انتخاب دوست شایسته
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دوست، باتقوا، شایسته، دوست‌یابی.
پرسش: در احادیث آمده است ناتوان‌ترین مردم کسی است که از یافتن دوست ناتوان باشد. چه‌گونه و با چه روشی ما برای خود دوست با ایمان و شایسته‌ای پیدا کنیم؟
پاسخ:
سؤال مطرح‌شده، زوایای گوناگونی از موضوع «
دوست‌یابی» را شامل می‌شود که به اختصار در مورد بعضی از آن‌ها، با استفاده از مباحث روایی و روان‌شناسی، مطالبی تقدیم می‌گردد.
یکی از
دانشمندان به نام آلفرد آدلر در
کتاب «به نام حقیقت» چنین نوشته است: کسی که به نوع خود
علاقه پیدا نمی‌کند، در جریان زندگی بیش از هر کسی دیگر دچار مشکلات می‌گردد. چنین شخصی مضرترین افراد جامعه است. بیش‌تر مردمان بیکار و وامانده در زمره این اشخاص هستند.
هر یک از ما برای رفع‌های نیازهای روزمره و حتی روحی خود به دوست شایسته نیازمندیم تا به کمک او بتوانیم پله‌های
رشد و ترقی را طی کنیم. تا به حال متوجه شدیم که پیدا کردن دوست برای ما اهمیت دارد. سؤالی در این‌جا به ذهن خطور می‌کند که چه نوع دوستانی برای ما ضرورت دارد؟ آیا هر کسی را می‌توان برای خود به دوستی انتخاب کرد یا خیر؟
یکی از مسائلی که در اهمیت دوست‌یابی به آن اشاره می‌شود. دوست شایسته و دین‌دار است.
در
روایات ما چنین آمده: «
الْمَرْءُ عَلی دین خَلیله، فَلْیَنْظُرْ اَحَدُکُمْ مَنْ یُخالِلُ»؛
«مرد بر دین دوستش است؛ پس هر یک از شما باید دقت کنید که چه کسی را به
دوستی می‌گیرد».
بنابراین باید در انتخاب دوست کوشش کرد تا از میان افراد جامعه بهترین و مناسب‌ترین آن‌ها گزینش شوند.
در بعضی روایات به این نکته اشاره شده که: «
الوحدةُ خَیْرٌ مِنْ قَرین السُّوء»؛
«تنهایی بهتر از هم‌نشین ناشایست است».
یا در بعضی تعابیر دیگر آمده است که وحشتناک‌ترین وحشت‌ها، هم‌نشین ناشایسته است.
بنابراین باید با دقت و ذکاوت کافی در پی هم‌نشین و دوستی شایسته بود.
یکی از روش‌های انتخاب دوستی شایسته، آزمودن آن‌هاست. در آموزه‌های اسلامی به روش‌های گوناگونی در این رابطه اشاره شده است.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: دوستان خود را به دو صفت بیازمایید، اگر در آن‌ها وجود داشت به دوستی ادامه دهید؛ و گرنه به‌کلی از آن‌ها دوری جویید: مراقبت بر ادای نمازها در اوقات خود، نیکی نسبت به دوستان در حال رفاه و سختی.
کسی که بر
واجبات خود پافشاری نمی‌کند و از کارهای
حرام و آلوده خود را باز نمی‌دارد، لیاقت دوستی را ندارد؛ به این جهت که شما را هم به این کارها
دعوت می‌کند و در کنار آن اگر واقعاً به
فکر دوست خود نباشد و فقط در حال توانایی و خوشی در فکرش باشد، در مواقع سختی او را در حال خودش گذاشته و رها می‌کند. بنابراین باید این ویژگی‌ها در او باشد.
در روایتی دیگر از امام صادق (علیه‌السّلام) چنین آمده است: کسی را دوست مگو و او را آشنا بگو که در او سه صفت را بیازمایی: او را به
خشم آوری و بنگری که خشم، او را از
حق بیرون می‌برد یا نه؟ و با او سفر کنی، و دیگر با
دینار و درهم او را بیازمایی.
در بعضی روایات اسلامی به این نکته اشاره شده که در سختی‌های
زندگی دوست واقعی مشخص می‌شود.
