اطلاق لفظ احتضار بر آن وقت یا به علت حضور ملائکه در نزد محتضر و یا به علت حاضر شدن اهل و فامیلش در اطرافش است و یا به علت حاضر شدن مؤمنین برای تشییع او می‌باشد.
[۴]یزدی، سید محمد کاظم، عروة الوثقی، احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ هـ ق، چاپ اول، ج۲، ص۱۸-۲۱.
اکثر فقهاء بر کسانی که در اطراف محتضر هستند واجب هست محتضر را به پشت بخوابانند بدین صورت که کف پاهای او را به طرف قبله قرار دهند چنانچه اگر بنشیند روبروی قبله باشد و ضمناً بر محتضر هم به مقداری که ممکن باشد واجب است به طرف قبله قرار گیرد. از امیرالمؤمنین (ع) در کتاب «مَن لا یحضُرُه الفقی ه» روایت شده که: رسول خدا بر مردی از فرزندان عبدالمطلب وارد شد و آن مرد به طرف غیر قبله در حال جان دادن بود پیامبر فرمود او را به سوی قبله متوجه کنید اگر این کار را کنید خدا و ملائکه بر او توجه می‌کنند تا اینکه روحشقبض شود.
[۵]قمی، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ هـ ق، چاپ دوم، ج ۱، ص ۱۳۳.
الف) تلقین به شهادتین و اقرار به امامان دوازده گانه. ب) تلقین کردن محتضر به کلمات فرج و این دعا. «اللهمَّ اغفِرلی الکثیرَ مِن مَعاصیکَ وأَقبِلْ منّی الیُسرَ مِنْ طاعَتِک» و دعاهای واردۀ دیگر که در کتب فقهی موجود می‌باشد. ج) انتقال دادن محتضر به آن جائیکه نمازش را آنجا می‌خواند البته در صورت سخت جان دادن و عدم اذیت. د) قرائت سوه یس و صافات و آیة الکرسی به خاطر راحت جان دادن محتضر. ه) قرائت آیه سخره (اعراف: ۵۴) و سه آیه آخر سوره احزاب.
الف) مس کردن محتضر در حال جان دادن ب)سنگین کردن شکمش با آهن و هر چیز دیگر ج) تنها گذاشتن محتضر د) حاضر شدن جنب و حائض در نزدش هـ) زیاد حرف زدن در کنارش و) گریه در نزدش ز) حاضر شدن مرده شور و مانند آن که باعث ترس محتضر شود
خداوند متعال در سوره نساء آیۀ ۱۸ می‌فرماید: «وَلَیْسَتِ التّوبَةُ للّذینَ یَعمَلون السَیْئاتِ حتّی اذا حَضَر اَحَدُهُم الموتُ حال تُبْتُ الآنَ...» «برای کسانیکه کارهای بد را انجام می‌دهند و هنگامیکه مرگ یکی از آنها فرا می‌رسد می‌گویند الان توبه کردم» توبه نیست. با توجه به اینکه منظور از حضر الموت در آیه حال احتضار می‌باشد.
[۸]مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب اسلامی، ۱۳۷۸ هـ ش، چاپ ۱۹، ج ۳، ص ۳۱۶.
[۹]مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه،بیروت، دارالتیار الجدید، ۱۴۲۱ هـ ق، چاپ دهم، ج ۱، ص ۵۴.
بین مذاهب اسلامی در کیفیت و وجوب استقبال به طرف قبله اختلاف هست امامیه (شیعیان) و شافعیّه قائلند که باید کف پاها به طرف قبله باشد بطوری که اگر بنشیند روبروی قبله قرار گیرد ولی مالکیه و حنابله و حنفیه قائلند که محتضر را به طرف راستش قرار می‌دهند بطوریکه صورتش به طرف قبله باشد و در مورد وجوب و استحباب اکثر امامیه قائلند که به طرف قبله قرار دادن محتضر واجب است ولی بقیه یعنی بعضی امامیه و دیگران قائلند که مستحب می‌باشد.
