• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آل‌محمد (ص)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: آل‌محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، آیه تطهیر، اهل‌البیت، حدیث کساء.
‌پرسش: مراد از آل‌محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فقط اولاد محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ هستند یا دیگران را هم شامل می‌شود؟ اگر فقط اولاد آن حضرت هستند، پس علی بن ابیطالب را شامل نمی‌شود و اگر دیگران را شامل می‌شود، پس زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ هم در اهل‌بیت داخل هستند؟
پاسخ: در مقدمه لازم است بدانید که اهل‌بیت منحصر است در این افراد.



از مضمون منابع اسلامی چنین برمی‌آید که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در مورد اهل‌بیت که در آیه تطهیر آمده است، خود و علی و فاطمه و حسنین را مصادیق آن برشمرده‌اند. ام‌سلمه خواست به جمع آنها بپیوندد؛ پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فرمودند: تو آدم خوبی هستی، ولی اینجا جای تو نیست.
اهل‌البیت کیانند؟


نظریات مختلفی ارائه شده است:

۲.۱ - نظریه اول: همسران پیامبر

برخی از مفسران اهل‌سنت آن را به همسران رسول تفسیر کرده‌اند
[۳] قرطبی، در تفسیر الفرقان، ج ۶، ص ۵۲۶۴، این نظریه را از زجاج نقل می‌کند.
و طبق این نظریه علی، فاطمه و حسنین ـ علیهم‌السلام ـ جزء اهل‌بیت نیستند. دلیل این نظریه این است که آیه تطهیر در بین آیاتی است که همگی مربوط به زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ است. این نظریه باطل است.

۲.۱.۱ - دلایل باطل بودن نظریه اول

اولاً:
در آیات پنج‌گانه قبل از آیه تطهیر و نیز در صدر آیه ۳۲ سوره احزاب، مجموعاً ۲۵ ضمیر و فعل به‌صورت مؤنث آمده است و در آیه بعد (۳۳) نیز دو مورد فعل و ضمیر مؤنث آمده؛ اما ضمایر و افعال آیه تطهیر همه مذکرند که یا اختصاص به مردان دارد و یا شامل هر دو (زنان و مردان) می‌شود؛ ولی قطعاً شامل عده‌ خاصی از زنان به‌تنهایی نمی‌شود.
ثانیاً:
با توجه به شرح و تفسیر آیه تطهیر، اهل‌البیت باید دارای ویژگی عصمت مطلقه باشند، کدام‌یک از دانشمندان و مفسران شیعه یا سنی، برای همسران پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ عصمت قائل شده است؟ یکی از زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ را می‌بینیم که با خلیفه بر حق پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ به مخالفت برمی‌خیزد و بیعت می‌شکند؛ برخلاف دستور پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ که به زنان خویش سفارش کرده بود از خانه‌هایشان پس از مرگ او خارج نشوند، از مدینه خارج می‌شود و سوار بر شتر به سمت بصره حرکت می‌کند و جنگ جمل شکل می‌گیرد.

۲.۲ - نظریه دوم: پیامبر، علی و فاطمه، و حسنین

نظریه دیگر این است که منظور از اهل‌بیت شخص پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، علی، حسن و حسین و فاطمه و همسران پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ می‌باشد.
[۴] التفسیر الکبیر، ج ۲۵، ص ۲۰۹.


۲.۲.۱ - علت باطل بودن نظریه دوم

طبق این نظریه اشکال اول نظریه اول برطرف می‌شود؛ چون مجموعه‌ای از زنان و مردان می‌توانند مخاطب ضمیر مذکر باشند؛ ولی اشکال دیگر نسبت به زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در اینجا نیز مطرح می‌باشد. بنابراین نظریه فوق نیز قابل قبول نیست.

۲.۳ - نظریه سوم: ساکنان مکه

برخی از مفسران، اهل‌البیت را به ساکنین مکه مکرمه تفسیر کرده؛ یعنی به کسانی که اهل و ساکن مکه هستند، اطلاق می‌شود.

۲.۳.۱ - علت باطل بودن نظریه سوم

اشکال نظریه او نیز در اینجا مطرح است. علاوه بر اینکه مردم مکه نسبت به مدینه امتیازی نداشتند.

۲.۴ - نظریه چهارم: پیامبر و افرادی خاص از خاندان ایشان

نظریه چهارم، تمام علمای شیعه معتقدند که منظور از اهل‌بیت افراد خاصی از خاندان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ یعنی علی و فاطمه و حسن و حسین و در رأس آنها شخص پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ می‌باشد.

۲.۴.۱ - دلایل صحت نظریه چهارم

شاهد بر صحت این نظریه اینکه هیچ‌یک از اشکالات مطرح شده در نظریه‌های فوق اینجا نمی‌آید. به‌علاوه روایات فراوانی دال بر نظریه چهارم وجود دارد.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان تعداد این روایات را بیش از ۷۰ روایت می‌داند.
[۵] المیزان، مترجم، ج ۳۲، ص ۱۷۸.
و جالب اینکه بیشتر روایات مذکور در کتب دست اول اهل‌سنت آمده است؛ از جمله:

۲.۵ - استناد به کتاب‌های دست اول اهل‌سنت

۱. صحیح مسلم،
[۶] صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۸۸۳، حدیث ۲۴۲۴، به نقل از پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۴۳.
که از معتبرترین کتاب‌های حدیثی آنهاست.
۲. صحیح ترمذی،
[۷] احقاق الحق، ج ۲، ص ۵۰۳.
یکی از کتاب‌های شش‌گانه صحاح.
۳. المستدرک علی الصحیحین.
[۸] ج ۲، ص ۴۱۶، به نقل از احقاق الحق، ج ۲، ص ۵۰۴.