در زندگی عادی نمی‌توان دوست را از غیر آن تشخیص داد؛ ولی در گرفتاری‌ها و ناملایمات است که مشخص می‌شود چه کسی به شما عشق می‌ورزد.
برخی از کسانی که به فردی ابراز علاقه می‌کنند، شاید به جهت
ثروت،
مقام، منصب و غیر این‌ها باشد: ولی به محض این‌که فرد به
مقام پایین‌تری دست یابد یا ورشکست شود، از او دور می‌شوند؛ به گونه‌ای که اصلاً او را نمی‌شناسند. بنابراین در سختی‌ها و ناراحتی‌ها دوستان واقعی را می‌توان شناخت.
همان‌گونه که شما دوست گرامی اشاره کردید، انسانی که نتواند دوستی داشته باشد، ناتوان‌ترین مردم است و باید دوستی باتقوا و شایسته را برگزیند. بهترین روش گزینش، آزمایش کردن با روش‌های گوناگون است.
در روایتی چنین آمده است: «
لا تَثِقْ بالصَّدیقی قَبْلَ الْخُبْرَةِ»؛
«به دوست قبل از آزمایش کردنش اطمینان نکن».
در دوست‌یابی مهارت کسب کنید:
پس از آن‌که فردی را برای دوستی انتخاب کردید، باید با مهارت کافی نظر او را به سوی خود جلب کرده و رابطه دوستانه خود را آغاز کنید. مهارت برقراری ارتباط با دیگران ـ چه از لحاظ شخصی و چه از لحاظ اجتماعی ـ عامل اصلی دوستی با آن‌هاست.
۱. باید علاقه‌تان صمیمانه باشد.
۲. همواره سعی کنید، تبسمی بر لب داشته باشید.
۳. گوش دادن را بیاموزید و طرف مقابل خود را
تشویق کنید که از خود
سخن بگوید.
۴. به یاد داشته باشید که نام هر کسی برای او شیرین‌ترین و مهم‌ترین
لغت قاموس‌هاست.
۵. با
مخاطب از آن‌چه دوست دارد، صحبت کنید.
۶. صمیمانه و صادقانه اهمیت او را برای خود محسوس سازید.
پس از ایجاد رابطه دوستی، هر یک از دوستان دارای حقوقی بر یک‌دیگر هستند که باید به آن‌ها احترام گذاشته و
عمل کنند. در این‌جا به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود (گاهی
انسان دوست پیدا می‌کند، ولی آن‌ها را برای خود نگه نمی‌دارد که رعایت موارد ذیل در این‌جا مفید است)
۱.
سلام،
مصافحه و
معانقه در هنگام رویارویی.
۲. دیدوبازدید و با خبر شدن از یک‌دیگر.
۳.
هدیه دادن در مواقع خاص.
۴.
فروتنی و
تواضع با
دوستان.
۵. خوش‌گمان بودن.
۶.
رازداری.
۷. چشم‌پوشی از اشتباهات احتمالی.
۸. پذیرش پوزش.
۹. شاد کردن دوستان.
۱۰. یاری دوستان در مواقع حساس.
۱۱. هم‌دردی و برآوردن
حاجت آن‌ها.
۱۲.
دعا برای یک‌دیگر.
۱۳. ازخودگذشتگی.
۱۴. ستایش کار نیک آن‌ها.
۱۵. حفظ برادری در هنگام نبودن آن‌ها و....
ان‌شاء‌الله بتوانید دوست و هم‌نشین مناسب و با
ایمان برای خود انتخاب کرده و به وظایفتان در قبال یک‌دیگر عمل کنید.
۱. شناخت دوست، عباس خدایی، قم، نشر قدس، چ دوم، ۱۳۸۲ش.
۲. شمیم دوستی، زین العابدین دست داده، تهران، نشر امید، چ اول، ۱۳۷۸ش.
۳. آیین دوست‌یابی، دیل کارنگی، ترجمه: رشید یاسمی، تهران، نشر چکاوک، چ دوم، ۱۳۷۳ش.
۴. رابطه محبت و دوستی، احمد مطهری، چاپ جامعه مدرسین قم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «انتخاب دوست شایسته»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۰۵.
