انواع گناهان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناهان، توبه از گناه، بخشش گناهان.
پرسش: گناهان به چند دسته تقسیم می‌شوند و در هر مورد چه اعمالی باعث بخشش آن گناه می‌شود؟
پاسخ: درباره اقسام گناهان، چند نوع تقسیم‌بندی مطرح است: ۱. تقسیم‌بندی گناهان به کبیره و صغیره؛ ۲. تقسیم‌بندی گناهان به فردی، اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی، سیاسی، و بین‌المللی و جهانی؛ ۳. تقسیم گناهان به گناهانی که به حق‌الناس و حق‌الله مربوط می‌شود.
قبل از همه باید واژه
گناه تعریف شود:
گناه در لغت فارسی به معنای
جرم،
خطا، نافرمانی و امثال این
الفاظ است و در لغت
عربی از آن به «
ذنب»، «
اثم» و «معصیت» تعبیر شده است؛ و معنایی که در هر دوی آن‌ها صادق و بلکه جامع همه معانی است، همان نافرمانی و انجام عملی برخلاف قانون یا سرپیچی از قانون است و از دیدگاه شرع مقدس، گناه، عبارت از آن است که
مکلف کار نامشروع انجام دهد.
در یک تقسیم، گناه به دو دسته کبیره و صغیره تقسیم می‌شود:
گناه کبیره به آن دسته از
گناهان گفته می‌شود که در
قرآن و
حدیث، به کبیره بودن آن تصریح شده باشد. هم‌چنین گناه کبیره به آن دسته از گناهان گفته می‌شود که در قرآن یا سنت معتبره، برای انجام‌دهنده آن وعده
آتش و
عذاب داده شده باشد؛ مثلاً
قتل نفس از جمله گناهانی است که کبیره بودنش از چندین طریق تصریح شده است.
یا در تعریف گناه کبیره گفته شده: هر گناهی که نزد متدینان و متشرعان بزرگ شمرده شود، به‌طوری‌که
یقین حاصل شود که بزرگی آن منتهی به زمان معصوم می‌گردد، مثل نجس کردن
مسجد از روی عمد و
علم و به قصد هتک حرمت خانه خدا یا پرتاب کردن و انداختن
قرآن مجید و امثال آن.
اما گناه صغیره گناهی است که این خصوصیات را نداشته باشد.
گناه، به اقسام و انواع دیگری نیز قابل تقسیم و دسته‌بندی است:
مثلاً هر کدام از
گناهان صغیره و
کبیره ممکن است از نظر زندگی فردی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، نظامی، سیاسی، و بین‌المللی و جهانی قابل تقسیم باشد؛ بنابراین از این نظر اقسام متعدد برای گناه ذکر و تقسیم مختلف برای آن می‌توان بیان کرد که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود:
مثلاً
غیبت در‌حالی‌که یک گناه کبیره است، از اقسام گناهان اجتماعی است یا مثلاً
تهمت، از گناهان اجتماعی است؛ چون در ارتباط با مردم مطرح است و هم‌چنین مال دیگران را خوردن یا به حقوق دیگران تجاوز کردن و یا حق دیگری را ضایع کردن، همه این‌گونه موارد، از مصادیق گناه کبیره و از نوع گناه اجتماعی محسوب می‌شود.
ترک نماز یا نگرفتن
روزه یا
حج واجب بجا نیاوردن و یا ترک سایر
واجبات و هم‌چنین
شراب خوردن،
دروغ گفتن، دنبال لهوولعب رفتن، و مانند آن از مصادیق گناه کبیره و از نوع
گناه فردی و شخصی است.
احتکار و
گران‌فروشی،
رباخوری،
دزدی، ندادن
زکات، ندادن
خمس، ندادن فطره واجب روز
عید فطر و مانند آن از مصادیق گناه کبیره و از نوع
گناه اقتصادی می‌توان نامید؛ چون به نوعی با اقتصاد سروکار دارد.
