ارتباط صمیمی با مادر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ارتباط صمیمی، کم‌رویی، ارتباط کلامی، ارتباط غیر کلامی.
پرسش: دختری ۱۵ ساله هستم که بعد از فوت پدرم، با مادر خود
زندگی می‌کنم. بسیار دوست دارم که با مادرم رابطه‌ای صمیمی داشته باشم؛ ولی
خجالت می‌کشم و آن‌جور که با
اقوام خوب هستم، با مادرم نمی‌توانم صمیمی و راحت باشم. حالا چه کنم دست خودم نیست، خواهش می‌کنم مرا راهنمایی کنید که چگونه با مادرم ارتباطم را صمیمی کنم.
پاسخ:
مؤلفه‌های ارتباط صمیمی، عبارت‌اند از:
به توانایی‌های خود باور داشته باشید و مطمئن باشید که شما قادر خواهید بود چنین ارتباط دوستانه‌ای ایجاد کنید.
هرگز نگویید که داشتن ارتباط صمیمی مشکل و خارج از توانم است، بگویید من می‌توانم چون که
اراده کرده‌ام و می‌خواهم، من می‌توانم چون که خدایم پشتیبانم است.
ارتباط بر دو قسم است: کلامی و غیر کلامی. در ارتباط کلامی باید یک سری مطالبی را رعایت کنید، از جمله آنها:
در این باره به موارد زیر اشاره می‌کنیم:
- دقت به بار هیجانی کلمات داشته باشید، شروع
مکالمه و گفت‌وگو باید جذّاب، زیبا و عاطفی باشد (مادر خوبم ... عزیزم و ...).
- پیام خود را با
لحن و صدای مناسب ارائه دهید تا اثر کلمات و عبارات بیش‌تر باشد.
(همان‌گونه که با صمیمی‌ترین دوست خود گفت‌وگو می‌کنید).
- از
تکلف در گفت‌وگو بپرهیزید. سعی کنید خواسته خود را به راحت‌ترین و مؤدبانه‌ترین وجه بیان کنید.
- گفت‌وگو را از مسائل عمومی شروع کنید.
مثل هوا گرم است و ... خیلی زود در مورد مسائل خصوصی و شخصی سؤال نکنید.از او سوال‌هایی بپرسید که نیاز به توضیح داشته باشد، نه سؤال‌هایی که به «بله یا نخیر» می‌توان پاسخ داد.
- از
لطیفه و
شوخی مناسب استفاده کنید.
- همدلی داشته باشید؛ یعنی از مسائل زندگی که مربوط به اوست، صحبت کنید؛ طوری که او احساس کند شما کاملاً از اتفاقات و زحماتی که در اطرافتان رخ می‌دهد، مطلع هستید؛ مثلاً بگویید شما چه‌طوری این همه کار را انجام می‌دهید. یا از گذشته ایشان و سختی‌هایی که برای شما کشیده سخن بگویید یا از او بپرسید و از او خواهش کنید که از
کودکی شما و گذشته شما سخن بگوید.
- از زحمات ایشان بدون هیچ خجالتی
تقدیر و تمجید کنید که گفته شده که کسی که از مخلوق خدا
تشکر نکند از
خدا نیز تشکر نمی‌کند.
-
محبت و
عشق خود را ابراز کنید؛ بگویید که واقعاً از ته دل دوستت دارم
و محبت خودتان را در
عمل (کمک،
هدیه،
دفاع از او و...) نشان دهید که گفته‌اند: دوصد گفته چون نیم کردار نیست.
-
انتقاد خود را مستقیم بیان نکنید؛ اگر می‌بینید که او خطایی دارد، آرام باشید، جملات ابتدایی را حساب‌شده به کار ببرید؛ طوری که او احساس کند مدافع
شخصیت و حریم او هستید، بعد انتقاد خود را غیر مستقیم و در قالب سؤال بیان کنید؛ به گونه‌ای که انگار دارید از او کمک می‌خواهید تا مطلب را برای شما روشن کند.
