اقدام حوزه علمیه در ازدواج موقت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ازدواج موقت، حوزه، توصیه‌ها.
پرسش: چرا حوزه در امر عادی‌سازی و رواج ازدواج موقت کاری نمی‌کند و...؟
پاسخ:
قبل از هر چیز بجاست از زبان ائمه دین کلامی در این رابطه ذکر کنیم.
«از
امام باقر (علیه‌السّلام) سؤال شد: نظر شما در مورد ازدواج موقت چیست؟ فرمودند:
خداوند آن را در کتابش و بر
زبان پیامبرش حلال کرده؛ پس آن تا
روز قیامت حلال است».
هم‌چنین این
امام همام فرمودند: «
علی (علیه‌السلام) می‌گفت: اگر عمر، ازدواج موقت را تحریم نمی‌کرد، هیچ‌کس به‌جز شقی
زنا نمی‌کرد».
در رابطه با پرسش شما جواب این است که هیچ دلیلی وجود ندارد که حوزه مانع این سنت دیرینه گردد و تا به حال هم در هیچ کجا ممانعتی توسط نهاد حوزه ایجاد نشده است. این در حالی است که در راستای فرهنگ‌سازی و توصیه این
سنت الهی به عنوان چاره‌ای برای انحرافات اخلاقی و
فساد، اولین و شاید تنها افرادی که قدم در میدان نهاده‌اند، حوزویان بوده‌اند. از ابتدای
انقلاب اسلامی تا به حال این موضوع بارها توسط بعضی
روحانیون که از رجال سیاسی و صاحب نام هم بوده‌اند، مطرح شده و گاه از جایگاه‌هایی مثل
نماز جمعه بدان پرداخته‌اند؛ اما نه‌تنها نتیجه مثبتی در پی نداشت، بلکه مطرح‌کنندگان مورد
انتقاد شدید قرار گرفتند و گوشه‌ای از سیل اشکالات و اعتراضات تا به امروز هم ادامه پیدا کرده است.
حال سؤال این‌جاست که چه موانعی بر سر راه وجود دارد که تاکنون پیشرفتی در راستای فرهنگ‌سازی و ترویج فرهنگ ازدواج موقت نداشته‌ایم؟
نکته‌ای که در این بحث نقش کلیدی دارد، این است که در مقوله فرهنگ‌سازی برای هر مسئله‌ای بایستی شرایط و ابعاد فرهنگی اجتماعی و سیاسی زمان و مکان خاص را در نظر بگیریم و با توجه به آن ویژگی‌ها قدم برداریم، تا به نتیجه مطلوب برسیم. همان‌گونه که
تجربه نشان می‌دهد، جامعه فعلی به علت نداشتن اطلاعات کافی و تبیین نشدن همه‌جانبه این مسئله پذیرش آن را ندارد و حوزه اگر بخواهد به‌تنهایی در این میدان گام بگذارد، نتیجه‌ای جز ضرر به خود و متشنج شدن جامعه، به دست نخواهد آورد.
مطلب دیگر این‌که با توجه به حساسیت بحث ازدواج موقت در جامعه امروزی، اگر این موضوع توسط
حوزه علمیه مطرح گردد، دست‌آویزی خواهد بود در دست کسانی که از دیرباز مترصد فرصت بوده‌اند تا به این نهاد با
ارزش لطمه بزنند.
دشمنان خارجی آن را بهانه خوبی خواهند شمرد و با عنوان کردن برخی مسائل (همچون
حقوق زن، نگاه تحقیرآمیز به
زنان و اهانت به
شخصیت آنان در
ایران) با تمام توان سعی می‌کنند پایگاه حوزه علمیه را در جامعه متزلزل کنند و جاهلان و مزدوران داخلی هم به این هدف کمک خواهند کرد و با استفاده از جوّ جامعه و بهره‌گیری از
سفسطه و
مغالطه، به حوزه حمله خواهند کرد. شکستن حریم حوزه و پایین آوردن جایگاه حوزویان آرزویی است که دشمنان داخلی و خارجی در سر می‌پرورانند و تیری است که از سال‌های دور در چله نهاده‌اند.
و اما شاید این سؤال به ذهن بیاید که علت مخالفت‌های سرسختانه، ـ حتی از سوی برخی
مؤمنین ـ از چه رو است؟
می‌توان گفت مخالفت‌ها بیش‌تر به علت نبودن شرایط مناسب برای اجرای این حلال الهی می‌باشد؛ از جمله این‌که به علت نبود آگاهی و نگرش کافی در میان افرادی که تمایل به این کار دارند، اغلب موجبات
وهن این حلال فراهم می‌شود.
و در درجة دوم تبلیغات سوء عاملان
فساد و
فحشا است؛ آنان که ترویج سنت
ازدواج موقت را مانع رونق بازار ترویج
فساد می‌دانند.
مشکل دیگر سودجویی و فرصت‌طلبی افراد پلید و فاسد است که با مطرح شدن این بحث، زمینه را برای دامن زدن به فساد با برچسب
شرع مهیا خواهند دید و با آزادی بیش‌تری به فعالیت‌های نامشروع خود ادامه می‌دهند. (البته الان صیغه موقت تحت شرایط خاص و رعایت مسائل فقهی آن، برای افرادی که به دفاتر رسمی ازدواج می‌روند، خوانده می‌شود و هیچ‌کس جلوی آن را نمی‌گیرد.)
