونٌ بِالرسولِ، علی المَعصومِ اولی مِن حمْلِه علی الفاجِرِ الفاسِقِ.»
تفسیر «اُولی الامر» که در کنار رسول آمده، به شخص معصوم، بهتر است تا این‌که آن را به [زمامداران] فاجر و فاسق، تفسیر کرد.


۱. نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
۲. محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه قرآن و حدیث، ج۱، ص۲۱۰-۲۱۷.    
۳. محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه قرآن و حدیث، ص۲۴۲-۲۴۵ (باب الاستئثار).    
۴. نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۳، ص۱۴۷۵.    
۵. ابوعیسی ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ج۴، ص۵۸.    
۶. بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، ج۸، ص۲۷۳.    
۷. طیالسی، ابی‌داوود، مسند طیالسی، ج۲، ص۳۵۷.    
۸. ابن ابی‌شیبه کوفی، عبدالله، المصنف فی الحدیث، ج۸، ص۶۱۵، ح۱۵۳.
۹. رهبری در اسلام، محمّد محمّدی ری‌شهری.
۱۰. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۱، ص۵۲۴.    
۱۱. الالوسی، شهاب الدین، تفسیر الآلوسی، ج۳، ص۶۴.
۱۲. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج۱۰، ص۱۱۴.    



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «اولو الامر از دیدگاه اهل سنت» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۵/۲.    



جعبه ابزار