• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن جنید اسکافی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ابن جنید اسکافی، قیاس، عالم شیعه.

پرسش: آیا ابن‌جنید اسکافی عمل بر قیاس می‌کرده است؟ اگر این‌طور بوده، چگونه شیعه به شمار می‌آید. نمونه‌ای از کتاب‌های ابن‌جنید را معرفی کنید؟

پاسخ: محمد بن احمد بن جنید ابوعلی الکاتب الاسکافی، از بزرگان شیعه و از فضلای امامیه می‌باشد. عمل کردن ابن‌جنید به قیاس مسلم است.
براساس دیدگاه رجالیون، قیاس بر چهار قسم است: ۱. قیاس منصوص العلة؛ ۲. قیاس اولویت؛ ۳. قیاس المناط القطعی؛ ۴. قیاس المناط الظنی.
در سه قسم اول، اسکافی قیاس را حجت می‌داند و در قسم چهارم حجت نمی‌داند.



یکی از مسلمات ادیان توحیدی که همان ادیان آسمانی هستند، مشترک بودن همه آن‌ها در سه اصل کلی است:
۱. اعتقاد به خدای یگانه؛
۲. اعتقاد به زندگی ابدی برای هر فردی در عالم آخرت و دریافت پاداش و کیفر اعمالی که در این جهان انجام داده است؛
۳. اعتقاد به بعثت پیامبران از طرف خداوند، برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال نهایی و سعادت دنیا و آخرت.


عقاید اصلی، لوازم و تفاصیلی دارد که مجموعاً سیستم عقیدتی دین را تشکیل می‌دهد. اختلاف در این‌گونه اعتقادات، موجب پیدایش ادیان و فرقه‌ها و نحله‌های مذهبی مختلف شده است؛ به عنوان مثال:

۲.۱ - اختلاف در چگونگی تعیین جانشین پیامبر

اختلاف در کیفیت تعیین جانشین پیامبر که باید از طرف خدا یا از طرف مردم تعیین شود، عامل اصلی اختلاف بین شیعه و سنی در اسلام شده است؛ پس معیار شیعه و سنی بودن، عمل کردن و عمل نکردن به قیاس نیست؛ بلکه اعتقاد به امامت علی (علیه‌السلام) و تعیین حضرت از طرف خداوند منان و معرفی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به عنوان رهبر آینده جامعه اسلامی می‌باشد.
[۱] بحرالعلوم، سید محمدمهدی، رجال السید بحرالعلوم المعروف بالزواید الرجالیة، ج۳، ص۲۰۵، تهران، ۱۳۶۳.



محمد بن احمد بن الجنید ابوعلی الکاتب الاسکافی، از بزرگان شیعه و از فضلای امامیه می‌باشد.

۳.۱ - برتری بر دیگران

از نظر علمی بر دیگران برتری دارد و در علوم فقهی و ادبی بر اقران مقدم است و کتاب‌های زیادی دارد.

۳.۲ - مهارت در فن نویسندگی

در فن نویسندگی، فردی چیره‌دست و از نظر دقت، بسیار دقیق و در فقه و کلام و حدیث و ادبیات عرب، شاخص و در این فنون کتاب‌هایی نوشته است.

۳.۳ - تعداد تألیفات

تألیفات او متجاوز از ۵۰ کتاب می‌باشد.

۳.۴ - شاگردان

از اساتید شیخ مفید، نجاشی و شیخ طوسی به حساب می‌آید.

۳.۵ - باز کردن باب اجتهاد

اولین کسی است که باب اجتهاد را مفتوح ساخته و احکام شرعی را بر آن مبتنی نموده است.

۳.۶ - مکاتبه از راه‌های دور

آوازه او از بغداد و نیشابور فراتر رفته و از نقاط مختلف مثل مصر با او مکاتبه می‌شده است.


ابن بابویه قمی از مخالفان معاصر او بوده و رساله‌ای در رد او نوشته است و فرموده ابن‌جنید از ضعفای شیعه می‌باشد و ابن‌جنید مدتی در نیشابور ساکن شده و بارها ابن‌بابویه به آن مناطق مسافرت نموده و در تضعیف ابن‌جنید مؤثر بوده است و هم‌چنین شیخ مفید و سید مرتضی از مخالفین سرسخت او بوده‌اند.

۴.۱ - دیدگاه شیخ طوسی

شیخ طوسی فرموده: در مسائل اجماعی مخالفت ابن‌جنید مخل به اجماع نیست و باعث نمی‌شود مسئله از اجماعی بودن خارج شود.


اما عمل کردن ابن جنید به قیاس مسلم است.


اگر رجالیون به آن اشاره نموده‌اند، فرموده‌اند: قیاس چهار قسم است:

۶.۱ - قیاس منصوص العلة

قیاس منصوص العلة، که علت حرمت را خود شارع بیان نموده است.

۶.۲ - قیاس اولویت

قیاس اولویت، قیاس کردن اقوای غیر منصوص به اضعف منصوص.

۶.۳ - قیاس المناط القطعی

قیاس المناط القطعی، در موردی که مجتهد به طور قطع مناط و علت حکم را بداند.

۶.۴ - قیاس المناط الظنی

و قسم دیگر قیاس، قیاس المناط الظنی است.


در سه قسم اولِ قیاس، اسکافی قیاس را حجت می‌داند و در قسم چهارم حجت نمی‌داند.


همان‌طوری که بیان شد ابن‌جنید کتاب‌های زیادی را تألیف نموده که متجاوز از پنجاه کتاب می‌باشد. چند کتاب به عنوان نمونه ذکر می‌شود:
۱. تهذیب الشیعة لاحکام الشریعة که بیست جلد است.
۲. المختصر الاحمدی لفقه المحمدی.
۳. الاریقاع فی تحریم الفقاع.
۴. کتاب سبیل الفلاح لاهل النجاح.
۵. نورالیقین و بصیرة العارفین.
۶. تبصرة العارف و نقد الزائف.


۱. ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللقب، ج۱، ص۷۰، محمدعلی تبریزی، چ دوم، ۱۳۳۵.
۲. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ص۲۵۸، زیر نظر کاظم بجنوردی، تهران، ۱۳۶۹، جلد ۳، در حالات ابن جنید.


۱. بحرالعلوم، سید محمدمهدی، رجال السید بحرالعلوم المعروف بالزواید الرجالیة، ج۳، ص۲۰۵، تهران، ۱۳۶۳.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ابن جنید اسکافی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۱۰.    



جعبه ابزار