• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اعتبار احادیث ائمه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: اعتبار احادیث، امامان (علیهم‌السلام)، احادیث معارض، تباین، خاص و عام، مقید و مطلق.

پرسش: جایگاه و اعتبار احادیث امامان شیعه برای شیعه چگونه و تا چه حدی است؟ آیا صحیح است که احادیث بر قرآن مقدم شوند یا خیر؟

پاسخ: عصمت ائمه، وجوب اطاعت از ایشان و حجیت کلام این بزرگواران، بر ما ثابت شده است. هم‌چنین روایات ائمه طبق گفته‌های پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در حد گفتار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) اعتبار و ارزش دارند؛ پس هرگاه بین دو روایت تعارض شد، به قرآن مراجعه می‌شود و در صورت تباین روایت با قرآن، باز قرآن مقدم است؛ ولی در صورت عام و مطلق بودن می‌شود با روایت معتبر، قرآن را تخصیص و تقیید زد.



آیه تطهیر، آیه اطیعوا الله، و روایاتی که از طریق اهل سنت نقل شده است مانند حدیث «علی مع القرآن و القرآن مع علی؛
[۳] متقی هندی، علی بن حسام، کنزالعمال، ج۱۱، ص۶۰۳، ح۳۲۹۱۲، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم، ۱۴۰۵.
علی با قرآن است و قرآن با علی است» یا «علی مع الحق و الحقّ مع علی؛
[۴] متقی هندی، علی بن حسام، کنزالعمال، ج۱۱، ص۶۲۱، ح۳۲ و ۱۸، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم، ۱۴۰۵.
علی با حق و حق با علی است» و روایات بسیاری که از طریق شیعه نقل شده‌اند، همگی دلالت بر عصمت ائمه (علیهم‌السلام) دارند؛
[۵] صابر، علی‌رضا، الحکم الزاهرة، ج۱، ص۹۵، قم، مکتب الاعلام الاسلام، چاپ اول، ۱۴۰۵.
[۶] صابر، علی‌رضا، الحکم الزاهرة، ج۲، ص۷۷، قم، مکتب الاعلام الاسلام، چاپ اول، ۱۴۰۵.
آن‌هم عصمت در همه جنبه‌ها، علمی، فکری و... .


هم‌چنین از آیه «اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم» استفاده می‌شود که اطاعت مطلق از ائمه (علیهم‌السلام) و گفتار آن‌ها لازم است؛ یعنی اوامر آن‌ها در حد گفتار پیامبر اعتبار دارد.


از حدیث ثقلین که پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) فرمود: «دو چیز گران‌بها را میان شما می‌گذارم، اگر به آن دو چنگ زنید، گمراه نخواهید شد و تا قیامت این دو از هم جدا نمی‌شوند».
[۸] ترمذی، محمد بن عیسی، مطبقة یولاق، ج۲، ص۳۰۸، ۱۲۹۲.
[۹] قشیری، ابوالحسن مسلم ‌بن الحجاج، صحیح مسلم بشرح النوری، ج۱۵، ص۱۷۹، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱.
اعتبار و حجیت کلام ائمه اطهار ‌(علیهم‌السلام) استفاده می‌شود.
مرحوم سلطان الواعظین چهل طریق را از اهل سنت برمی‌شمرد که ناقل حدیث «ثقلین» می‌باشند.
[۱۱] شیرازی، سلطان الواعظین، شب‌های پیشاور، ص۲۲۵، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و هفتم، ۱۳۷۶.



با توجه به امور یادشده، باید گفت:

۴.۱ - دو حدیث متعارض

اولاً، طبق نظر علمای شیعه با توجه به عصمت امامان (علیهم‌السلام) هیچ‌گاه سخنان ائمه ‌(علیهم‌السلام) خلاف قرآن نخواهد بود، بلی ممکن است بر اثر گذشت زمان و نقل نادرست بعضی از احادیث، یا در حال تقیه بودن آن‌ها، گاهی با قرآن تنافی پیدا کنند. لیکن از آن‌جا که یکی از معیارهای شناخت حدیث، عدم مخالفت آن با قرآن است، هیچ‌گاه حدیث بر قرآن مقدم نمی‌گردد؛ ازاین‌رو در صورتی که دو خبر از پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) یا ائمه ‌(علیهم‌السلام) رسیده باشند که با هم تعارض دارند، هر کدام که موافق قرآن بود، اخذ می‌شود و آن‌که مخالف قرآن بود، طرد می‌شود و این معیاری است که در روایات آمده است: «فما وافق کتاب الله فخذوه و ما خالف کتاب الله فردوه».

