• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آشنا کردن دانش‌جویان با اسلام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: دانش‌جویان، اسلام، دانشگاه.

پرسش: محیط دانشگاه‌ها مناسب نیست، چه راهکارهایی را برای آشنا نمودن دوستان دانش‌جویم با اسلام ناب محمدی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و ‌اندیشه‌ انقلابی مفید می‌دانید؟

پاسخ:




در مورد دانش‌جویان دو بحث وجود دارد: یکی بحث محتوایی و دیگری بحث روش‌شناختی.


دین اسلام و هم‌چنین انقلاب اسلامی از یک محتوای عقلانی، فطرت‌پسند و جذاب برخوردار است. همین محتوای والا و زیبا سبب ماندگاری اسلام در طول اعصار و قرون شده است؛ اما متأسفانه به نظر می‌رسد که در دانشگاه‌ها نگرش خاصی نسبت به دین وجود دارد. این نگرش از دو عامل ناشی می‌شود:

۲.۱ - منابع درسی دانشگاه

عامل اول، منابع درسی دانشگاه است.
مجموعه اساتید و دانش‌جویان در دانشگاه تمام اطلاعات علمی را از کتب و منابع خارجی می‌گیرند. این اطلاعات عمدتاً علمی، امروزی، ترقی‌بخش و کارآمد تلقی می‌شوند؛ درحالی‌که کتب و منابع دانشگاهی عمدتاً به صورت سکولار و بدون توجه به دین نوشته شده‌اند و در آن‌ها نوعی سکوت و بی‌توجهی نسبت به دین وجود دارد. اگر در مواردی به دین توجه هم می‌شود، نوعی استفاده دنیایی از دین است؛ یعنی دین را باعث سلامت روانی و آرامش اجتماعی می‌داند؛ اما به جنبه واقعی و اخروی دین توجهی نمی‌شود. لذا دانشگاه ـ اعم از دانش‌جو و استاد ـ نگرش خاصی نسبت به دین پیدا می‌کند.

۲.۲ - مقایسه دین اسلام با مسیحیت

عامل دوم، مقایسه دین اسلام با مسیحیت است.
تاریخ قرون وسطا در غرب و مسائلی که دستگاه کلیسا و پاپ به وجود آورد، خواسته یا ناخواسته مورد توجه دانش‌جویان قرار می‌گیرد؛ لذا یک مقایسه بین وضعیت آن روز غرب و امروز دنیای اسلام صورت می‌گیرد. در این مقایسه تفاوت بین ماهیت دین اسلام و مسیحیت و هم‌چنین سوء‌برداشت‌ها و استبدادگری‌های که کلیسا داشت، همه مغفول می‌ماند. در نهایت همان‌طور که کلیسا مانع پیشرفت تلقی می‌شد، دین اسلام نیز با همان خصوصیت شناخته می‌شود. لذا یک نگرش منفی نسبت به دین در دانشگاه شکل می‌گیرد.


درباره افزایش شناخت دانشگاه درباره محتوای واقعی دین، به نکات زیر اشاره می‌کنیم:

۳.۱ - نقش توصیه‌های اسلامی در پیشرفت

توسعه و پیشرفت در دنیای امروز به عنوان یک ارزش بسیار مهم شناخته می‌شود. گاهی به طور ناخودآگاه دین اسلام ناسازگار با پیشرفت و ترقی در نظر گرفته می‌شود.همین امر باعث می‌شود که نگاه نسبت به دین منفی باشد؛ اما اگر دین اسلام به‌خوبی شناخته شود، توصیه‌های آن در کسب دانش، تفکر و تعقل، سفارش‌های آن در شناخت عالم خلقت مورد توجه قرار گیرد، به‌خوبی روشن می‌شود که دین اسلام نه‌تنها مانع پیشرفت و توسعه نیست، بلکه با دستورات علم‌جویانه و حقیقت‌طلبانه خود پیشرفت و توسعه را تسهیل می‌کند.

