• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اعلام دوستی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: اعلام دوستی، دوست، ابراز دوستی.

پرسش: اگر کسی در قلبش کسی را دوست داشته باشد، آیا باید به آن کس بگوید یا نه؟

پاسخ:




اسلام عزیز با برنامه‌های جاوید و جامع برای رشد فرد و اجتماع برنامه سعادت دارد و با بیان مسائل مورد نیاز سعی کرده تا ما را به هدایت برساند. از جمله مسائلی که در رشد و سعادت دنیوی و اخروی ما بسیار اهمیت دارد مسئله گزینش دوست است. از آن‌جایی که انسان موجودی است اجتماعی و مدنی‌الطبع و به سوی دیگران گرایش دارد در معارف و روایات ما به این مهم توجه وافری شده و به طور مفصل به بحث رفاقت، معاشرت، عوامل دوستی، موانع دوستی، اقسام دوستان، آزمایش دوست، ویژگی‌ هم‌نشینان شایسته و هم‌نشینان ناسالم پرداخته شده است.
[۱] محمدی ری‌شهری، محمد، دوستی، قم، چاپ دار‌الحدیث.
پس مسلمان واقعی انسانی است اجتماعی و از طرفی هم اجتماعی بودن او به این معنی نیست که با هر کس طرح دوستی ببندد و باید با «ملاک‌های مطرح شده از سوی شرع» اقدام به انتخاب کند.


همه انسان‌ها محترم‌اند:
در بینش الهی همه انسان‌ها از آن‌جایی که مخلوق خداوند رحمانند و اشرف مخلوقات و فرزندان آدم، محترم‌اند. قرآن شریف به ما توصیه می‌کند که با مردم خوش‌رفتار، خوش‌گفتار و خوش‌پندار باشیم و حریم و حرمت آن‌ها را نشکنیم؛ («قولوا للناس حسناً») و اِن اَحْسَنتم اَحسَنتم بِاَنفسکم») و
اما این بدان معنی نیست که همه آن‌ها محرم راز انسان باشند و انسان در همه کارها صددرصد به آن‌ها اعتماد کند و پیرو آن‌ها باشد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و ائمه (علیهم‌السّلام) به ما سفارش کرده‌اند که از بین انسان‌ها، افراد صالحی را برای پیمودن راه حق و معاشرت گزینش کنید و برای دوستان خوب شرایطی فرموده‌اند؛ از جمله:


۱. دوست خوب سه شرط عمده دارد:
أ. با دیدنش به یاد خدا بیفتی؛
ب. گفتارش به دانش شما بیفزاید؛
ج. عمل و رفتارش شما را به انجام کارهای آخرت برانگیزد.
[۴] محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ص۴۰۲، دوره چهارجلدی، قم، نشر دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۱۶ ش.


۳.۱ - حدیثی از امام صادق

امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: بهترین دوستان من کسانی هستند که عیوب مرا به من هدیه کنند.


دوست صالح، امانت‌دار، صادق و باحیاست.
[۷] مطهری، احمد، رابطه دوستی و محبت، ص۸۰ و ۸۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ ش (اقتباس).



دوستی با مؤمن پایدارتر است (چون ریشه آن پایدارتر است). از سوی دیگر چون نشست‌و‌برخاست‌ها تأثیرگذارند و انسان رنگ‌و‌بوی هم‌نشین خود را (در گفتارها و افکار و کردار) می‌گیرد، باید مراقب هم‌نشینان خود باشد و از برخی هم‌نشینان دوری کند؛ از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
منافق، خائن، ستم‌کار، فریب‌کار، شراب‌خوار، شرور، احمق، بدنام،
[۸] مطهری، احمد، رابطه دوستی و محبت، ص۴۸، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ ش (اقتباس).
ترسو، بسیار دروغ‌گو، بخیل و ...