- تقاضای خود را پنهان نکنید، آن را با شیرین‌زبانی و مؤدبانه بیان کنید.
او را با مادران دیگران مقایسه منفی نکنید.
ارتباطات غیر کلامی با استفاده از نمادهای
زبان، حالات بدنی، چهره‌ای و رفتاری، و نحوه نگاه امکان‌پذیر است. در این نوع ارتباطات به موارد زیر توجه کنید:
- بدانید که ارتباط غیر کلامی ۷۵% از ارتباطات را رقم می‌زند.
پس حساب ویژه‌ای برای آن باز کنید و بدانید که
سکوت شما،
چهره شما، حالت ژست و رفتار شما در قالب پیام محبت‌آمیز، انتقاد‌آمیز، مخالفت‌آمیز یا ... منتقل می‌شود و در انتخاب این ارتباطات دقت کافی را اعمال کنید.
- از روی
عشق به او نگاه کنید؛ چراکه
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: نگاه به والدین از روی
محبت عبادت است.
نَظَرُ الولد الی والدَیه حُبّاً لهما عبادةٌ؛
یعنی «نگاه کردن
فرزند به والدین از روی محبت به آنها،
عبادت است».
- هنر گوش دادن یکی از مؤلفه‌های اثربخش در ارتباط صمیمی است. افرادی که با دقت به کلمات طرف مقابل گوش می‌کنند، محبوب آنها واقع می‌شوند. سعی کنید هنگام گوش دادن، با کلماتی او را تشویق کنید که بیش‌تر بگویید و یا توضیح بیش‌تری بدهید. به این نوع گوش دادن، گوش دادن انعکاسی (reflectire-listening) می‌گویند که نشان می‌دهد که شما به صحبت‌های او توجه دارید، او را درک می‌کنید و موجب تشویق او برای صحبت بیش‌تر می‌شوید.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «
عَوِّد اُذنکَ حُسْنَ الاستماع؛ گوشت را در نکات مثبت به خوب گوش دادن عادت بده».
- هدیه دادن، دل‌ها را به هم نزدیک می‌کند. سعی کنید روز مادر یا ... هدیه‌ای اگرچه کم‌قیمت باشد به ایشان تقدیم کنید، قیمت
هدیه برای مادر مهم نیست. او در آیینه این امر، محبوبیت خودش را نزد شما متوجه می‌شود. به او
احسان کنید که با احسان و نیکی می‌توان بر قلب‌ها
حکومت کرد (امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
بالاحسان تملکُ القلوب).
- ارتباط چشمی خود را با او حفظ کنید (طولانی نباشد، خیره نشوید).
-
لبخند و تبسم را از یاد نبرید؛ چراکه امام علی (علیه‌السلام) فرمودند: خوش‌رویی دام محبت است.
- در کارهای خانه به او کمک کنید، توجه داشته باشید که او پس از پدرتان دو بار سنگین (نقش پدری و مادری) را به عهده دارد.
- او را نوازش کنید (سر او را شانه بزنید و...) دست و صورت او را ببوسید.
۴. با
اعتماد به نفس بر
کم‌رویی خود غلبه کنید: به یاد داشته باشید که:
کم‌رویی یک معلولیت اجتماعی است.
فرد کم‌رو از حق خود باز می‌ماند (ضررهای مادی و معنوی).
امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
قرن الحیاء بالحرمان؛
«
حیا و کم‌رویی قرین با محرومیت (از
حق و...) است».
کم‌رویی با تمرین و توجه به توانایی‌های خود قابل حل است.
توجه داشته باشید که کم‌رویی با حیای ممدوح و مثبت فرق دارد.
نقاط ضعف و قوت خودت را بپذیرید و سعی کنید با تکیه بر
تجربه مادر،
مشورت با
متخصص،
مطالعه و توانایی‌های خود، نقاط ضعف خود را برطرف کنید.
