امور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امور، امر
حق و درست، امر ناحق و نادرست، امر مشکل.
پرسش: ترجمه و شرح کوتاه این
حدیث از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ که می‌فرماید: «أمر بیّن رشده فیتبع و أمر بیّن غیه فیجتنب و متشابهات بین ذلک یرد حکمها إلی الله و الی الراسخین فی العلم العالمین بتأویله» چیست؟
پاسخ: این
روایت در منابع حدیثی
شیعه و
اهل سنت با تفاوت الفاظ در صدر و ذیل آن، با سندهای مختلف نقل شده است
نکاتی به‌صورت کوتاه دربارۀ روایت مزبور بیان می‌شود:
این روایت در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت با تفاوت
الفاظ در صدر و ذیل آن، با سندهای مختلف نقل شده است؛ مانند این عبارات «...وَ إِنَّمَا الْأُمُورُ ثَلَاثَةٌ أَمْرٌ بَیِّنٌ رُشْدُهُ فَیُتَّبَعُ وَ أَمْرٌ بَیِّنٌ غَیُّهُ فَیُجْتَنَبُ وَ أَمْرٌ مُشْکِلٌ یُرَدُّ عِلْمُهُ إِلَی اللَّهِ وَ إِلَی رَسُولِه...»؛
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ
می‌فرماید: «... همانا امور بر سه‌گونه است: امری که درست و حق بودن آن روشن است، پس باید
پیروی شود؛ و امری که ناحق بودن و گمراهی آن معلوم است، باید از آن اجتناب شود؛ و امر مشکل که باید به خدا و رسولش برگردد ...». این حدیث دارای فقرات دیگری هم است.
بنا بر تحقیق در بیشتر منابع شیعه و اهل سنت، ذیل آن، الفاظ «الی الراسخین فی العلم العالمین بتأویله» نیامده است؛ بلکه با عباراتی مانند «أَمْرٌ مُشْکِلٌ یُرَدُّ عِلْمُهُ (حکمه) إِلَی اللَّهِ وَ إِلَی رَسُولِه»،
«وَ أَمْرٌ اخْتُلِفَ فیه فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ»،
«فَکِلُوهُ إِلَی عَالِمِهِ»
دارای
تواتر معنوی است.
این حدیث ـ با دیگر فقرات آن ـ در منابع فقهی در مباحثی (مانند
قضاوت قاضی و صفات او،
اعتماد به روایت مشهور،
و آن حکمی که بر آن
اجماع شده است)
با عنوان مقبوله عمربن حنظله مورد استناد قرار گرفته و یکی از رساترین و روشن‌ترین دلایل برای این مباحث است.
بر طبق آن، در برخی مسائل هنگام
شبهه و تردید، باید درنگ کرده و دقت بیشتری نمود تا بتوان به
علم و
یقین یا اطمینان عقلایی رسید.
«أَمْرٌ بَیِّنٌ رُشْدُهُ فَیُتَّبَعُ»؛ یعنی آنچه به جهت استنادش به
قرآن کریم و روایات، درستی و حق بودن آن
آشکار و کشف شده است؛ باید از چنین حکمی پیروی کرد؛
مانند وجوب
نماز .
«أَمْرٌ بَیِّنٌ غَیُّهُ فَیُجْتَنَبُ»؛ آنچه به جهت مخالف بودن با
کتاب و سنت، باطل بودنش روشن است، باید از چنین اموری دوری کرد و آنها را انجام نداد؛
مانند
حلال شمردن ربا که مخالف
قرآن کریم و
روایات است.
«أَمْرٌ مُشْکِلٌ»؛ آنچه دلیل درستی و نادرستی و بطلانش معلوم نباشد و موافقت و مخالفت آن با کتاب و
سنت هم دانسته نمی‌شود. و براساس «یُرَدُّ عِلْمُهُ إِلَی اللَّهِ وَ إِلَی رَسُولِه صلی‌الله‌علیه‌وآله»، در چنین امر مشکلی که اجماعی در آن نیست و
نزاع وجود دارد، نباید یک طرف اثبات و نفی را پذیرفت و به آن
اعتقاد پیدا کرد؛ بلکه باید ارجاع به خدا و رسول او نمود؛
هم‌چنین به کسانی که در حدیث معروف «
ثقلین» سفارش کرده و فرموده است: «من دو چیز گران‌بها در میان شما بجا می‌گذارم که اگر به آن دو، دست یابید هرگز گمراه نخواهید شد؛ یکی کتاب خدا و دیگری اهل بیتم، این دو هرگز از هم جدا نشوند تا این‌که نزد حوض بر من وارد شوند»؛
همان‌طور که در
قرآن کریم می‌خوانیم:«ای کسانی که
ایمان آورده‌اید!
اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید
پیامبر خدا و اولوالأمر (اوصیای پیامبر) را! و هر گاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آنها
داوری بطلبید)».
این
حدیث هیچ منافاتی با
اجتهاد در عصر
غیبت حضرت حجت‌بن الحسن العسکری ندارد؛ همان‌طور که در زمان امامان
معصوم ـ علیه‌السلام ـ نیز اجتهاد رواج داشت.
پایگاه اسلام کوئست.
