اثر نماز در جلوگیری از خودکشی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز، خودکشی، یاد خدا، یاد معاد، یاد مرگ، گناه کبیره، آرامش قلبی.
پرسش: اقامه نماز چه‌قدر در بهداشت روحی و روانی فرد، در جلوگیری از خودکشی مؤثر است؟
پاسخ: بیش‌ترین چیزی که در
نماز هست، یاد خداست و اثر
یاد خدا، اطمینان و آرامش قلبی است: «همانا با یاد خدا قلب‌ها آرام می‌شود»
و کسی که دارای قلبی مطمئن باشد، مشکلات و سختی‌ها را به‌راحتی تحمل می‌کند
و هیچ‌یک از عوامل خودکشی نمی‌تواند برای او وضع غیر قابل تحمل را ایجاد کند و او را وادار به خودکشی کند.
هم‌چنین خودکشی یکی از گناهان بزرگ است و خداوند در
قرآن از آن نهی کرده است و نیز یکی از مصادیق فحشا و منکر است و طبق آیه قرآن خود نماز از آن‌جا که در آن ذکر خدا و معاد می‌شود، انسان را از خودکشی به عنوان یک کار زشت باز می‌دارد.
نکته مهم دیگر این است که کسی که به معاد اعتقاد دارد، می‌داند پس از مردن، انسان، نیست و نابود نمی‌شود؛ بلکه مردن آغاز یک
زندگی جدید است، یک زندگی مهم‌تر و دائمی. چنین کسی وقتی سختی‌ها و عذاب‌های قیامت را به یاد می‌آورد، مشکلات دنیا را در مقابل آن ناچیز به حساب می‌آورد. پس چنین کسی به خاطر مشکلات بسیار ناچیز دنیا، در مقابل سختی‌های آخرت، هیچ‌گاه به فکر خودکشی نمی‌افتد؛ چراکه
مرگ را پایان مشکلات نمی‌داند و بالفرض که او هیچ گناهی در طول عمر نداشته باشد و سختی‌های قیامت را نیز به خاطر بی‌گناهی‌اش نداشته باشد، همین خودکشی گناهی است که مردن و قیامت را برای او سخت و دردناک خواهد کرد.
پیش از بیان پاسخ، لازم است بررسی شود که چه عواملی در
خودکشی دخیل است و ثانیاً باید دید نماز چگونه با این عوامل مبارزه می‌کند و در رفع آن‌ها چه اثری دارد.
برخی عواملی که باعث خودکشی افراد می‌شود، بدین شرح است:
کسانی که تنها
زندگی می‌کنند، بیش‌تر در معرض خودکشی قرار دارند.
یا ممکن است به ظاهر تنها هم نباشد، ولی احساس تنهایی و عدم توجه از سوی اطرافیان نسبت به خود داشته باشد.
احساس
گناه و
عذاب وجدان یا ترس از ریختن آبرو به خاطر گناه.
ممکن است شخصی در زندگی از سوی پدر، مادر یا سایر اطرافیان مورد بی‌محبتی و
ظلم قرار گیرد و او برای آن‌که آن‌ها را
تنبیه کند و آن‌ها را به خاطر کوتاهی‌هایشان در عذاب وجدان همیشگی قرار دهد، تصمیم به خودکشی می‌گیرد.
احساس کمبود، یا جدایی از شیء یا شخص محبوب و دلخواه.
احساس ضعف و ناتوانی در برابر مشکلات و دشواری‌های زندگی.
البته
افسردگی می‌تواند نتیجه یکی از عوامل پیشین باشد.
اما نماز، رابطه‌ای است بین بنده و خدا که در آن بنده در مقابل خدای خود به
عبادت و
بندگی می‌ایستد و او را تعظیم کرده و می‌ستاید. این رابطه در هر شبانه روز پنج بار اتفاق می‌افتد. تکرار
اعمال و اذکار در هر شبانه‌روز و در تمام عمر معانی و مفاهیم خاصی را به نمازگزار
تلقین می‌کند. این معانی مربوط به اصول اعتقادی
توحید و
معاد و
نبوت و
امامت است؛ البته از آن‌جا که نماز، عبادت خداوند است، بیش‌تر معانی آن به خداوند است و ما در این جا معانی مربوط به یاد خدا و یاد معاد را ذکر می‌کنیم.
