امتیازات اجتماعی ایثارگران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: معصوم،
پیامبر،
اسلام،
امام علی پرسش: بر اساس
سیره رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و علی (علیه‌السّلام) آیا پیشگامان در
اسلام و
جهاد یا فرزندان و همسران شهدا از امتیازات ویژه برخوردار بودند؟
پاسخ: ممکن است افرادی از نظر معنوی و ارزش، در پیشگاه
پروردگار در درجه و رتبه‌ای متفاوت با افراد دیگر قرار داشته باشد اما همه اقشار جامعه از حقوق یکسانی نسبت به
بیت المال برخوردارند. تنها در مواردی که افرادی به عنوان کارگزار وظیفه‌ای را برعهده می‌گیرند بر بیت المال
واجب است که حق الزحمه آنان را بپردازد و زندگی آنان را در حد متعارف تامین نماید. و اگر در این مسیر دچار ضررها و خسارت‌هایی شدند، بیت المال و نظام اسلامی از هر راهی که مناسب می‌داند باید خسارات آنان را جبران نماید و از زحمات آنان قدردانی کند. همانطوری که در صدر اسلام بعد از آنکه
خمس غنائم جنگی جدا می‌شد مابقی را بین مبارزان و مجاهدانی که در جنگ حضور داشته‌اند تقسیم می‌کردند. در زمان ما که غنائم جنگی به صورت صدر اسلام نیست باید از راه دیگری تامین شود زیرا این کار علاوه بر ادای حق آنان موجب گسترش روحیه ایثار‌گری و در نتیجه سلامت و
امنیت جامعه خواهد بود.
شکی نیست که افراد یک جامعه در پیشگاه پروردگار در یک سطح نبوده و در درجات متفاوت و متعددی قرار دارند و گاهی این درجات موجب برخورداری از امتیازاتی می‌شود. امتیازات بر دو قسم است مادی و معنوی.
منظور از امتیازات معنوی،
اجر و پاداش اخروی و درجات
قرب الهی است که
خداوند می‌فرماید : «. . فان الله لا یضیع اجر المحسنین. ؛
. . خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد.»
اما امتیازات مادی به دو صورت قابل تصور است: ۱- حقوقی که هر فردی از جامعه نسبت به بیت المال دارد. ۲- حقوقی که قشر خاصی از جامعه که به کار مخصوصی اشتغال دارند و سزاوار دریافت مزد و مزایایی هستند نسبت به بیت المال دارند.
اسلام در امتیازات مادی به پیشگامان در
اسلام و
جهاد و
شهدا و خانواده‌های آنان، نیز با همین دید نگریسته است. پس در حقوق نوع اول همه اقشار جامعه را یکسان و برابر دانسته و بی هیچ تبعیضی بیت المال را متعلق به همه آحاد جامعه می‌داند و چنانکه از روایات بر می‌آید سیره رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امام علی (علیه‌السّلام) بر این منوال بوده است که بیت المال را به طور مساوی بین تمام اقشار جامعه تقسیم می‌نمودند. همانطور که در روایات آمده است که عده‌ای از خیر خواهان نزد امام علی (علیه‌السّلام) رفتند و از آن حضرت تقاضا کردند برای مدتی سهم رؤسا واشراف از بیت المال را بیشتر کند تا مطیع باشند و زمانی که حکومت و قدرت تثبیت شد آن طور که خدا دستور داده با عدالت با آنان رفتار شود. حضرت در پاسخ فرمودند: ... به خدا قسم اگر بیت المال مال خود من هم بود آن را مساوی بین مردم تقسیم می‌کردم چه رسد به این که آن مال خود آنهاست.
همچنین از
امام صادق (علیه‌السّلام) در مورد تقسیم بیت المال سؤال شد، فرمودند: اهل اسلام فرزندان اسلامند من در عطاء مساوات برقرار می‌کنم و فضائل آنها میان خودشان و خدایشان است. همچون مردی که فرزندانی دارد ولی در میراث هیچ یک از آنها را به دلیل فضل و شایستگی که در اوست بر دیگری که از او ضعیف‌تر و پایین‌تر است برتری نمی‌دهد. حضرت در ادامه فرمود:
سیره رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز در بدو امر در مورد تقسیم
بیت المال چنین بوده است، ولی دیگران می‌گویند: ما مقدم می‌کنیم در عطاء آن کسی را که خداوند او را در سابقه اسلامش فضیلت داده است چنانکه در میراث هم چنین است که برخی بیشتر از میت ارث می‌برند. و عمر چنین می‌کرد.
احادیث دیگری نیز در این باب در تایید این مطلب وجود دارد که از ذکر آنها صرف نظر می‌کنیم.
از مجموع روایات به دست می‌آید که در سیره رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و علی (علیه‌السّلام) و دیگر ائمه (علیه‌السّلام) همه آحاد جامعه چه افراد با تقوا و سابقه دار و فعال در امور جامعه اسلامی چه غیر آنها حقوق یکسانی نسبت به بیت المال دارند.
البته در جامعه اسلامی همواره عده‌ای به عنوان کارگزار حکومت اسلامی در خدمت نظام هستند که باید از بیت المال حقوق آنان تامین و زندگی‌شان اداره گردد همانطوری که در صدر اسلام بعد از آنکه
خمس غنائم جنگی جدا می‌شد ما بقی را بین مبارزان و مجاهدانی که در جنگ حضور داشته‌اند تقسیم می‌کردند.
باتوجه به اینکه امروزه امکان تقسیم غنائم جنگی نیست سزاوار است امتیاز و پاداش دیگری برای رزمندگان جنگ در نظر گرفته شود که جایگزین غنائم جنگی باشد و تقریبا با آن برابری کند. همچنین اگر احیانا در مسیر انجام وظیفه دچار ضررها و خساراتی شدند باید بیت المال و نظام اسلامی خسارات آنان را جبران نماید. مثل جایی که فرزندان و همسران رزمندگان بی سرپرست مانده‌اند، بیت المال باید متکفل هزینه‌های آنان شود زیرا در غیر این صورت خلاف عدالت و
ظلم خواهد بود.
شیخ طوسی (رحمة‌الله‌علیه) که از پیش گامان در فقاهت و استاد همه فقهاء بزرگ است اصل چنین وظیفه‌ای را برای بیت المال مسلم دانسته و فرموده است: اگر رزمنده‌ای بمیرد یا کشته شود و فرزندان یا همسری باقی گذاشته باشد مخارجشان از بیت المال داده می‌شود نه از
غنیمت.
از این کلام استفاده می‌شود جبران خسارت‌هایی که رزمندگان و مجاهدین در مسیر
جهاد و دفاع از اسلام متحمل شده‌اند بر عهده
بیت المال و نظام اسلامی است.
در نظام جمهوری اسلامی، برای کسانی که در سال‌های مبارزه با رژیم شاهنشاهی و بعد آن در مبارزه با عوامل استکبار جهانی (
صدام ،
منافقین و...) متحمل خسارت‌هایی شده‌اند امتیازاتی در نظر گرفته شده است که تنها اداء بخشی از حق آنان است. علاوه بر این می‌توان گفت
تشویق افراد جهادگر و مبارز فقط به نفع خود آنها نیست بلکه کل جامعه در این ماجرا ذی نفع‌اند چون تشویق چنین افرادی موجب گسترش روحیه ایثار‌گری و خدمت و در نتیجه سلامت و امنیت جامعه خواهد بود که اگر نظام اسلامی به این تکلیف عمل نکند در حق جامعه ظلم کرده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «امتیازات اجتماعی ایثارگران»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۲۸.
