• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اهمیت اعتقاد به معاد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: معاد، روز حساب، اعتقاد به معاد، سعادت.

پرسش: چرا اعتقاد به معاد و روز حساب تا این‌ اندازه دارای اهمیت است؟

پاسخ: اعتقاد به زندگی اخروی در صورتی می‌تواند نقش خود را در جهت دادن به رفتارهای فردی و اجتماعی ایفا کند که نوعی رابطه علیت، بین فعالیت‌های این‌جهانی و سعادت و شقاوت آن‌جهانی پذیرفته شود و دستِ‌کم نعمت‌ها و عذاب‌های اخروی به عنوان پاداش و کیفر برای رفتارهای شایسته و ناشایسته این‌ جهان شناخته گردد و الّا در صورتی که چنین پنداشته شود که سعادت اخروی را می‌توان در همان جهان کسب کرد ـ هم‌چنان که بهره‌های دنیوی را می‌توان در این جهان به دست آورد ـ اعتقاد به زندگی اخروی، نقش تعیین‌کننده خود را در رفتارهای این‌جهانی، از دست خواهد داد؛ زیرا طبق این پندار می‌توان گفت که در این دنیا باید برای تحصیل سعادت دنیوی کوشش کرد و برای رسیدن به سعادت اخروی باید پس از مرگ در همان عالم آخرت به تلاش پرداخت.


از مهم‌ترین ویژگی‌های روانی و فطری انسان میل به شناختن حقایق و اطلاع از واقعیت‌هاست که از آغاز کودکی در هر انسانی ظاهر می‌شود و تا پایان عمر ادامه دارد، همین فطرت حقیقت‌جویی که گاهی «حس کنجکاوی» نامیده می‌شود، می‌تواند انسان را وادار کند تا درباره مسائلی که در چهارچوب دین مطرح می‌شود بیندیشد و درصدد شناختن دین حق برآید.
[۱] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۱۹.    
و عامل دیگر در این راستا، دست‌یابی به منفعت و مصلحت و ایمنی از زیان و خطر از سوی دیگر است. بنابراین شخص درصدد تحقیق دین بر‌می‌آید تا به حقیقت برسد و کسب منفعت کند.
[۲] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۲۰.    


از سوی دیگر عقاید و‌ اندیشه‌های بنیادی، پایه و اساس هر نظام ارزشی و هر ایدئولوژی منسجم را تشکیل می‌دهد و آگاهانه یا نیمه‌آگاهانه در شکل‌گیری رفتار انسان‌ها اثر می‌گذارد؛ از‌این‌روی برای برقراری و تحکیم نظام ارزشی و رفتاری اسلام باید مبانی عقیدتی آن، که ریشه‌های این درخت تنومند و پربرکت به شمار می‌آید، در دل‌ها پابرجا شود تا همواره میوه‌های شیرین و گوارایش را به بار آورد و سعادت و خوشبختی دو جهان را تأمین کند و یکی از مهم‌ترین مسائل در این وادی همانا مسئله معاد است و اینکه سرانجام انسان چه خواهد شد.

پرواضح است که اگر به این سؤال اساسی و مهم پاسخ کافی و مناسب داده نشود و انسان دارای اعتقادی صحیح نگردد، به گمراهی و ضلالت کشانده خواهد شد و از همین جاست که اعتقاد به معاد به عنوان یکی از ارکان و اصول دین دارای اهمیت و ویژگی بسیار زیادی است.
[۳] مطهری، مرتضی، زندگی جاوید، ص۵.    
[۴] مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۴.    
[۵] سبحانی، جعفر، منشور عقاید، ص۱۸۵.    
[۶] سبحانی، جعفر، الالهیات، ص۱۵۸.
[۷] جوادی آملی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۱ و ۲۲.
[۸] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۵.    
[۹] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۸۷.    
[۱۰] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۷۷.
[۱۱] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۸.    
[۱۲] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۴۱.


۲.۱ - کلام خداوند

در همین باره خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «اِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعًا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا اِنَّهُ یَبْدَاُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ...
[۱۳] یونس/سوره۱۰، آیه۴۰.    
بازگشت همه شما به سوی اوست، وعده خدا حق است، اوست که آفرینش را آغاز می‌کند؛ سپس آن را باز می‌گرداند...» .
[۱۴] سبحانی، جعفر، منشور عقاید، ص۱۸۶.    