۴. السنن الکبری للبیهقی،
[۹] ج ۲، ص ۱۴۹.
این کتاب هر چند غالباً حاوی روایات فقهی است، ولی غیر فقهی نیز در آن آمده است.
۵. الدر المنثور سیوطی.
[۱۰] الدر المنثور، ج ۵، ص ۱۹۸.

۶. شواهد التنزیلحاکم حسکانی نیشابوری.
۷. مسند احمد
[۱۲] مسند احمد، ج ۱، ص ۳۳۰.
[۱۳] ج ۴، ص ۱۰۷.
[۱۴] ج ۶، ص ۲۹۲ (به نقل از پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۴۴).
(به نقل از کتاب آیات ولایت در قرآن، آیت‌الله مکارم، نسل جوان، ۱۳۸۱، ص ۱۶۶، چ اول).
بنابراین روایاتی که اهل‌البیت را به پنج تن عبا ـ علیهم‌السلام ـ تفسیر کرده، هم از نظر تعداد در حد بالایی است و هم در کتب معتبر و دست اول اهل‌سنت آمده است.

۲.۶ - دیدگاه فخر رازی

فخر رازی پیرامون مقدار این روایات و میزان اعتبار آن اعتراف جالبی دارد. ایشان در ذیل تفسیر آیه مباهله (۶۱ آل‌عمران) می‌گوید: و اعلم ان هذه الروایة کالمتفق علی صحّتها بین اهل‌التفسیر و الحدیث؛ این روایت (که اهل‌البیت را تفسیر می‌کند) روایتی است که دانشمندان اهل تفسیر و حدیث همه اتفاق بر صحت آن دارند.
[۱۵] تفسیر فخر رازی، ج ۸، ص ۸۰.



نتیجه اینکه روایاتی که اهل‌البیت را تفسیر می‌کند، از نظر مقدار و اعتبار قابل گفت‌وگو نیست؛ از میان این همه روایت تنها به ذکر یک حدیث یعنی حدیث کساء قناعت می‌کنیم.


حدیث کساء به دو شکل آمده:
۱. مفصل: متواتر نیست؛
۲. مختصر: متواتر است.

۴.۱ - مضمون حدیث مختصر ‌کساء

روزی مقداری پارچه برای پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ آوردند. پیامبر به دنبال علی و فاطمه و حسن و حسین ـ علیهم‌السلام ـ فرستاد. آنها به خدمت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ آمدند. حضرت آنها را بر زیر آن پارچه قرار داد. سپس فرمود: اللهم انّ هؤلاء اهل بیتی و خاصّتی اذهِب عنهم الرجس فنزل جبرئیل «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً» در کتب اهل‌سنت در ذیل این روایت جمله این روایت نیز آمده است: «ام‌سلمه جلو آمد و از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ اجازه خواست که او هم داخل آن جمع شود، پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فرمود: تو آدم خوبی هستی؛ ولی اینجا جای تو نیست. در حدیث دیگر همین جریان برای عایشه نیز نقل شده است.

۴.۲ - فلسفه گفتار پيامبر درباره ام‌سلمه

فلسفه اين كار توسط پيامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ جداسازي بوده است تا هيچ‌گونه اشكال‌تراشي امكان‌پذير نباشد و كمترين ابهام و اجمالي باقي نماند.


۱. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۲۴. به نقل از آیات ولایت، مکارم شیرازی، نشر نسل جوان، سال ۱۳۸۱، قم، ص ۱۶۷.    
۲. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۳۱. به نقل از آیات ولایت، مکارم شیرازی، نشر نسل جوان، سال ۱۳۸۱، قم، ص ۱۶۷.    
۳. قرطبی، در تفسیر الفرقان، ج ۶، ص ۵۲۶۴، این نظریه را از زجاج نقل می‌کند.
۴. التفسیر الکبیر، ج ۲۵، ص ۲۰۹.
۵. المیزان، مترجم، ج ۳۲، ص ۱۷۸.
۶. صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۸۸۳، حدیث ۲۴۲۴، به نقل از پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۴۳.
۷. احقاق الحق، ج ۲، ص ۵۰۳.
۸. ج ۲، ص ۴۱۶، به نقل از احقاق الحق، ج ۲، ص ۵۰۴.
۹. ج ۲، ص ۱۴۹.
۱۰. الدر المنثور، ج ۵، ص ۱۹۸.
۱۱. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۱۰ تا ۹۲.    
۱۲. مسند احمد، ج ۱، ص ۳۳۰.
۱۳. ج ۴، ص ۱۰۷.
۱۴. ج ۶، ص ۲۹۲ (به نقل از پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۴۴).
۱۵. تفسیر فخر رازی، ج ۸، ص ۸۰.
۱۶. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۲۴.    
۱۷. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۳۱.    
۱۸. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۳۷.    
۱۹. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۳۹.    



سایت اندیشه قم    



رده‌های این صفحه : آیه تطهیر | فضائل اهل بیت




جعبه ابزار