چه باید کرد؟
حال وقت آن است که بگوییم چه باید کرد؟ با اطلاع از ضرورت گسترش
فرهنگ عقد موقت و کارآیی آن در جلوگیری از گسترش فساد در جامعه، با موانع چه کنیم؟
جواب این است که فرهنگ‌سازی در رابطه با ازدواج موقت راهبردی جامع می‌طلبد و همان‌گونه که گفتیم به علت حساسیت آن در جامعه، برای به دست آوردن یک راهبرد جامع، تحقق موارد زیر ضروری به نظر می‌رسد:
کارشناسی علمی، دقیق و همه‌جانبه می‌طلبد.
به این شکل که مسئله از زوایای علوم مختلف (مانند
جامعه‌شناسی،
روان‌شناسی و
فقه) مورد بررسی قرار گیرد تا تبیین آن در جامعه با اتکا به مستندات علمی و متقن باشد و در نتیجه با
استقبال روبه‌رو شود؛ به عنوان مثال، روان‌شناسان آثار روان‌شناختی و پی‌آمدهای مثبت آن بر روی فرد و جامعه‌شناسان، نتایج اصلاحگر آن بر جامعه را به بحث و بررسی بگذارند.
هنرمندان متعهد و آشنا با فرهنگ دینی قادرند اقدامات خوبی در این حیطه انجام دهند و به‌صورت غیر مستقیم به مسئله اشاره کنند. با تهیه محصولاتی مانند فیلم، مقاله و برنامه‌هایی که با مخاطبان گوناگون ارتباط برقرار می‌کنند، هنرمندانه ضرورت و فواید این مهم را بدون این‌که خود مخاطب احساس کند، به او منتقل کنند.
همکاری شخصیت‌هایی که محبوبیت ویژه‌ای بین مردم دارند:
به این شکل که خودْ همت بر ترویج این
فرهنگ کنند یا الگوسازی کنند و هنرمندان مطرح، ورزش‌کاران مشهور، رجال سیاسی و... که الگوی بسیاری از افراد جامعه ـ به ویژه
جوانان ـ هستند، وارد میدان شوند. ناگفته پیداست که این حرکت تأثیر بسزایی در حساسیت‌زدایی خواهد داشت.
آگاه ساختن
مؤمنان متعهد و انقلابی و آشنا ساختن آنان با ضرورت ترویج این
سنت فراموش‌شده و آثار مثبتی که به دنبال خواهد داشت.
در این صورت هر کدام از آنان مُبلّغی در محیط کوچک یا بزرگ خود خواهند بود و در نتیجه، فرآیند فرهنگ‌سازی سرعت خواهد گرفت.
با برنامه‌ریزی پیش‌گیرانه و همه‌جانبه جلوی سوء‌استفاده فرصت‌طلبان و کج‌اندیشان گرفته شود:
تا چاره‌ای برای پی‌آمدهای منفی که ترویج و اجرایی شدن این مسئله ممکن است به دنبال داشته باشد، اندیشیده شود.
آن‌چه گفتیم بیان فشرده و کلی در پاسخ سؤال بود. امیدواریم توانسته باشیم این موضوع را روشن کنیم که وظیفه
حوزه علمیه بیش‌تر تشکیل و ترمیم بنیاد فرهنگی جامعه است؛ ازاین‌رو در رابطه با بحث ازدواج موقت، وظیفه حوزه، بیان مبانی فقهی و علمی و تعیین حدود و شرایط آن بوده است و این نهاد پویا (همچون گذشته) این آمادگی را دارد تا در این رابطه به هر شبهه و چالشی پاسخ‌گو باشد. (برای نمونه، در هفته‌نامه پرتو، اقدام به چاپ مقالاتی مستمر در این رابطه شده که اولین شماره آن ۲۱/۹/۸۳ است (آذر، دی و بهمن))؛ اما در حیطه اجرا، وارد شدن حوزه به‌تنهایی در این میدان، نه‌تنها دردی از جامعه دوا نمی‌شود؛ بلکه بر مشکلات حوزه در درجه اول و جامعه در درجه دوم افزوده خواهد شد.
اما چرا برخی حوزویان اقدام به ازدواج موقت می‌کنند، با این‌که جوّ عمومی جامعه پذیرای این‌گونه ازدواج را ندارد؛ این است که آن‌ها احساس وظیفه و تکلیف کرده و نمی‌خواهند این سنت الهی به تعطیلی کشیده شود؛ و هم‌چنین امر
امامان معصوم (علیهم‌السلام) را
اطاعت می‌کنند که بدین سبب به برخی از یارانش امر به ازدواج موقت می‌دارند.
و ممکن است، احساس وظیفه برخی از آن‌ها بدین سبب باشد که
خانواده و زنی را تحت حمایت و رسیدگی خود درآورد و نگذارد تا آن‌ها از جهت مالی، عاطفی و امنیتی ضربه ببیند.
۱. ازدواج موقت نیاز امروز، عباس‌زاده، مؤسسه انتشاراتی شاکر، تهران.
۲. هفته‌نامه پرتو، ۲۱/۹/۸۳ به بعد.
۳. ازدواج موقت در اسلام، مرتضی عسکری، ترجمه محمدجواد کرمی، نشر مجمع علمی اسلامی، تهران.
برگرفته از مقاله «اقدام حوزه علمیه در ازدواج موقت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۷/۲۱.