وقتی نمازگزار
الله اکبر می‌گوید، خدا را بزرگ می‌شمارد و او را از این‌که به وصف درآید، برتر می‌داند.
کسی از وصف برون است که کمالاتش بی‌نهایت باشد.
تسبیح خداوند نیز که با گفتن
ذکر رکوع و سجود و گفتن کلمه
سبحان الله انجام می‌شود؛ به معنای بی‌عیب‌و‌نقص دانستن خداست و خدای بی‌عیب‌و‌نقص یعنی خدای کامل از هر جهت
بنابراین در بسیاری از
اذکار نماز که تکرار می‌شود، خدا را از آن جهت که دارای همه کمالات است، یاد می‌کنیم.
با کلمه یوم الدین که در
سوره حمد آمده است و در همه نمازهای واجب لااقل دوبار گفته می‌شود، به یاد قیامت می‌افتیم؛ البته در
اسرار نماز گفته شده است وقتی انسان در حالت قیام است، باید از ایستادن در برابر
پروردگار در
روز قیامت یاد کند
و
امام علی (علیه‌السلام) سجده اول را به این‌که ما از
خاک بوده‌ایم و برخاستن از سجده اول را به حیات دنیایی ما و سجده دوم را به این‌که دوباره به خاک برمی‌گردیم و برخاستن از سجده دوم را به این‌که دوباره در
قیامت زنده می‌شویم تغییر می‌کنند.
اما چگونه چنین نمازی با عوامل خودکشی مبارزه می‌کند؟
اولاً به صورت اجمال می‌گوییم:
بیش‌ترین چیزی که در نماز هست، یاد خداست و اثر
یاد خدا،
اطمینان و
آرامش قلبی است: «همانا با یاد خدا قلب‌ها آرام می‌شود»
و کسی که دارای قلبی مطمئن باشد، مشکلات و سختی‌ها را به‌راحتی تحمل می‌کند
و هیچ‌یک از عوامل خودکشی نمی‌تواند برای او وضع غیر قابل تحمل را ایجاد کند و او را وادار به خودکشی کند.
ثانیاً به صورت تفصیل، اثر یاد خدا در مقابله با هر یک از عوامل بررسی می‌کنیم:
عامل اول: احساس تنهایی: کسی که خدایی را دارد که همه خوبی‌ها و کمالات را دارد، هم داناست و از وضع او با خبر است، هم قادر است و می‌تواند هر کاری را برای او انجام دهد و هم رحمان است و نسبت به او مهربان و هرگاه دلش خواست می‌تواند با او حرف بزند، درد دل کند و از او کمک بخواهد، چرا چنین کسی باید تنها باشد و احساس تنهایی کند.
گذشته از این می‌دانیم که
اسلام چه‌قدر نسبت به نماز جماعت توصیه کرده است. بنابراین اگر کسی دو بار یا سه بار در
روز در
مسجد حاضر شود و برادران یا خواهران ایمانی خود را ملاقات کند، حتماً با آن‌ها انس خواهد گرفت و با دیدن آن‌ها و
دوستی با آن‌ها، از تنهایی ظاهری نیز بیرون خواهد آمد.
عامل دوم: کسی که خدای قادر، حکیم و مهربانی دارد، هیچ‌گاه احساس شکست نمی‌کند. می‌داند اگر او همه تلاش خود را برای رسیدن به هدف دلخواه یا شیء و شخص محبوب و دلخواه انجام داده است، ولی به آن نرسیده است، از‌آن‌رو بوده است که خدای حکیم مصلحت نمی‌دانسته است، و الاّ اگر به مصلحت می‌بود، خداوند حتماً او را به
هدف یا شیء یا شخص دلخواه می‌رساند
و اگر همه تلاش خود را انجام نداده است، دوباره در رسیدن به مقصود تلاش می‌کند و می‌داند اگر خدا بخواهد، به آن خواهد رسید و اگر خدا نخواهد، به آن نخواهد رسید و او نیز به خواسته خدای حکیم و مهربان راضی است.