شناخت هدف نهایی زندگی و مسئله معاد، نقش اساسی را در جهت دادن به فعالیت‌ها و انتخاب و گزینش کارها ایفا می‌کند و در واقع عامل اصلی در تعیین خط‌مشی زندگی را نوع نگرش و بینش انسان نسبت به حقیقت خود و کمال سعادتش تشکیل می‌دهد و کسی که حقیقت خود را تنها مجموعه‌ای از عناصر مادی و فعل و انفعالات پیچیده آنها می‌پندارد و حیات خود را منحصر به چند روزه زندگی دنیا می‌انگارد و لذت و سعادت و کمالی را ورای بهره‌های مربوط به همین زندگی نمی‌شناسد، رفتارهای خود را به گونه‌ای تنظیم می‌کند که تنها نیازهای دنیوی و خواسته‌های این‌جهانی‌اش را تأمین کند؛ اما کسی که حقیقت خود را فراتر از پدیده‌های مادی می‌داند و مرگ را پایان زندگی ندانسته، آن را نقطه انتقال از جهانی گذرا به جهان جاودانی می‌شناسد و رفتارهای شایسته خود را وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت و کمال ابدی می‌شمارد، برنامه زندگی‌اش را به گونه‌ای طرح و اجرا می‌کند که هر چه بیش‌تر و بهتر برای زندگی ابدی‌اش سودمند باشد و از سوی دیگر، سختی‌ها و ناکامی‌های زندگی دنیا، او را دلسرد و ناامید نمی‌کند و از تلاش در راه انجام وظایف و کسب سعادت و کمال ابدی باز نمی‌دارد.
[۱۵] مطهری، مرتضی، زندگی جاوید، ص۷.    
[۱۶] مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۶ و ۱۷.
[۱۷] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۹۹.    
[۱۸] جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۲ و ۲۳
[۱۹] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۳۹ و ۳۴۰.    


تأثیر این دو نوع انسان‌شناسی، منحصر به زندگی فردی نیست؛ بلکه در زندگی اجتماعی و رفتارهای متقابل افراد نسبت به یکدیگر نیز تأثیر بسزایی دارد و اعتقاد به حیات اخروی و پاداش و کیفر ابدی، نقش مهمی را در رعایت حقوق دیگران و احسان و ایثار نسبت به نیازمندان بازی می‌کند و در جامعه‌ای که چنین اعتقادی زنده باشد، برای اجرای قوانین و مقررات عادلانه و جلوگیری از ظلم و تجاوز به دیگران، کمتر نیاز به اعمال زور و فشار خواهد بود.
[۲۰] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۲۳.    
[۲۱] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۴۰.    
و طبعاً در صورتی که این اعتقاد، جهانی و همگانی شود، مشکلات بین‌المللی هم به صورت چشم‌گیری کاهش خواهد یافت.

با توجه به این نکات مهم، اهمیت مسئله معاد و ارزش پژوهش و تحقیق درباره آن روشن می‌شود و حتی اعتقاد به توحید، به‌تنهایی (و بدون اعتقاد به معاد) نمی‌تواند تأثیر کامل و گسترده‌ای در بخشیدن جهت مطلوب به زندگی داشته باشد و از اینجا راز اهتمام ادیان آسمانی ـ و به ویژه دین مقدس اسلام ـ به این اصل اعتقادی و تلاش فراوان انبیای الهی برای راسخ کردن این عقیده در دل‌های مردم آشکار می‌شود.
[۲۲] مطهری، مرتضی، زندگی جاوید، ص۵ و ۶.    
[۲۳] مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۳.    
[۲۴] سبحانی، جعفر، منشور عقاید، ص۱۸۵.    
[۲۵] سبحانی، جعفر، الالهیات، ص۱۵۸.
[۲۶] جوادی، عبدالله، یاد معاد، ص۵۵.
[۲۷] جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۱.


مطلب مهمی که ذکر آن ضروری به نظر می‌رسد این است که، اعتقاد به زندگی اخروی در صورتی می‌تواند نقش خود را در جهت دادن به رفتارهای فردی و اجتماعی ایفا کند که نوعی رابطه علیت، بین فعالیت‌های این‌جهانی و سعادت و شقاوت آن‌جهانی پذیرفته شود و دستِ‌کم نعمت‌ها و عذاب‌های اخروی به عنوان پاداش و کیفر برای رفتارهای شایسته و ناشایسته این‌ جهان شناخته گردد و الّا در صورتی که چنین پنداشته شود که سعادت اخروی را می‌توان در همان جهان کسب کرد ـ هم‌چنان که بهره‌های دنیوی را می‌توان در این جهان به دست آورد ـ اعتقاد به زندگی اخروی، نقش تعیین‌کننده خود را در رفتارهای این‌جهانی، از دست خواهد داد؛ زیرا طبق این پندار می‌توان گفت که در این دنیا باید برای تحصیل سعادت دنیوی کوشش کرد و برای رسیدن به سعادت اخروی باید پس از مرگ در همان عالم آخرت به تلاش پرداخت!
[۲۸] مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۶ و ۱۷.    
[۲۹] جوادی، عبدالله، یاد معاد، ص۵۵.
[۳۰] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۴۰ و ۳۴۱.    


