امانت در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اسلام،
قرآن، امانت، اهمیت.
پرسش: در کدام
آیه از قرآن بر امانت تأکید شده و آیا مفهوم ادای امانت، شامل سپردن کارها و موقعیتهای اجتماعی به افراد کاردان نیز می‌شود.
پاسخ: قرآن کریم در آیه ۵۸
سوره نساء به موضوع امانت اشاره می‌کند و می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها؛
خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید!»
اموال، ثروت‌ها، پست‌ها، مسئولیت‌ها، سرمایه‌های انسانی، فرهنگ‌ها و میراث‌های تاریخی همه امانت‌های الهی است که به دست افراد مختلف در اجتماع سپرده می‌شود، و همه موظف‌اند که در حفظ این امانات و تسلیم کردن آن به صاحبان اصلی آن بکوشند، و به هیچ وجه در این امانت‌ها
خیانت نشود.
یکی از آموزه‌ها و تعالیم قرآن کریم موضوع «امانت» است. در منابع اسلامی (قرآن و روایات) فراوان به حفظ امانت و امانتداری سفارش شده است. به اندازه‌ای که در باره این موضوع تأکید شده، در مورد سایر احکام کمتر چنین تأکیدی مشاهده می‌شود. این اهمیت آن‌گاه دو چندان می‌شود که در این مسئله میان
انسان خوب و بد تفاوتی یافت نمی‌شود؛ یعنی صاحب امانت هرکسی باشد تفاوت نمی‌کند؛ امانت‌گزار چه انسان مؤمن باشد، یا
کافر؛ چرا که امانت از حقوق انسانی است و از آن امانت‌گزار است؛ و از آن‌جا که موضوع انسانی است، فرقی میان انسان‌ها نیست و امانت از آن هرکسی که باشد باید به صاحبش بازگردانده شود.
شایان توجه است که امانت معنای گسترده و وسیعی دارد که هم امانت‌های مالی را دربر می‌گیرد و هم امانت‌های معنوی را شامل می‌شود.
روایات زیادی در این ارتباط وجود دارد که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.
«عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله) لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا أَمَانَةَ لَه؛
امام سجاد(علیه السلام) از طریق پدرش از جدش از
رسول خدا (صلی الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند کسی که امانت‌دار نیست دین‌دار نیست.»
«عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ:سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ وَقَعَ لِی عِنْدَهُ مَالٌ فَکَابَرَنِی عَلَیْهِ وَ حَلَفَ ثُمَّ وَقَعَ لَهُ عِنْدِی مَالٌ فَآخُذُهُ مَکَانَ مَالِیَ الَّذِی أَخَذَهُ وَ أَجْحَدُهُ وَ أَحْلِفُ عَلَیْهِ کَمَا صَنَعَ فَقَالَ إِنْ خَانَکَ فَلَا تَخُنْهُ وَ لَا تَدْخُلْ فِیمَا عِبْتَهُ عَلَیْهِ؛
راوی می‌گوید از
امام صادق (علیه السلام) در باره مردی که مالی در نزد او داشتم به من خیانت کرده و برایم
قسم خورده است (که من خیانت نکرده‌ام) و بعد مقداری مال از وی نزد من موجود می‌باشد، آیا صلاح است که من از او
قصاص نمایم؟ امام فرمود: گر چه او در حق تو خیانت کرده، ولی تو در باره وی خیانت نکن.»
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (صلی الله‌علیه‌وآله) أَدُّوا الْأَمَانَةَ وَ لَوْ إِلَی قَاتِلِ وُلْدِ الْأَنْبِیَاءِ؛
امام صادق از جدش
امام علی (علیه السلام) چنین نقل می‌کند: «امانت را به صاحبش برگردانید، حتی نسبت به قاتل فرزندان پیامبران.»
«وَ أُوصِیکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْوَرَعِ فِی دِینِکُمْ وَ الِاجْتِهَادِ لِلَّهِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ طُولِ السُّجُودِ وَ حُسْنِ الْجِوَار فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ (ص) أَدُّوا الْأَمَانَةَ إِلَی مَنِ ائْتَمَنَکُمْ عَلَیْهَا بَرّاً أَوْ فَاجِرا؛
حضرتش در جایی دیگر فرمود: «شما را به
تقوای الهی سفارش می‌کنم و به باز گرداندن امانت و...، پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) برای این آمده است. امانت را به کسی که شما را امین خود قرار داد برگردانید، خواه آن فرد مؤمن باشد یا کافر.»
«عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَمِعْتُ سَیِّدَ الْعَابِدِینَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) یَقُولُ لِشِیعَتِهِ عَلَیْکُمْ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ فَوَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَوْ أَنَّ قَاتِلَ أَبِیَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع ائْتَمَنَنِی عَلَی السَّیْفِ الَّذِی قَتَلَهُ بِهِ لَأَدَّیْتُهُ إِلَیْهِ؛
؛ امام سجاد(علیه السلام) به شیعیان خود می‌فرمود: شما را سفارش می‌کنم به ادای امانت،
سوگند به آن‌کس که محمد را بحق به پیامبری مبعوث کرد، اگر
قاتل پدرم
امام حسین(علیه السلام) همان شمشیری که با آن پدر مرا کشت به من امانت بسپارد، آن‌را به وی بر می‌گردانم.»
پس از بیان این مقدمه باید گفت؛ قرآن کریم در
آیه ۵۸
سوره نساء به موضوع امانت اشاره می‌کند و می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها؛
خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید!»
این فرمان شامل تمام امانت‌ها و تعهدها می‌شود. هم امانت‌های مالی را دربر می‌گیرد و هم امانت‌های معنوی را شامل می‌شود. طبق این فرمان کسانی که مردم پیش آنها امانت‌های مالی دارند، باید آنها را در موقع لزوم به صاحبانش برگردانند. و از همه مهم‌تر این‌که افراد جامعه باید حکومت را که مهم‌ترین امانت الهی است به دست اهل آن بسپارند. و حاکمان نیز وظیفه دارند پست‌های مهم حکومتی را به دست افراد صالح و شایسته که اهل آن هستند، واگذار کنند و در یک کلام، به امانت‌ها و تعهدها خیانت نشود که خیانت آفت بزرگ جوامع است.
امانتداری مایه حیات و قوام جامعه است که بدون آن هیچ چیزی مسیر عادیش را طی نمی‌کند؛ به همین نکته اشاره دارد سخن
امام علی که می‌فرماید «الأمانات نظاما للأمة»
یعنی
جامعه اسلامی به سامان نمی‌رسد، مگر آنچه را که از حقوق و مطالبات مردم به امانت در دست
حاکم اسلامی است، ادا کند.
به بیان دیگر،
سعادت و نیکبختی یک جامعه هنگامی تأمین می‌شود که در آن جامعه کار به دست اهل آن سپرده شود و امانت‌ها به صاحبان اصلی آن برگردانده شود.
اموال، ثروت‌ها، پست‌ها، مسئولیت‌ها، سرمایه‌های انسانی، فرهنگ‌ها و میراث‌های تاریخی همه امانت‌های الهی است که به دست افراد مختلف در اجتماع سپرده می‌شود، و همه موظف‌اند که در حفظ این امانات و تسلیم کردن آن به صاحبان اصلی آن بکوشند، و به هیچ وجه در این امانت‌ها خیانت نشود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «امانت در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۲.
