اختلاف در اندیشه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اختلاف، اندیشه، نهجالبلاغه.
پرسش: همانطور که بر همگان روشن است، اختلاف نظر موجب
رشد و پیشرفت میشود؛ ولی در نهجالبلاغه از زبان حضرت
امیرالمؤمنین (علیهالسلام) نقل شده که «
اَلْخِلاَفُ يَهْدِمُ اَلرَّأْيَ» این تضاد و پارادوکس چگونه قابل حل است؟
پاسخ: منظور از اختلافی که ویرانگر و مذموم میباشد، اختلافی است که نتیجه آن
تفرقه، لجاجت،
جنگ، تجاوز و ... باشد؛ وگرنه اختلاف اندیشه و تبادل و تعامل آرا و گوش دادن و شنیدن اقوال مختلف و انتخاب و برگزیدن بهترین آنها همواره مورد تأیید قرآن کریم و روایات اسلامی بوده است.
آنچه باعث رشد و پیشرفت فکری و عملی میشود، تعامل، تضارب در آرا و اندیشهها میباشد، اختلاف نظر در اندیشه، مادامی که به کینهتوزی، تجاوز، ویرانی و... منجر نشود، ویرانگر و مذموم نیست. اختلافی که از روی
لجاجت،
کینه،
جهل و ... باشد، آرا و اندیشهها را منهدم و تباه میسازد.
اختلاف به معنای ناهماهنگی، عدم توافق و همسو نبودن میباشد. اگر چنین اختلافی به خاطر برداشتهای متفاوت به تناسب فهم انسانها باشد و به
جنگ و ستیز منجر نشود، اشکالی ندارد.
قرآن کریم میفرماید: «
... فَبَشِّرْ عِبَادِی. الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ اُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَاُولَئِکَ هُمْ اُولُو الالْبَابِ؛
... پس بندگان مرا
بشارت ده؛ همان کسانی که سخنان را میشنوند و از نیکوترین آنها پیروی میکنند؛ آنان کسانی هستند که
خدا هدایتشان کرده و آنها خردمنداناند».
بندگان خدا به سخنان مختلف گوش میدهند و با کمک نیروی
عقل و خرد بهترین آنها را برمیگزینند و بدون هیچ
تعصب و لجاجت و محدودیتی در
فکر و
اندیشه، با آرا و نظرات برخورد میکنند.
بنابراین
دین مقدس اسلام، دارای منطق آزاداندیشی و حقیقتگرایانه میباشد.
اندیشه و فکری که
امید هدایت در آن نباشد و منشأ آن
هوای نفس، کینه، تعصب،
جهالت و
تفرقه باشد، منجر به انهدام دین و احکام آن میشود و اختلافی نیز که از آن ناشی میشود، ویرانگر است که در
روایات اسلامی نیز خطر چنین اختلافهایی نیز گوشزد شده است:
چنانکه
حضرت علی (علیهالسلام) میفرماید: «
اَلْخِلاَفُ يَهْدِمُ اَلرَّأْيَ؛
اختلاف نابودکننده اندیشه است».
قرآن مجید نیز مردم را از هرگونه
اختلاف و تفرقه پرهیز داده و میفرماید: «
وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلا تَفَرَّقُوا ...؛ و همگی به
ریسمان خدا (
قرآن و
اسلام و هرگونه وسیله ارتباط دیگر) چنگ زنید و پراکنده نشوید ... .
پس منظور از اختلافی که ویرانگر و مذموم میباشد، اختلافی است که نتیجه آن تفرقه، لجاجت،
جنگ،
تجاوز و ... باشد؛ وگرنه اختلاف اندیشه و تبادل و تعامل آرا و گوش دادن و شنیدن اقوال مختلف و انتخاب و برگزیدن بهترین آنها همواره مورد تأیید قرآن کریم و روایات اسلامی بوده است.
۱ـ معیارهای نقد و بررسی از دیدگاه اسلام، پایاننامه سطح سه حوزه، اثر اصغر بابایی ساخمری.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اختلاف در اندیشه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۱۰.