چون شناخت انسان‌ها در چند نشست‌و‌برخاست مقدور نیست، ما انسان‌ها نوعاً دچار اشتباه می‌شویم، لازم است که برای گزینش دوست دقت به خرج دهیم تا بی‌حساب کسی را از خود نرنجانیم یا کسی را به حریم خود راه ندهیم. پس باید او را در مسافرت‌ها، سختی‌ها و راحتی‌ها، امانت‌داری، صداقت، تذکر‌های خیرخواهانه و...
[۱۰] محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۱، بحث اخ، ترجمه حمیدرضا شیخی.
امتحان کنیم و ببینیم او شرایط هم‌نشینان صالح (دیدارش انسان را به یاد خدا‌ اندازد، گفتارش به علم و دانش ما بیفزاید و...) را دارد یا نه.


عواطف انسان از ریشه‌های مختلف تغذیه می‌کنند و به شکل‌های گوناگون ظهور می‌یابند. ریشه عاطفی گاهی نفعی است که از فردی به انسان می‌رسد، گاهی لذتی است که از مشاهده دیگری می‌برد؛ در نتیجه مجذوب او می‌گردد، گاهی نیز بی‌آن‌که که این امور مطرح باشد، به سوی شخص جذب می‌گردد (مثل روابط فامیلی، و یا رابطه مادر و فرزند و...) به عبارت دیگر، عواطف یا عواطف طبیعی و اولی است؛ مثل روابط فامیلی و خانوادگی که مطلوب اصلی در درجه اول علاقه به طرف مقابل است یا عواطف ثانوی که مطلوب اصلی در آن‌ها چیز دیگری است و شخص مورد عاطفه از آن جهت که واسطه دست‌یابی به آن مطلوب اصلی است، انسان را به سوی خود جذب می‌کند، مانند دوست داشتن کسی که به شخص احسان کرده است. در این مورد انسان اصالتاً خودش را و در وهله بعد کسی را که واسطه دست‌یابی به سودش می‌گردد، دوست می‌دارد.
[۱۱] شیروانی، علی، چکیده اخلاق در قرآن، ج۲، ص۱۸۳ با کمی تغییر، قم، نشر دارالفکر، چاپ دوم، ۱۳۸۰ ش.



با توجه به مطالب بالا باید بگویم که اگر فردی شرایط مطلوب مزبور (هم‌نشینان صالح) را داشته باشد، انسان باید به او اعلام دوستی کند و نباید چنین دوستان شایسته‌ای را از دست بدهیم.

۸.۱ - حدیثی از حضرت علی

حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: عاجزترین مردم کسی است که از انتخاب دوست ناتوان باشد و عاجزتر از آن کسی است که دوست خودش را نتواند نگه دارد.

۸.۲ - حدیثی از پیامبر

به همین خاطر است که پیامبر عزیز اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) می‌فرمایند: هرگاه یکی از شما رفیق یا برادر خود را دوست داشته باشد، آن را به او اظهار کند: «اذا احبّّ احدُکم صاحَبُه اَوْ اخاه فَلْیُعْلِمُهُ». و اعلام دوستی به والدین و برادران و خواهران باید انجام گیرد؛ چون شکی در دوستی آ‌ن‌ها نیست. همین‌طور والدین نیز باید به فرزندان خود محبتشان را ابراز دارند.


اگر انسان قلب سالمی داشته باشد و آلوده به گناه نشده باشد، در عواطف خود نیز صادق است؛ یعنی کسی را که دوست دارد به خاطر مال و منال و رسیدن به شهوت و مقامی نیست. پس اگر قلب او کسی را با شرایط مشروع و معقول بالا گزینش کرد، باید به او گوش داد و به او اعلام دوستی کرد. اعلام دوستی خود دارای فواید زیادی است.

۹.۱ - ایجاد تفاهم

در یک تقسیم‌بندی کلی، ارتباط بر دو نوع است: کلامی و غیر کلامی.
نحوه برقراری ارتباط کلامی از عواملی است که در ایجاد تفاهم نقشی تعیین‌کننده دارد. هر واژه یا کلمه دارای نوعی بار روانی و عاطفی است و تأثیرات مسلّم و پایداری را بر شنونده بر جای می‌گذارد. یک ارتباط کلامی موفق رابطه‌ای است که بر رشد و شکوفایی و شادابی زندگی بیفزاید. دوستانی که با هم ارتباط عاطفی ـ کلامی دارند و دوستی خود را ابراز می‌دارند، در ناسازگاری‌ها از خود گذشت بیش‌تری دارند و این امر به تفاهم و دوستی آن‌ها کمک می‌کند.