بنابراین اعتقاد به معاد و روز بازپسین اهمیت بس والایی دارد که فواید زیادی بر آن مترتب می‌گردد که می‌توان برخی از آنها را به صورت زیر برشمرد:
۱. پاسخ‌گویی به حس کنجکاوی و حقیقت‌یابی که از درون انسان سرچشمه می‌گیرد.
[۳۱] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۱۹ و ۲۰.    

۲. تحکیم نظام ارزشی و رفتاری اسلام در جهت ایجاد یک ایدئولوژی منسجم و عمیق.
[۳۲] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۵.    
[۳۳] مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۰.    

۳. رسیدن به سعادت نهایی و کامل که همه نیازهای انسان را پاسخ‌گو باشد.
[۳۴] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۹۹.
[۳۵] سبحانی، جعفر، الالهیات، ص۱۷۶.

۴. جلوگیری از بی‌فایده بودن و باطل بودن آموزه‌ها و عقاید دینی.
[۳۶] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۵.    
[۳۷] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۷۷.
[۳۸] طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۸.    

۵. تأثیر شگرف و ریشه‌ای در وارستگی انسان و جلوگیری از دنیازدگی و لغزش و خطا.
[۳۹] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۱۳۳.    
[۴۰] جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۲ و ۲۸.

۶. بیرون راندن محبت‌های کاذب از دل و جایگزینی محبت حقیقی یعنی عشق به خدا در آن.
[۴۱] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۷۱.    

۷. آماده کردن و انگیزش انسان برای مجاهده و پیکار همه جانبه در راه خدا و جهاد.
[۴۲] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۱۱۵.    
[۴۳] جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۵.

۸. محاسبه و مراقبه دائمی و تزکیه کامل در پرتو یاد معاد و قیامت و جلوگیری از هواپرستی.
[۴۴] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۲۸۱.    
[۴۵] جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۵۲.

۹. جلوگیری از حس کینه‌توزی و انتقام‌جویی در مورد افرادی که به او ظلم کرده‌اند.
[۴۶] جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۲۶۴.    


۱. معاد در قرآن، ج۴، آیت‌الله جوادی آملی.
۲. آموزش عقاید، آیت‌الله مصباح یزدی.

۱. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۱۹.    
۲. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۲۰.    
۳. ↑ مطهری، مرتضی، زندگی جاوید، ص۵.    
۴. ↑ مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۴.    
۵. ↑ سبحانی، جعفر، منشور عقاید، ص۱۸۵.    
۶. ↑ سبحانی، جعفر، الالهیات، ص۱۵۸.
۷. ↑ جوادی آملی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۱ و ۲۲.
۸. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۵.    
۹. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۸۷.    
۱۰. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۷۷.
۱۱. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۸.    
۱۲. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۴۱.
۱۳. ↑ یونس/سوره۱۰، آیه۴۰.    
۱۴. ↑ سبحانی، جعفر، منشور عقاید، ص۱۸۶.    
۱۵. ↑ مطهری، مرتضی، زندگی جاوید، ص۷.    
۱۶. ↑ مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۶ و ۱۷.
۱۷. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۹۹.    
۱۸. ↑ جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۲ و ۲۳
۱۹. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۳۹ و ۳۴۰.    
۲۰. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۲۳.    
۲۱. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۴۰.    
۲۲. ↑ مطهری، مرتضی، زندگی جاوید، ص۵ و ۶.    
۲۳. ↑ مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۳.    
۲۴. ↑ سبحانی، جعفر، منشور عقاید، ص۱۸۵.    
۲۵. ↑ سبحانی، جعفر، الالهیات، ص۱۵۸.
۲۶. ↑ جوادی، عبدالله، یاد معاد، ص۵۵.
۲۷. ↑ جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۱.
۲۸. ↑ مطهری، مرتضی، معاد، ص۱۶ و ۱۷.    
۲۹. ↑ جوادی، عبدالله، یاد معاد، ص۵۵.
۳۰. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۴۰ و ۳۴۱.    
۳۱. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۱۹ و ۲۰.    
۳۲. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۵.    
۳۳. ↑ مصباح، محمدتقی، آموزش عقاید، ص۳۰.    
۳۴. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۹۹.
۳۵. ↑ سبحانی، جعفر، الالهیات، ص۱۷۶.
۳۶. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۵.    
۳۷. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۷۷.
۳۸. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۸.    
۳۹. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۱۳۳.    
۴۰. ↑ جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۲ و ۲۸.
۴۱. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۷۱.    
۴۲. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۱۱۵.    
۴۳. ↑ جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۲۵.
۴۴. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۲۸۱.    
۴۵. ↑ جوادی، عبدالله، معاد در قرآن، ج۴، ص۵۲.
۴۶. ↑ جوادی آملی، عبدالله، یاد معاد، ص۲۶۴.    



سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اهمیت اعتقاد به معاد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۲۳.    



رده‌های این صفحه : کلام | مباحث کلامی | معاد | معاد شناسی | معارف اسلامی
جعبه ابزار