اعتبار کتاب حکایت‌های شنیدنی از فضایل و آثار صلوات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اعتبار کتاب حکایت‌های شنیدنی از فضایل و آثار صلوات، عطسه.
پرسش: آیا کتاب «حکایت‌های شنیدنی از فضایل و آثار صلوات» از آقای علی دری اصفهانی اعتبار دارد؛ در این کتاب آورده شده که امام صادق (علیه‌السلام) فرموده‌اند: هر کس عطسه بزند و دستش را بر بینی خود بگذارد و بگوید: «الحمدلله کثیراً کما هو اهله و صلی الله علی محمد و آله و سلم» از سوراخ چپ بینی او پرنده‌ای بیرون می‌آید که کوچک‌تر از ملخ و بزرگ‌تر از مگس می‌باشد و در زیر عرش الهی بایستد و برای او تا روز قیامت استغفار نماید؟ و...آیا چنین چیزهایی قابل باور است؟
پاسخ: از این‌گونه
روایات در کتب روایی از
معصوم (علیه‌السلام) نقل شده است، منتها باید توجه داشت که
روایات اسلامی نیز مانند آیات قرآن دارای ظاهر و
باطن هستند و در آن‌ها از
کنایه،
تشبیه،
استعاره و... استفاده شده است و نباید به ظاهر آن‌ها اکتفا کرد؛ بلکه بایستی کنایه‌ها و استعاره‌های موجود در آن‌ها را به
تأویل برد و منظور و مقصود معصوم (علیه‌السلام) را از آن روشن ساخت. بدیهی است که خروج پرنده از بینی شخصی به هنگام عطسه امری نا معقول و غیر ممکن است، پس باید دید که منظور
امام (علیه‌السلام) از این تشبیه و کنایه چه بوده است؟
کتاب «حکایت‌های شنیدنی از فضایل و آثار صلوات» باید مورد بررسی قرار گیرد و روایات آن را از نظر اعتبار بررسی کرد، تا معلوم شود که تا چه حدی از اعتبار برخوردار می‌باشد. این کتاب به عنوان مرجع حدیثی به شمار نمی‌آید.
حدیث یادشده در دو منبع معتبر شیعه یعنی «الکافی» و «وسائل الشیعه» آمده و متن کامل آن این است:
ضرت
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: من عطس ثم وضع یده علی قصبة انفه ثم قال الحمدالله رب العالمین حمداً کثیرا کما هو اهله و صلی الله علی محمد النبّی و آله و سلم خرج من منخره الایسر طائر اصغر من الجراد و اکبر من الذباب حتی یصیر تحت العرش یستغفر الله الی یوم القیامة؛
هر کس عطسه بزند و دستش را روی بینی خود بگذارد و بگوید: «الحمداله اکثر کما...، از سوراخ چپ بینی او پرنده‌ای بیرون می‌آید که کوچک‌تر از ملخ و بزرگ‌تر از مگس است و در زیر
عرش الهی بایستد و برای او تا
روز قیامت استغفار کند».
از این‌گونه روایات در کتب روایی از معصوم (علیه‌السلام) نقل شده است، منتها باید توجه داشت که روایات اسلامی نیز مانند آیات قرآن دارای ظاهر و باطن هستند و در آن‌ها از
کنایه،
تشبیه،
استعاره و... استفاده شده است و نباید به ظاهر آن‌ها اکتفا کرد؛ بلکه بایستی کنایه‌ها و استعاره‌های موجود در آن‌ها را به
تأویل برد و منظور و مقصود معصوم (علیه‌السلام) را از آن روشن ساخت. بدیهی است که خروج پرنده از بینی شخصی به هنگام عطسه امری نا معقول و غیر ممکن است، پس باید دید که منظور
امام (علیه‌السلام) از این تشبیه و کنایه چه بوده است؟
عطسه برای سلامتی تن و روان بسیار مفید است و در علم پزشکی نیز در جای خود ثابت شده که عطسه کردن برای سلامتی جسم و روح بسیار مفید است و پیکر انسان از بخش‌های مختلف تشکیل شده و همچون کارخانه‌ای است که دارای صداها و گازها و واکنش‌های مختلف است و همین عوامل و عوارض بر عملکرد بدن تاثیر گذاشته و باعث عطسه می‌شود.