۹.۲ - پایداری دوستی

اعلام دوستی باعث پایدار شدن دوستی می‌شود.

۹.۲.۱ - حدیثی از امام باقر

امام باقر (علیه‌السّلام) ـ به یکی از اصحاب خود فرمودند: اظهار محبت، دوستی را پایدارتر و اُنس و الفت را بیش‌تر می‌کند. از نظر روان‌شناختی همه انسان‌ها علاقه‌مندند که مورد تکریم و تأیید دیگران قرار بگیرند و اعلام دوستی در حقیقت به ارضای این خواسته کمک می‌کند و احساس مثبتی در فرد ایجاد می‌شود و این احساس مثبت به طور مسلم دوباره برخورد با دوست مقابل خود را نشان می‌دهد. (نتیجه آن به فردی که اعلام دوستی کرده نیز می‌رسد).

۹.۳ - نقدپذیری

اعلام دوستی، نقدپذیری را در افراد بالا می‌برد؛ یعنی وقتی فردی بفهمد که کل شخصیت او مورد قبول دوستش است، از بیان یک نقد و یا عیب ناراحت نمی‌شود، چون می‌داند که دوستش می‌خواهد به او کمک کند تا آن عیب برطرف گردد.

۹.۴ - زندگی‌ای شیرین

زنان نسبت به مردان عاطفی‌ترند و به مسائل کلامی شوهرانشان بسیار اهمیت می‌دهند. در زندگی زناشویی که براساس تعهد شرع و محبت بنا شده است، لازم است که هر دو به هم‌دیگر ابراز علاقه کنند تا زندگی آن‌ها مستحکم‌تر گردد؛ اما این مطلب برای زنان بااهمیت‌تر است؛ به همین خاطر در روایت داریم اگر مرد «صمیمانه» به همسرش بگوید که دوستت دارم، هرگز این بیان و حالت از دل زن پاک نمی‌شود و شوهرش را فراموش نمی‌کند و نسبت به او دوچندان مهر می‌ورزد.
[۱۴] امینی، ابراهیم، آیین همسرداری، ص۹۱، انتشارات اسلامی.



۱. محمدی ری‌شهری، محمد، دوستی، قم، چاپ دار‌الحدیث.
۲. بقره/سوره۲، آیه۸۳.    
۳. اسراء/سوره۱۷، آیه۷.    
۴. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ص۴۰۲، دوره چهارجلدی، قم، نشر دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۱۶ ش.
۵. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۱، ص۴۲۱، دوره چهارجلدی، قم، نشر دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۱۶ ش.    
۶. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۱، ص۱۴، دوره چهارجلدی، قم، نشر دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۱۶ ش.    
۷. مطهری، احمد، رابطه دوستی و محبت، ص۸۰ و ۸۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ ش (اقتباس).
۸. مطهری، احمد، رابطه دوستی و محبت، ص۴۸، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ ش (اقتباس).
۹. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۱، ص۱۳، دوره چهارجلدی، قم، نشر دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۱۶ ش.    
۱۰. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۱، بحث اخ، ترجمه حمیدرضا شیخی.
۱۱. شیروانی، علی، چکیده اخلاق در قرآن، ج۲، ص۱۸۳ با کمی تغییر، قم، نشر دارالفکر، چاپ دوم، ۱۳۸۰ ش.
۱۲. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۱، ص۱۰، دوره چهارجلدی، قم، نشر دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۱۶ ش.    
۱۳. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۱، ص۱۰، دوره چهارجلدی، قم، نشر دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۱۶ ش.    
۱۴. امینی، ابراهیم، آیین همسرداری، ص۹۱، انتشارات اسلامی.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اعلام دوستی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۲۴.    



جعبه ابزار