۴.۲ - تباین حدیث با قرآن

ثانیاً، روایات رسیده‌ از ائمه (علیهم‌السلام) گاهی ممکن است تعارض تباینی با قرآن داشته باشند، در این صورت حتماً قرآن مقدم می‌شود؛ مثلاً قرآن فرموده است: «اقیموا الصلوة؛ نماز را به پا دارید». هزاران حدیث بگویند «لاتقیموا الصلوة» سخن قرآن مقدم است؛

۴.۳ - عام و مطلق بودن روایت

اما اگر تعارض به صورت عام و خاص باشد یا مطلق یا مقید اگر خاص در روایت آمده باشد و روایت هم سنداً معتبر باشد، عام قرآنی را تخصیص می‌زند؛ مثلاً در قرآن مجید وارد شده است که «والمطلقات یتربصن بانفسهن ثلاثة قروء»؛ یعنی زنان مطلقه لازم است بعد از طلاق تا سه عادت ماهانه شوهر نکنند و عده نگه ‌دارند؛ پس از آن آزادند، از آن طرف در حدیث معتبری که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) یا ائمه (علیهم‌السلام) وارد شده است که اگر زنی به عقد مردی درآید و پیش از آن‌که رابطه زناشویی میان آن‌ها برقرار شود، زن مطلقه شد، لازم نیست زن عده نگه دارد، در این صورت این حدیث در حقیقت مفسر آن آیه است و به منزله مخصص است و به هیچ وجه معارض نیستند؟ چون در قانون بشری گاهی قانونی به صورت کلی ذکر می‌شود و سپس موارد استفاده بیان می‌شود. قرآن هم براساس محاورات عمومی با بشر سخن گفته است.
[۱۴] مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی اصول فقه، ص۳۱ـ۳۳، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۵۸.

از طرف دیگر، خود قرآن حدیث پیغمبر را معتبر شمرده و گفته است «آن‌چه پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) برای شما آورد، بگیرید و عمل نمایید».
در این‌گونه موارد، خاص روایت را به منزله استثنا برای عام تلقی می‌کنیم و می‌گوییم عام را به وسیله خاص «تخصیص» می‌دهیم: هم‌چنین در مطلق و مقیّد، مقید، مطلق را قید می‌زند.


با توجه به این‌که روایات ائمه (علیهم‌السلام) طبق گفته‌های پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در حد گفتار پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) اعتبار و ارزش دارند، هرگاه بین دو روایت تعارض شد، به قرآن مراجعه می‌شود و در صورت تباین روایت با قرآن، باز قرآن مقدم است؛ ولی در صورت عام و مطلق بودن می‌شود با روایت معتبر، قرآن را تخصیص و تقیید زد.


۱. آشنایی با علوم اسلامی، اصول فقه، مرتضی مطهری.
۲. علم الحدیث، دکتر رضا مؤدب.
۳. آشنایی با حدیث، مهریزی.


۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
۲. نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
۳. متقی هندی، علی بن حسام، کنزالعمال، ج۱۱، ص۶۰۳، ح۳۲۹۱۲، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم، ۱۴۰۵.
۴. متقی هندی، علی بن حسام، کنزالعمال، ج۱۱، ص۶۲۱، ح۳۲ و ۱۸، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم، ۱۴۰۵.
۵. صابر، علی‌رضا، الحکم الزاهرة، ج۱، ص۹۵، قم، مکتب الاعلام الاسلام، چاپ اول، ۱۴۰۵.
۶. صابر، علی‌رضا، الحکم الزاهرة، ج۲، ص۷۷، قم، مکتب الاعلام الاسلام، چاپ اول، ۱۴۰۵.
۷. نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
۸. ترمذی، محمد بن عیسی، مطبقة یولاق، ج۲، ص۳۰۸، ۱۲۹۲.
۹. قشیری، ابوالحسن مسلم ‌بن الحجاج، صحیح مسلم بشرح النوری، ج۱۵، ص۱۷۹، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱.
۱۰. قشیری، ابوالحسن مسلم ‌بن الحجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۳ ۱۸۷۴.    
۱۱. شیرازی، سلطان الواعظین، شب‌های پیشاور، ص۲۲۵، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و هفتم، ۱۳۷۶.
۱۲. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ج۳۴، ص۲۵۴ ۲۵۵، قم، انتشارات المعارف الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۷۶ه.    
۱۳. بقره/سوره۲، آیه۲۲۸.    
۱۴. مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی اصول فقه، ص۳۱ـ۳۳، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۵۸.
۱۵. حشر/سوره۵۹، آیه۷.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اعتبار احادیث ائمه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۱۰.    



جعبه ابزار