در برخی روایات اسلامی نیز به فواید
عطسه اشاره شده است؛
چنان‌که
حضرت امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «عطسه برای تمام تن و بدن سودمند است...».
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «عطسه در بیمار نشانه بهبودی و برای دستگاه‌های بدن و تن موجب آسایش است».
حضرت
امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرماید: «هرگاه
خداوند متعال، نعمتی را به بنده‌اش بدهد و او
شکر آن
نعمت را فراموش کند، خداوند بادی در بدن او (در قسمت شش‌ها) ایجاد می‌کند و آن باد بر اثر عطسه از بینی او خارج می گردد و پس از عطسه می‌گوید: «الحمدلله» و خداوند
حمد را شکر نعمت برای آن بنده قرار می‌دهد».
در برخی دیگر از
روایات آمده که «عطسه کردن، نشانه آن است که انسان تا سه
روز یا هفت روز از مرگ در امان است و عطسه کردن پی‌در‌پی، انسان را از پنج
بیماری، مصون می‌نماید».
بنابراین این‌گونه تشبیهات و کنایه‌ها در چنین روایاتی، سمبل و نمود خوبی‌ها و نیکی‌ها می‌باشد و پیام‌دهنده و نوید‌بخش است.
چنان‌که
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «از قسمت شکسته و طرف دستگیره ظرف آب ننوشید؛ زیرا
شیطان بر روی دستگیره و قسمت شکسته شده ظرف می‌نشیند».
در این
روایت، شیطان سمبل
میکروب و کنایه از آن است، که منظور این نیست که شیطان (
ابلیس) در واقع بر آن مکان نشسته باشد؛ بلکه منظور از شیطان موجودی موذی به نام میکروب است.
یا امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «از دستگیره و قسمت شکسته کوزه
آب ننوشید؛ چون جایگاه آشامیدن شیطان است».
منظور از شیطان کنایه و اشاره به وجود میکروب در مکان‌های یادشده می‌باشد.
پس چنین روایاتی را نباید حمل بر ظاهر کرد، بلکه باید آن را کنایه، اشاره، استعاره و گاهی نیز تشبیهاتی دانست که
معصوم (علیه‌السلام) برای فهم بهتر و ترغیب بیشتر از آن‌ها استفاده کرده است.
آن‌چه قابل دقت است این است که عطسه کردن بسیار مفید است؛ اما این‌که پرنده‌ای از بینی او خارج می‌شود یا خیر؟ این چندان عقل‌پسند نیست، یا باید آن را توجیه کرد و یا آن را رد نمود. نیاز هم نیست انسان خود را به
تکلف بیندازد و... .
از این‌که در
روایت آمده این پرنده در زیر عرش الهی می‌ایستد... منظور امر معنوی است؛ زیرا پرندگان مادی با
عرش ارتباطی ندارند.
۱. موسی محمد صالح المازندرانی، شرح اصول الکافی، بی جا، بی تا.
۲. شیخ حر العاملی، الفصول المهمة فی الاصول الائمه، قم، الطبعة الاولی، ۱۴۱۸، ج۱، ص۴۹۳.
۳. محمد حسین طباطبایی، المیزان، فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ چهارم، بی تا، ج۵، ص۳۵.
۴. شهید ثانی، منیة المرید، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، الطبعة الاولی، ۱۴۰۹ هـ ق، ص۱۹۲.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اعتبار کتاب حکایت‌های شنیدنی از فضایل و آثار صلوات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۳/۰۴.
