• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اختلاف در اندیشه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: اختلاف،‌ اندیشه، نهج‌البلاغه.

پرسش: همان‌طور که بر همگان روشن است، اختلاف نظر موجب رشد و پیشرفت می‌شود؛ ولی در نهج‌البلاغه از زبان حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نقل شده که «اَلْخِلاَفُ يَهْدِمُ اَلرَّأْيَ» این تضاد و پارادوکس چگونه قابل حل است؟

پاسخ: منظور از اختلافی که ویرانگر و مذموم می‌باشد، اختلافی است که نتیجه آن تفرقه، لجاجت، جنگ، تجاوز و ... باشد؛ وگرنه اختلاف‌ اندیشه و تبادل و تعامل آرا و گوش دادن و شنیدن اقوال مختلف و انتخاب و برگزیدن بهترین آن‌ها همواره مورد تأیید قرآن کریم و روایات اسلامی بوده است.



آن‌چه باعث رشد و پیشرفت فکری و عملی می‌شود، تعامل، تضارب در آرا و ‌اندیشه‌ها می‌باشد، اختلاف نظر در ‌اندیشه، مادامی که به کینه‌توزی، تجاوز، ویرانی و... منجر نشود، ویرانگر و مذموم نیست. اختلافی که از روی لجاجت، کینه، جهل و ... باشد، آرا و ‌اندیشه‌ها را منهدم و تباه می‌سازد.


اختلاف به معنای ناهماهنگی، عدم توافق و همسو نبودن می‌باشد. اگر چنین اختلافی به خاطر برداشت‌های متفاوت به تناسب فهم انسان‌ها باشد و به جنگ و ستیز منجر نشود، اشکالی ندارد.
[۱] حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف، ج۲، ص۱-۳، تهران، انتشارات مفید.


۲.۱ - سخن خداوند متعال

قرآن کریم می‌فرماید: «... فَبَشِّرْ عِبَادِی. الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ اُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَاُولَئِکَ هُمْ اُولُو الالْبَابِ؛ ... پس بندگان مرا بشارت ده؛ همان کسانی که سخنان را می‌شنوند و از نیکوترین آن‌ها پیروی می‌کنند؛ آنان کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده و آن‌ها خردمندان‌اند».


بندگان خدا به سخنان مختلف گوش می‌دهند و با کمک نیروی عقل و خرد بهترین آن‌ها را برمی‌گزینند و بدون هیچ تعصب و لجاجت و محدودیتی در فکر و ‌اندیشه، با آرا و نظرات برخورد می‌کنند.
بنابراین دین مقدس اسلام، دارای منطق آزاداندیشی و حقیقت‌گرایانه می‌باشد.


اندیشه و فکری که امید هدایت در آن نباشد و منشأ آن هوای نفس، کینه، تعصب، جهالت و تفرقه باشد، منجر به انهدام دین و احکام آن می‌شود و اختلافی نیز که از آن ناشی می‌شود، ویرانگر است که در روایات اسلامی نیز خطر چنین اختلاف‌هایی نیز گوشزد شده است:

۴.۱ - حدیثی از امام علی

چنان‌که حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «اَلْخِلاَفُ يَهْدِمُ اَلرَّأْيَ؛
[۴] جعفری، محمدتقی، شرح نهج‌البلاغه، ذیل حکمت ۲۱۵، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳.
اختلاف نابودکننده ‌اندیشه است».

۴.۲ - پرهیز ار اختلاف در قرآن

قرآن مجید نیز مردم را از هرگونه اختلاف و تفرقه پرهیز داده و می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلا تَفَرَّقُوا ...؛ و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسیله ارتباط دیگر) چنگ زنید و پراکنده نشوید ... .


پس منظور از اختلافی که ویرانگر و مذموم می‌باشد، اختلافی است که نتیجه آن تفرقه، لجاجت، جنگ، تجاوز و ... باشد؛ وگرنه اختلاف‌ اندیشه و تبادل و تعامل آرا و گوش دادن و شنیدن اقوال مختلف و انتخاب و برگزیدن بهترین آن‌ها همواره مورد تأیید قرآن کریم و روایات اسلامی بوده است.


۱ـ معیارهای نقد و بررسی از دیدگاه اسلام، پایان‌نامه سطح سه حوزه، اثر اصغر بابایی ساخمری.


۱. حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف، ج۲، ص۱-۳، تهران، انتشارات مفید.
۲. زمر/سوره۳۹، آیه۱۸-۱۹.    
۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۹، ص۳۶، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ ه، ق.    
۴. جعفری، محمدتقی، شرح نهج‌البلاغه، ذیل حکمت ۲۱۵، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳.
۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۲۸.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۳.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اختلاف در اندیشه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۱۰.    



جعبه ابزار