سختی‌ها؛ شکست‌ها را گامی برای موفقیت بعدی حساب کنید. خودت را به گذشته و تلخی‌هایش گره نزنید. از گذشته تنها کوله‌باری از تجربه و
عبرت برگیرید.
مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنید (از منشی شماره تلفن ساعات کار را بپرسید، زنگ بزنید ۱۱۸ شماره تلفن فلان مرکز را بپرسید، قسمتی از درس را که متوجه نشده‌اید با صدای حاکی از
اعتماد به نفس از معلمتان بپرسید و...)
نزد دیگران ابراز کنید که او مادرت است و او را دوست دارید، خدای ناخواسته از این‌که با او هستی و او احیاناً افکار قدیمی دارد ناراحت نشوید، بدان کسی که نزدیک‌ترین شخص خود را تحمل نکند، به
سیادت و بزرگی نمی‌رسد.
امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند:
لا یَسُوْدُ مَن لا یَحْتَملُ اخوانَه.
آری صبوری رمز محبوبیت است. به ایشان اعلام کنید که هر چه
برکت نصیب ما می‌شود، به خاطر آبروی شما در درگاه خداوند است.
هم‌چنین بگویید که
پیامبر فرمودند: «البرکةُ مع اکابرِکُمْ»؛ «برکت با بزرگ‌سالان شماست».
به خاطر داشته باشید مادر شما نیز یک
انسان است. او هم دارای صفات برجسته و نیک است و هم دارای نقاط ضعف. اگر نقاط ضعف او درباره کار شما
آشکار شود، بهتر است این امر را با
واقع‌بینی خود در نظر بگیرید و این نقص را طبیعی بدانید، بگویید این
نقص در قبال خصلت‌های برجسته او،
محبت بی‌آلایش او، سختی‌هایی که به خاطر من کشیده و می‌کشد بسیار بسیار نأچیز است. پس سعی کنید مادرتان را همان‌گونه که هست، با همان صفاتش بپذیرید.
هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند از مادر شما دلسوزتر است. صمیمی‌ترین دوست شما هنگام امتحان و مشقتی که شما به او می‌دهید کم می‌آورد و کنار می‌کشد. تجربه نشان داده که تنها مادر است که تلخ‌ترین وسخت‌ترین مشکلات را تنها به
عشق ما تحمل می‌کند. پس باید با کمال میل از راهنمایی و اندرزها و دلسوزی‌هایش که حاصل سال‌ها تجربه است،
استقبال کنیم و از برخوردهایی که احیاناً از روی تندی و ... است، چشم‌پوشی کنیم و قسمت زیادی از این تندی‌ها را به خاطر سختی کارشان، فشار
زندگی، مسئولیت‌ها، و ... دانسته و به آنها حق دهیم.
«امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
اِخْتَر من کل شیء جدیدَه و من الاخوان اقدمهم؛
از هر چیزی جدیدش را انتخاب کن؛ ولی از دوستان، قدیمی‌ترین و مطمئن‌ترین آنها را برگزین و چه کسی از مادر مهربان‌ترین و دوست صمیمی و قدیمی‌تر».
قرآن شریف وقتی از
احترام پدر و مادر سخن می‌گوید به این نکته توجه دارد که دوران
پیری معمولاً با بیماری‌ها و گرفتاری‌هایی همراه است و از فرزندان می‌خواهد که با
کمال صبر و حوصله از آنها مراقبت کنید، مبادا که آنها گمان کنند فرزندانشان از آنها خسته شده‌اند.
