آیین پیامبر پیش از بعثت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آیین پیامبر، شریعت خاص خود پیامبر، شریعت دیگر پیامبران.
پرسش: پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ قبل از بعثت مطابق چه آیینی عمل می‌کرد؟
پاسخ: از یک‌سو می‌دانیم آیات
قرآن مجید و دستورات و
تعالیم اسلام از سال چهلم عام‌الفیل یعنی وقتی که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ به چهل سالگی رسید بر آن حضرت
نازل گردید و از سوی دیگر، در روایات
شیعه و
سنی وارد گردیده پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ قبل از بعثت و نزول وحی در
غار حرا مشغول
اعتکاف می‌شد.
علی ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «و لقد کان یجاور فی کل سنة بحراء فأراه و لایراه غیری؛
(پیامبر پیش از بعثت) مدتی در هر سال در کوه حرا به سر می‌برد؛ در آن حال من او را می‌دیدم؛ ولی دیگری جز من او را نمی‌دید» و نیز آن حضرت قبل از بعثت بارها دور خانه خدا
طواف نموده و
حج بجا می‌آورد.
لذا به‌طور طبیعی این سؤال در ذهن آدمی زنده می‌شود که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ پیش از بعثت این عبادات را براساس چه آیینی انجام می‌داد و اساساً
اصول و
فروع اعتقادات آن حضرت چه بوده است.
این مسئله در میان علمای اسلامی یک مسئله اختلافی می‌باشد؛ به‌طوری که علامه در شرحش بر مختصر ابن حاجب نوشته است، غزالی و قاضی عبدالجبار از علمای اهل‌سنت در این مسئله توقف نموده‌اند.
و نتوانسته‌اند نظر معینی را ابراز کنند.
شیخ طوسی نقل کرده است که برخی از علما قائل شده‌اند، آن حضرت از شریعت پیامبران پیش از خود پیروی می‌کرد؛
لکن برخی از علمای بزرگ و نامی شیعه همچون شیخ طوسی و میرزای قمی و علامه مجلسی معتقدند، آن حضرت قبل از بعثت پیرو
ادیان پیامبران پیش از خود نبوده و درعین‌حال
موحد بوده و به نظر شیخ طوسی و علامه مجلسی آن حضرت از مناسک و احکام خاصی که از سوی خداوند متعال به وی الهام می‌شده، پیروی می‌کرده است.
شیخ طوسی در عدة‌الاصول می‌نویسد: «پیغمبر نه قبل از
نبوت و نه بعد از آن پیرو دین پیغمبران پیش از خود نبوده، هر عملی که انجام می‌داده، مطابق شریعت خاص خود بوده است و علمای شیعه می‌گویند: قبل از بعثت امور خاصی به آن حضرت وحی می‌شد».
میرزای قمی می‌نویسد: «حق آن است که پیغمبر قبل از بعثت عمل به
احکام شرع می‌نمود؛ ولی نه به دین پیغمبران پیش از خود، زیرا ما آن حضرت را از همه
انبیا برتر می‌دانیم؛ اگر او پیرو دین قبل از خود بود، می‌باید مفضول بر فاضل مقدم گردد، و آن‌هم از نظر عقلی درست نیست».
و یا علامه مجلسی می‌فرماید: آنچه از
اخبار معتبر و متعدد و فراوان برایم روشن گردید، این است که آن حضرت قبل از بعثت از زمانی که خداوند عقلش را در آغاز سنش کامل نمود، نبی بوده و مورد تأیید روح‌القدس بوده است. ملکی با او سخن می‌گفت، صدایی را می‌شنید و خواب می‌دید؛ سپس بعد از چهل سال (به مقام
رسالت) رسید و رسول شد؛ به‌طوری که آن ملک با او به‌صورت روبه‌رو و مستقیم سخن می‌گفت و قرآن را بر او نازل کرد و به او دستور تبلیغ داد، درحالی‌که پیامبر قبل از (بعثت) خدا را با انواع عبادات می‌پرستید، که آن عبادتگاه موافق آن چیزی بود که پس از بعثت به مردم تبلیغ می‌کرد و یا به‌گونه دیگری بود. حال یا موافق شریعت ابراهیم و یا پیامبران غیر از ابراهیم از انبیا قبل از (پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم)، البته نه بدان صورت که وی تابع آنها و عامل به آیین و شریعت آنها باشد؛ بلکه بدین صورت که آنچه به پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ وحی می شد مطابق برخی از شرایع سابق بود.
ادله علامه مجلسی و برخی دیگر از محققان موافق رأی ایشان به‌طور
اجمال امور ذیل می‌باشد که تقریباً با در نظر گرفتن مجموع آنها پاسخ پرسش فوق روشن خواهد شد.
۱ـ اولین دلیل این مدعا سخن علی ـ علیه‌السلام ـ در خطبه قاصعه می‌باشد، آن حضرت در آن خطبه می‌فرماید: پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ از بعد از دوران شیرخوارگی تحت مراقبت و
تربیت فرشته‌ای از
فرشتگان خداوند قرار داشت، عین عبارت حضرت چنین می‌باشد: «و لقد قرن اللّه به صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله من لدن أن کان قطیماً أعظم ملک من ملائکته یسلک به طریق المکارم و محاسن اخلاق العالم لیله و نهاره
از لحظه‌ای که پیغمبر را از شیر گرفتند، خدا بزرگ‌ترین فرشته از فرشتگان خود را قرین او نمود، تا اخلاق برجسته و صفات پسندیده را شب و روز به وی بیاموزد».
