آفرینش حوا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آفرینش حوا، دنده‌های
حضرت آدم علیه‌السلام، خلقت زن، خلقت مرد.
قرآن مجید، روایات، شیعه، اهل سنت.
پرسش: همان‌طور که در
صحیح بخاری نقل شده است، آیا حوا از دنده‌های حضرت آدم به وجود آمده است؟ لطفاً در صورت مثبت بودن پاسخ دلایل منطقی ذکر فرمایید؛ چراکه تصور م‌کنم این مطلب با آنچه که در قرآن ذکر شده است، تناقض دارد؟
پاسخ: روایاتی در این ارتباط، در کتب اهل سنت و نیز برخی منابع روایی
شیعه وجود دارد و شاید بتوان در نگاه اول، آیاتی از قرآن را نیز ناظر به آن دانست، اما باید گفت که اثبات یا نفی این موضوع را نمی‌توان صراحتاً از قرآن برداشت کرد و از جنبه روایی نیز،
روایات دیگری وجود دارند که خلقت حوا از دنده‌های آدم را نمی‌پذیرند. با این وجود، حتی اگر چنین شیوه‌ای از آفرینش حوا را بپذیریم، هیچ مشکلی در
رشد و تعالی انسانی و معنوی بانوان وجود نخواهد داشت.
آیاتی در
قرآن کریم وجود دارد که خلقت زن را به نوعی متأخر از خلقت مرد اعلام نموده و از برخی آنها، این‌گونه برداشت می‌شود که
خداوند با بخشی از وجود مرد، زن را آفرید.
به این
آیات توجه فرمایید:
«
یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها».
«
هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِیَسْکُنَ إِلَیْها».
«
خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها».
شاید بتوان از ظاهر این آیات، برداشت کرد که ابتدا
آدم خلق شده و سپس
پروردگار، همسرش حوا را از وجود او آفریده است؛ اما همان‌گونه که برخی مفسران نیز اشاره کرده‌اند، نمی‌توان به‌صورت قطعی، خلقت زن از
استخوان پهلوی مرد را (چنان‌چه در برخی روایات بدان اشاره شده) از این آیات، اثبات کرد.
به همین دلیل می‌توان نتیجه گرفت که از قرآن کریم نمی‌توان موضوع خلقت زن از دنده‌های مرد را ثابت کرد؛ اما برخلاف آنچه در پرسشتان بیان داشتید، چنین موضوعی در تناقض
آشکار با
قرآن کریم نیز نمی‌باشد.
از سوی دیگر، باید در نظر داشت که روایات بسیاری در کتب
اهل‌سنت و از جمله صحیح بخاری وجود دارد که خلقت زن را از استخوان پهلوی مرد می‌داند. چنین روایاتی در برخی کتاب‌های روایی شیعیان نیز موجود است؛
اما در این زمینه، باید به دو نکته مهم توجه داشت:
این روایات گرچه از لحاظ تعداد فراوان باشند، اما روایات دیگری نیز در کتب معتبر شیعه وجود دارند که این موضوع را به‌شدت منتفی دانسته یا با نگاهی دیگر بدان می‌ردازند. در این زمینه به دو
روایت ذیل توجه فرمایید:
زرارة بن اعین روایت کرده که از
امام صادق علیه‌السلام در ارتباط با چگونگی آفرینش حوا پرسشی به
عمل آمده و به ایشان عرضه شد که افرادی معتقدند پروردگار، حوا را از پایین‌ترین استخوان‌های دنده سمت چپ آدم خلق کرد!
امام در پاسخ فرمودند که خداوند از این کار، پاک و منزه است! آیا فردی که چنین اعتقادی دارد، بر این پندار است که خداوند، توانایی آن را نداشته تا همسری برای آدم بیافریند که از دنده‌های او نباشد، تا این ابهام برای یاوه‌گویان ایجاد نشود که آدم با قسمتی از بدن خودش
ازدواج کرد؟! این چه باوری است که برخی بدان معتقدند؟! پروردگار، خودش بین ما و ایشان
قضاوت کند!
عمرو بن ابی‌المقدام از پدرش روایت نموده که گفت: من از
امام باقر علیه‌السلام پرسیدم: پروردگار، حوا را چه‌گونه آفرید؟ فرمود: مردم در این باره چه می‌گویند؟! عرضه داشتم: می‌گویند او را از دنده‌ای از دنده‌های آدم آفرید، فرمود:
دروغ می‌گویند، مگر خدا عاجز بود که او را از غیر دنده آدم خلق کند؟ عرضه داشتم: فدایت شوم پس او را از چه آفرید؟ فرمود: پدرم از پدران بزرگوارش نقل کرده که گفتند:
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: خدای تبارک و تعالی، مشتی از گل را قبضه کرده و آن را با دست راست خود مخلوط نمود، البته هر دو دست او راست است،
آن‌گاه آدم را از آن گل آفرید و مقداری زیاد آمد که حوا را از آن مقدار زیادی خلق کرد.
مرحوم
علامه مجلسی، در تحلیل تعارض میان این دو دسته از روایات بیان می‌دارد که روایاتی که ناظر بر خلقت حوا از دنده‌های چپ آدم می‌باشند، یا به دلیل
تقیه و هراس از مخالفت با
تفکر موجود در آن زمان صادر شده‌اند و یا این که مرادشان در حقیقت آن است که خلقت حوا از باقی‌مانده
خاک خلقت آدم است، نه آن که واقعاً او از خود آدم آفریده شده باشد.
می‌دانیم که در حالت طبیعی، هر انسانی از
پدر و مادری متولد شده و وجود او برگرفته از وجود آن دو است، اما این موضوع به‌تنهایی نمی‌تواند برتری و فضیلتی را از حیث انسانیت برای والدین ایجاد کرده و چه‌بسا فرزندی که در حقیقت، پاره‌ای از وجود
والدین است، از لحاظ انسانی و معنوی به مراتب فراتر از آنان باشد. در همین راستا، اکنون، بحث جدیدی با عنوان شبیه‌سازی نیز مطرح است که در آن می‌توان با استفاده از بخشی از بدن یک موجود زنده، موجودی مشابه او را ایجاد کرد که در این فرض نیز، موجود دوم از
ارزش مستقلی برخوردار خواهد بود.
با توجه به آنچه گفته شد، حتی اگر بپذیریم که
زنان از بخشی از وجود
مردان آفریده شدند یا اگر طبق برخی نظریات، از لحاظ رتبه
آفرینش در مرحله‌ای بعد از مردان قرار داشته باشند، می‌توانند مانند یا فراتر از آنان در مسیر
عبودیت پروردگار و درجات تعالی گام بردارند.
پایگاه اسلام کوئست.