عامل سوم: احساس گناه: کسی که
ایمان دارد، خدا رحمان و رحیم است، می‌داند که یکی از جنبه‌های
رحمت و مهربانی خدا، توبه‌پذیر بودن است و اگر
انسان از
گناه و عملکرد خود پشیمان باشد، خدا توبه‌اش را می‌پذیرد.
عامل چهارم: (عقوبت دادن به دیگران): اولاً کسی که به خدای واجد همه کمالات اعتقاد دارد، می‌داند که مهم آن است که انسان مورد لطف و عنایت و محبت خدا باشد، و الاّ توجه انسان‌های ضعیفی که هیچ کاری، اگر خدا نخواهد، از دستشان ساخته نیست، چه فایده‌ای دارد و می‌داند که دل‌های مردم به دست خداست، اگر خدا بخواهد دیگران او را دوست خواهند داشت. پس بهتر می‌داند که این را نیز از خدا بخواهد. ثانیاً اگر به او ظلمی شده، شکایت کسانی را که به او ظلم کرده‌اند، به خدا می‌کند، اگر خودش نمی‌تواند رفع ظلم کند، خدا می‌تواند.
عامل ششم: کسی که چنین حالتی دارد اگر نماز بخواند و خدا را یاد کند همان‌طور که گفتیم به قلب مطمئن و آرام خواهد رسید و خواهد توانست مشکلات را تحمل کند.
عامل هفتم را نیز گفتیم که نتیجة یکی از عوامل گذشته است. پس خود‌به‌خود نحوه مقابله نماز با آن روشن می‌شود.
تا این‌جا از اثر نماز در مقابله با عوامل
خودکشی گفتیم، اینک اثر نماز را در مقابله با خودکشی بررسی می‌کنیم:
اولاً از آن‌جا که خودکشی یکی از گناهان بزرگ است و خداوند در
قرآن از آن نهی کرده است («و خودکشی نکنید، خداوند نسبت به شما مهربان است و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به‌زودی او را در
آتش وارد خواهیم ساخت و این برای خدا آسان است»
و خودکشی یکی از مصادیق فحشا و منکر است و طبق آیه قرآن («همانا نماز از
فحشا و
منکر باز می‌دارد»
خود نماز از آن‌جا که در آن ذکر خدا و
معاد می‌شود، ما را از خودکشی به عنوان یک کار زشت باز می‌دارد.
ثانیاً قبلاً گفتیم در نماز از معاد یاد می‌شود و کسی که به معاد اعتقاد دارد، می‌داند پس از مردن، انسان نیست و نابود نمی‌شود؛ بلکه مردن آغاز یک زندگی جدید است، یک زندگی مهم‌تر و دائمی. چنین کسی وقتی مشکلات و سختی‌ها و عذاب‌های قیامت را به یاد می‌آورد، مشکلات دنیا را در مقابل آن ناچیز به حساب می‌آورد. پس چنین کسی به خاطر مشکلات بسیار بسیار ناچیز
دنیا، در مقابل سختی‌های آخرت، هیچ‌گاه به فکر خودکشی نمی‌افتد؛ چراکه
مرگ را پایان مشکلات نمی‌داند و بالفرض که او هیچ گناهی در
طول عمر نداشته باشد و سختی‌های
قیامت را نیز به خاطر بی گناهی‌اش نداشته باشد، همین خودکشی گناهی است که مردن و قیامت را برای او سخت و دردناک خواهد کرد.
۱. مصطفی زمانی، مبارزه با خودکشی، انتشارات پیام اسلام، چ۲۲، زمستان ۶۸، ص۱۶۴ تا ۱۷۶.
۲. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۱۷ تا ۵۲۰.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اثر نماز در جلوگیری از خودکشی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۸/۰۹.