این سخن علی ـ علیه‌السلام ـ گواه روشنی است بر اینکه رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ قبل از بعثت به‌طور مستقیم تحت تربیت و هدایت ملکی از بزرگ‌ترین
ملائکه خداوند متعال قرار داشته؛ ازاین‌رو مناسک و عباداتش را می‌توان مطابق دستورات آن فرشته دانست.
۲ـ أخبار بسیار زیادی داریم که پیامبران ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ و ائمه(علیهم‌السلام) از آغاز حیات به‌وسیله روح‌القدس تأیید می‌شده‌اند.
۳ـ از سوی دیگر در مورد حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ در قرآن وارد گردیده: آن حضرت در گهواره لب به سخن گشوده و شهادت به نبوت خود و برخی از تعالیم دین خویش داده و فرمود: «إِنّی عبدُ اللهِ آتانی الکتابَ و جعلنِی نبیّاً وَ جعلنِی مبارکاً أَینما کنتُ و أوصانِی بالصلاةِ ما دُمْتُ حیّاً؛
من بنده خدا هستم، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است و هرجا که باشم، مرا با برکت ساخته، و تا زنده‌ام به نماز و زکات سفارش کرده است».
همچنین در مورد حضرت یحیی ـ علیه‌السلام ـ داریم که خداوند متعال او را وارث حضرت زکریا قرار داد؛ قرآن می‌فرماید: «یا یحیی خذالکتاب بقوّة و آتیناه الحکم صبیّاً؛
ای یحیی، کتاب (خدا) را به جد و جهد بگیر، و از کودکی به او نبوت دادیم».
اینها نشان می‌دهد این دو پیامبر ـ علیهما‌السلام ـ در سنین کودکی به مقام نبوت رسیده بودند؛ حال از آنجا که اخبار کثیری داریم که خداوند هیچ فضیلتی و
کرامت و
معجزه ای را به پیامبری نداده، مگر آنکه آن را به پیامبر ما ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ داده است.
به دست می‌آید، پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ نیز قبل از بعثت، نبی بوده و مستقیماً از سوی خداوند متعال دستورات و احکام شرعی خود را دریافت می‌کرده است، چگونه می‌توان پذیرفت که حضرت عیسی در گهواره
نبی باشد، ولی پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ تا چهل سالگی به مقام نبوت نرسیده باشد؛
البته باید توجه داشت که به نظر برخی مقام نبوت غیر از رسالت می‌باشد؛ (نبی) کسی است که از جانب خدا یا روح‌القدس یا
جبرئیل به او اخبار غیبی می‌رسد؛ ولی (رسول) آن است که از سوی خداوند مأموریت یافته این اخبار غیبی را به مردم برساند و رسالتش را ایفا کند.
بنابراین این امکان وجود دارد پیامبری قبل از نیل به مقام رسالت نبی باشد و به مقام نبوت نایل گردیده باشد.
۴ـ روایات زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ قبل از بعثت عباداتی همچون حج و طواف را بجا می‌آورده و در غار حرا عبادت می کرده است و هنگام غذا خوردن و موارد دیگر نام خدا را بر زبان جاری نموده و خداوند را
حمد و
ستایش می‌کرده است، از دو حال خارج نیست؛ یا پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ این عبادت‌ها و مناسک را طبق دستورات شریعت مخصوص خویش انجام می‌داده که خداوند به آن حضرت
وحی می‌کرده و یا بر طبق سایر شرایع پیامبران قبل از خود.
اگر بگوییم طبق شریعت خاص خود عمل می‌کرده این همان نظریه ما می‌باشد
و اگر بگوییم طبق شریعت دیگری همچون آیین حضرت موسی و عیسی و ابراهیم ـ علیهم‌السلام ـ عمل می‌کرده، به محظور برمی‌خوریم؛ چراکه شرایع سابق برخی چون شریعت حضرت موسی در عهد حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ منسوخ شده و شریعت حضرت عیسی و ابراهیم ـ علیهم‌السلام ـ نیز هر دو مورد تغییر و
تحریف قرار گرفته بود؛ به‌طوری که برخی از پیروان دین توحیدی حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ بت‌هایی را بر ارکان کعبه و صفا و مروه نصب نموده و می‌گفتند ما نعبدهم الاّ لیقربونا الی اللّه زُلفی؛
ما اینها را برای
تقرب بیشتر به خداوند می‌پرستیم و به تلبیه ذکر (إلاشریک هو لک) را افزودند و شعار توحیدی (لبیک اللهم لبیک، لبیک لاشریک لک لبیک) را به شرک آلوده ساختند.
بنابراین هرگز نمی‌توان پذیرفت پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ دستورات عبادی خود را از کسانی می‌گرفت که خود به شرک و بت‌پرستی روآورده و یا به تحریف دین خدا دست زده بوده‌اند.
با توجه به دلایل چهارگانه فوق باید گفت: به نظر برخی از علمای شیعه پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ قبل از بعثت از هیچ‌یک از
شرایع آسمانی پیامبران قبل از خود پیروی نمی‌کرد؛ بلکه در
اصول اعتقادی فردی موحد و
یکتاپرست بوده و در فروع دینی از دستورات خداوند متعال که توسط ملکی از ملائکه به وی
ابلاغ می‌شده،
اطاعت می‌کرده است.
سایت اندیشه قم