اگر مرد نسبت به اولاد و همسرش
ظلم کند یا
بداخلاقی نماید و حقوق آن‌ها را نپردازد یا بالعکس فرزندان نسبت به
پدر و مادر بی‌احترامی کنند و یا آن‌ها را اذیت نمایند و یا کاری کنند که موجب رنجش آن‌ها بشود؛ و یا زن نسبت به شوهر از حقوق واجب بر او خودداری نماید، این‌ها را از نوع گناه خانوادگی می‌توان نامید.
اختلال و ایجاد
فتنه در جامعه یا علیه نظام اسلامی توطئه کردن و یا جاسوسی برای دشمنان اسلامی به ضرر دولت اسلامی و مانند آن را می‌توان از
گناهان سیاسی دانست.
فرار از
جهاد، دفاع نکردن از مظلوم یا از خود و یا کسانی که دفاع از آن‌ها بر انسان
واجب است؛ مثل پدر، مادر، اولاد، همسر، یا سایر مظلومین را می‌توان جزء
گناهان نظامی نامید.
و از نظر بین‌المللی و جهانی،
تجاوز به کشورهای ضعیف و زورگفتن به آن‌ها یا توطئه علیه آن‌ها و محروم کردن آن‌ها از حقوق سیاسی، اقتصادی و علوم و دانش‌های روز و مانند آن را می‌توان از
گناهان بین‌المللی و جهانی نامید.
دیگر
گناهان را می‌توان بدین‌گونه تقسیم کرد که:
گناه، گاهی مربوط به
حق‌الناس می‌شود؛ مثل بی‌احترامی به پدر و مادر یا خوردن مال مردم و یا تجاوز به حقوق دیگران؛
و گاهی مربوط به
حق الله می‌شود؛ مثل
ترک نماز و سایر
واجبات یا انجام
معاصی و نافرمانی خدا.
توبه از هر گناه، به نحوی مربوط به ندامت و پشیمانی از آن گناه و جبران پی‌آمد منفی آن است؛ لذا برای آگاهی از آن به تفصیل به منابعی که در پایان معرفی می‌شود مراجعه گردد؛ ولی در این‌جا به برخی از آن‌ها به اختصار اشاره می‌شود.
در مجموع، یک توبه کلی از گناهانی که انجام داده، اگر توبه واقعی باشد، کافی است؛ به شرط آن که واقعاً توبه کرده باشد؛
چون حقیقت توبه، همان پشیمانی از گناه است از جهت زشتی آن؛
اما اگر گناه از قبیل حق‌الناس باشد، باید علاوه بر توبه از صاحب مال حلالیت بخواهد یا او را راضی کند و یا مالش را به او یا به
ورثه او برگرداند و اگر به آن‌ها دست‌رسی ندارد، باید از طرف او
صدقه بدهد.
و اگر گناه از قبیل ترک اعمال واجب بوده است؛ مثلاً بعضی واجبات خود را بدون
عذر شرعی انجام نداده، مثلاً
نماز نخوانده است از روی عمد و بدون عذر، باید علاوه بر
توبه، آن اعمال ترک‌شده را به جا آورده و
قضا نماید؛ مثلاً نمازی که نخوانده یا روزه‌ای که نگرفته یا حجی که نرفته و زکاتی که نداده و مانند این‌ها، همه را قضا نماید و به جا آورد.
۱. صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، با ترجمه ابراهیم محدث بندر ریگی، نشر اخلاق، قم ۱۳۸۰ ش.
۲. سید‌هاشم رسولی محلاتی، کیفر گناه، نشر کتاب‌خانه صدر تهران، بی‌تا.
۳. محمد شجاعی، طریق عمل تزکیه، نشر سروش، تهران ۱۳۷۹ ش.
۴. امام خمینی چهل حدیث، نشر مؤسسه آثار امام ۱۳۷۸ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «انواع گناهان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۰۸.