در
روایت داریم که دوستان خودتان را در سفر
امتحان کنید. ببینید آیا واقعاً از صمیم دل با شما دوست هستند یا صرفاً ادعا می‌کنند (ادعا نباشد، در
عمل باید دیده شود) شاید به خاطر این باشد که در سفر، مدت زمان زیادتری با آنها هستیم، حوصله و تحمل آنها را بهتر می‌بینیم و دیگر این‌که به‌طور حتم ما نیازهایی در این مدت خواهیم داشت و از آنها طلب کمک می‌کنیم، آن وقت مشخص می‌شود که آنها واقعاً دوست‌اند یا نه. ممکن است ما در مدت کمی که با اطرافیان هستیم، احساس کنیم آنها با ما خوب و صمیمی هستند، بگو و بخند دارند؛ ولی این لحظه‌های اندک اگرچه محبت آنها را نشان می‌دهد، ولی هرگز در مقابل محبت مادر که امتحان خودش را پس داده، نمی‌تواند قرار بگیرد.
گاهی
انسان به خاطر این‌که طرف مقابلش با او تفاوت سنی زیادی دارد، حس می‌کند که ارتباط خوبی با هم ندارند که در این صورت کوچک‌تر باید با در نظر گرفتن سن آنها، از آنها انتظار داشته باشد. گاهی مواقع بزرگ‌ترها به خاطر این‌که از تحولات جدید خبر ندارند، انتظار دارند فرزندشان مثل همان‌ها فکر کند و مثل همان‌ها عمل کند، متوجه نیست که دوره جدید، افکار و
اعمال شرعی و عرفی خودش را دارد. این‌جا باید به سبک غیر مستقیم و هنرمندانه به بزرگ‌ترها آموزش داد و آنها را متوجه اشتباهشان کرد.
روان‌شناسان، افراد را به دو گروه درون‌گرا و برون‌گرا تقسیم می‌کنند که هر کدام ویژگی‌های شخصیتی خاص خود را دارند.
افراد درون‌گرا چنین‌اند: خونسرد، خوددار، آرام،
احساسات و افکار خود را ابراز نمی‌کنند، غم‌های خود را در دل نگه می‌دارند، در پی
سلامت و
امنیت هستند، در معاشرت‌ها محدودند، قبل از هر کاری جوانب آن را با تأمل بررسی می‌کنند، برای ایشان معمولاً مشکل است بتوانند موضوعاتی را برای گفت‌وگو با دیگران پیدا کنند و... .
افراد برون‌گرا زود احساسات خود را بروز می‌دهند (
غم و
شادی و...) فعال و پرانرژی‌اند، زود با دیگران دوست و صمیمی می‌شوند، کم‌تر به عواقب کارها توجه و تأمل می‌کنند و صبر کم‌تری دارند.
گاهی والدین، خود دچار کم‌رویی هستند. آنها به خاطر این صفت که به شکل
عادت در آنها درآمده است، نمی‌توانند احساسات خود را ابراز کنند. (البته این صفت به بچه‌ها نیز سرایت می‌کند) که ما می‌توانیم با
مطالعه در زمینه غلبه بر
کم‌رویی و تقویت
اعتماد به نفس و آموزش به آنها (به شکل غیر مستقیم) این صفت را برطرف سازیم.
حال با توجه به این دو نکته باید بگویم که گاهی خشک و سرد بودن در روابط اجتماعی به خاطر برخی خصلت‌های شخصیتی افراد است؛ کما این‌که گرم و صمیمی بودن و شاد بودن نیز از خصلت‌های برخی افراد است. ما نباید سردی همه افراد در روابط را عمدی فرض کنیم. چه‌بسا این سردی به خاطر مشکلات ذهنی و فکری، درون‌گرایی شدید، خجالتی بودن و یا
فکر اشتباه (مثلاً احساس کند که طور دیگری غیر از این نمی‌توان فرزند را
تربیت کرد و ...) باشد که می‌توانیم با برنامه‌ریزی آنها را به شکل معتدل و هنجار درآوریم.
۱. اخلاق معاشرت، جواد محدثی، بوستان کتاب قم.
۲. روان‌شناسی کم‌رویی، دکتر غلام‌علی افروز، انتشارات اولیا و مربیان.
۳. رابطه دوستی و محبت، احمد مطهری، دفتر انتشارات اسلامی قم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ارتباط صمیمی با مادر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۹/۱۵.
