اقسام قضا و قدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صفات خداوند، قضا و قدر، خداوند.
پرسش: قضا و قدر چند قسم است؟
پاسخ اجمالی: قضا و قدر، از نظر تشریعی و تکوینی، و قطعی و غیر قطعی، به چند نوع، تقسیم می‌شوند:
قَدَر تشریعی، بدین معناست که
خداوند متعال، افعال اختیاری انسان را اندازه‌گیری کرده و بر اساس مصالح و مفاسدی که دارند، آنها را به
واجب،
مستحب،
حرام،
مکروه و
مباح، تقسیم کرده است. نیز اندازه و مقدار پاداش آنها را معیّن نموده است.
قضای تشریعی، آن است که خداوند، فرمان اجرای قَدَر تشریعی را صادر کرده است، چنان که
امام علی (علیه‌السّلام) در حدیثی در تفسیر قضا و قدر می‌فرماید:
«الاَمرُ بِالطاعَةِ وَ النَّهیُ عَنِ المَعصیَةِ... وَ الوَعدُ وَ الوعیدُ، و التَّرغیبُ و التَّرهیبُ، کُل ذلِکَ قَضاءُ اللّهِ فی اَفعالِنا، وَ قَدَرُهُ لاَِعمالِنا؛
فرمان به فرمان بردن و نهی از نافرمانی... و وعده و تهدید، و تشویق و هشدار، همه اینها قضای خداوند درباره کارهای ما و قدر او برای کردار ما هستند.»
نیز از
امام رضا (علیه‌السّلام) در تفسیر قضا آمده است:
«الحُکمُ عَلَیهِم بِما یَستَحِقُّونَهُ عَلی اَفعالِهِم مِنَ الثَّوابِ وَ العِقابِ فی الدُّنیا وَ الآخِرَة؛
حکم بر آنان درباره استحقاق آنها به خاطر کارهایشان از
پاداش و
کیفر در
دنیا و
آخرت است.»
قضا و قدر تکوینی، دو گونه‌اند: قضا و قدر تکوینی درباره آفرینش موجودات (به معنای اندازه‌گیری و پدید آوردن آنهاست) و قضا و قدر تکوینی درباره افعال انسان.
تقدیر تکوینی درباره افعال انسان، بدین معناست که خداوند، قدرت و توانایی انتخاب و انجام دادن کارها را به‌اندازه‌ای محدود و معیّن به انسان داده است و قضای تکوینی، به معنای فرمان تکوینی خداوند به اجرای این اندازه‌هاست.
گفتنی است که قدرت محدودی که به انسان واگذار شده، مانع مالکیّت و سلطه خداوند بر افعال انسان نیست. قضا و قدر تکوینی، نه موجب
جبر هستند و نه موجب
تفویض.
قضا و قدر محتوم، غیر قابل تغییر است؛ امّا قضا و قدر موقوف، بستگی به شرایطی دارد و در صورت تحقّق آنها، محقّق می‌گردد و در غیر آن صورت، تحقّق نخواهد یافت. (این موضوع، نقش «
بدا» در قضا و قدر، و نقش قضا و قدر در پیدایش شرور و نیز افعال انسان و
سعادت و
شقاوت او، به تفصیل در دانش‌نامه عقاید اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.)
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «اقسام قضا و قدر» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۱۵.
