• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امتحان مؤمنان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: امتحان، ترس، گرسنگی، مؤمنان، تناقض، آیه ۱۵۵ سوره بقره، آیه ۶۹ سوره مائده.

پرسش: در آیه ۱۵۵ سوره بقره آمده است که خداوند همه مؤمنان را با ترس، گرسنگی و ... می‌آزماید. این مطلب با آیه ۶۹ سوره مائده که می‌فرماید مؤمنانی که عمل صالح انجام دهند نه ترسی بر آنان است و نه غمگین خواهند شد، ظاهراً اختلاف دارد؟ آیا آرامش روحی رحمت خدا در دنیا و آخرت برای مؤمنان صالح هست یا نه؟

پاسخ: مراد از امتحان به ترس و گرسنگی و ... برای اهل ایمان در آیه ۱۵۵ سوره بقره، ترس از جنگ و دشمن و پی‌آمدهای جنگ است که قحطی و گرسنگی و نقص اموال را در پی دارد؛ لذا منظور از امتحان الهی به ترس و گرسنگی و ...، ترس نسبت به امور دنیوی است.اما مراد از وجود نداشتن ترس در آیه ۶۹ سوره مائده، برای مؤمنان و کسانی که کارهای نیک و شایسته انجام دادند، نداشتن ترس و ‌اندوه نسبت به تباه شدن عمل یا از بین رفتن پاداش، قبول نشدن توبه و ترس از آخرت است که اهل ایمان واقعی و کسانی که به دین پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و بهشت و جهنم و معاد جسمانی و...، اعتقاد دارند و کارهای نیک و پسندیده بر مقتضای دین و شریعت انجام داده‌اند، این‌گونه ترس‌ها را نخواهند داشت.


مراد از امتحان به ترس و گرسنگی و... برای اهل ایمان در آیه«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْاَمْوالِ وَ الْاَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ»؛
[۱] بقره/سوره۲، آیه۱۵۵.    
«قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم و بشارت ده به استقامت‌کنندگان». ترس از جنگ و دشمن و پی‌آمدهای جنگ است که قحطی و گرسنگی و نقص اموال را در پی دارد؛ لذا منظور از امتحان الهی، به ترس و گرسنگی و ...، ترس نسبت به امور دنیوی است؛ مانند حمله‌ دشمن، کشته یا مجروح شدن اهل ایمان، اسیر شدن زن و فرزندانشان، از دست دادن اموال و ... که همه انسان‌ها ـ چه مؤمن و چه غیر مؤمن ـ به مقتضای طبیعت و غریزه خویش، از آن هراسان و تأثیر پذیرند.
[۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳۹ ۴۴۰، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.    
[۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۴، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.


اما مراد از وجود نداشتن ترس در آیه «اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ‌هادُوا وَ الصَّابِئُونَ وَ النَّصاری‌ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛
[۴] مائده/سوره۵، آیه۶۹.    
«آنها که ایمان آورده‌اند، و یهود و صابئان و مسیحیان، هرگاه به خداوند یگانه و روز جزا، ایمان بیاورند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسی بر آن‌هاست، و نه غمگین خواهند شد». برای مؤمنان و کسانی است که کارهای نیک و شایسته انجام دادند، نداشتن ترس و ‌اندوه نسبت به تباه شدن عمل یا از بین رفتن پاداش، قبول نشدن توبه و ترس از آخرت است که اهل ایمان واقعی و کسانی که به دین پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و بهشت و جهنم و معاد جسمانی و ...، اعتقاد دارند و کارهای نیک و پسندیده بر مقتضای دین و شریعت انجام داده‌اند، این‌گونه ترس‌ها را نخواهند داشت.
[۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۴۲، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.    
[۶] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۸۴، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.    
[۷] بلاغی نجفی، محمدجواد، الاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۹۸، چاپ اول، بنیاد بعثت، قم، ۱۴۲۰ ق.    
[۸] حسینی، شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳، انتشارات میقات، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۳ ش.


پس این دو ترس با هم فرق دارند. بنابراین هیچ‌گونه تناقضی بین دو آیه وجود ندارد؛ زیرا در تناقض، هشت وحدت شرط است که یکی از آن هشت شرط، وحدت موضوع می‌باشد.
[۹] مظفر، محمدرضا، تلخیص المنطق، ص۷۷، ملخص، ترابی، اکبر، دارالعلم، قم، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ ش.
و در این‌جا موضوع که ترس باشد، وحدت ندارد؛ بلکه متعدد است؛ یکی ترس دنیوی از قبیل گرسنگی و نقص اموال و... است و دیگری ترس از تباه شدن عمل و قبول نشدن توبه و ترس در آخرت است.

برخی مفسران گفته‌اند: مراد از ترس در آیه ۶۹ سوره مائده، مطلق است شامل ترس دنیوی و اخروی هر دو می‌شود؛ اما اگر اهل ایمان، از روی بصیرت و اعتقاد قلبی به خدا و روز قیامت، ایمان بیاورند، همان تکیه نمودن به پروردگار و اطمینان به رحمت و امیدواری به کرم و بخشش او آن‌ها را باز می‌دارد از این‌که ترسی از آینده و حزن و‌ اندوهی از گذشته بر خود راه دهند؛ زیرا ترس و ‌اندوه، مربوط به توجه نمودن به امور نفسانی و محبت دنیوی است و ایمان واقعی همان ارتباط قلبی و میل و محبت وجدانی به مقام الوهیت است. کسی که دارای چنین موهبت عظما گردید و محبت و معرفت به حضرت حق تمام وجود او را فرا گرفته باشد، چگونه به امور نفسانی و دنیوی توجه می‌کند تا از تباه شدن و از دست دادن آن بترسد و غمگین گردد.

البته چنین ایمان، نوری است که تاریکی صفت‌های نفسانی و صفات طبیعی را یک‌جا از بین می‌برد و انسانی که دارای چنین نوری گردید، همیشه حتی در زندگی دنیوی که همراه با مصیبت‌ها و گرفتاری‌هاست، احساس آرامش و امنیت می‌کند.
[۱۰] بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج۱، ص۳۵۲ و ۳۵۳، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ ش.


۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۵۵.    
۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳۹ ۴۴۰، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.    
۳. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۴، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.
۴. ↑ مائده/سوره۵، آیه۶۹.    
۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۴۲، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.    
۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۸۴، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ ش.    
۷. ↑ بلاغی نجفی، محمدجواد، الاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۹۸، چاپ اول، بنیاد بعثت، قم، ۱۴۲۰ ق.    
۸. ↑ حسینی، شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳، انتشارات میقات، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۳ ش.
۹. ↑ مظفر، محمدرضا، تلخیص المنطق، ص۷۷، ملخص، ترابی، اکبر، دارالعلم، قم، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ ش.
۱۰. ↑ بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج۱، ص۳۵۲ و ۳۵۳، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ ش.


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «امتحان مؤمنان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۰۵.    



جعبه ابزار