۳.۲ - کاربرد اعمال عبادی

دانش‌جو نیاز دارد که از اثر واقعی اعمال عبادی بر روح و روان انسان آگاهی پیدا کند. اعمال و مناسک اسلامی را صرفاً امور تقلیدی، غیر ضروری و بی‌روح تلقی نکند؛ بلکه اهمیت آن‌ها را در زندگی فردی و اجتماعی خود درک کند. دانش‌جو نیاز دارد که درک کند این اعمال تا چه حد می‌توانند روح و ضمیر انسان را برای کسب دانش آماده سازند، رضایت و آرامش را در زندگی انسان بر قرار سازند. آنان نیاز دارند که بدانند دین‌داری از انحرافات، سوء‌استفاده‌ها، بی‌مسئولیتی و کم‌کاری جلوگیری می‌کند. جلوگیری از این امور چه‌قدر زمینه پیشرفت فرد و کشور را فراهم می‌سازد.
به طور خلاصه اگر محتوای غنی و زیبای دین اسلام و انقلاب اسلامی برای دانش‌جویان روشن شود، آنان به دین‌داری روی می‌آورند.


روش‌شناسی و بررسی شیوه‌های دعوت، در نظام تعلیم و تربیت و اخلاق اسلامی جایگاهی ویژه دارد. در واقع دعوت و راهنمایی دیگران به اصول و ارزش‌های اسلام و آشناسازی آنان با‌ اندیشه انقلابی، آن‌گاه به بار می‌نشیند که در قالب شیوه‌های درست و مناسب به اجرا درآید؛ از‌این‌رو پیشنهاد می‌شود متناسب با وضعیت دانشگاه و دانش‌جویان از روش‌های زیر استفاده شود:

۴.۱ - دعوت دوستان با عمل

بیش‌تر با عمل و ارائه الگوی رفتاری، دوستان خود را به اسلام دعوت نمایید.
یکی از اساسی‌ترین روش‌هایی که در اسلام به آن تأکید شده و شما می‌توانید با استفاده از آن دوستان خود را به اصول و ارزش‌های دینی آشنا سازید، به‌کارگیری روش الگویی است. ساختمان وجودی انسان به‌گونه‌ای است که تأثیر رفتار بر او بسیار بیش‌تر از تأثیر گفتار و دعوت لفظی است، تحقیقات روان‌شناختی نیز این مسئله را به اثبات رسانده است.
[۱] سیف، علی‌اکبر، تغییر رفتار و رفتار درمانی، ص۳۶۲ـ۳۵۱، فصل ۱۶، نشر دوران، چاپ چهارم، ۱۳۷۹ ش.
بنابراین شما می‌توانید با رعایت مسائل دینی و مذهبی و اخلاق اسلامی، نمونه‌ای شایسته برای دوستان خود باشید. سعی کنید با رفتار خود آن‌ها را به اسلام علاقه‌مند نمایید، به شخصیت آن‌ها احترام بگذارید،
[۲] عبدوسی، ‌محمدتقی، بیست و پنج اصل از اصول اخلاقی امامان، ص۱۵ـ۹، ‌ دفتر تبیلیغات اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۷۵ ش.
در مسائل درسی و... با آن‌ها همکاری کنید، همیشه با گشاده‌رویی برخورد نمایید. علاوه بر آن‌که در روابط اجتماعی با آن‌ها و دیگران مسائل اخلاق اجتماعی را رعایت می‌کنید، بکوشید که در مسائل فردی و عبادی خویش نیز کاملاً پای‌بند به اسلام باشید، وقتی آن‌ها شما را این‌گونه ببینند، به شما علاقه‌مند می‌شوند، شما را می‌پذیرند، توجه داشته باشید منظورم این نیست که شما رفتار تصنعی از خود نشان دهید؛ بلکه قطع‌نظر از دعوت آن‌ها، وظیفه شما به عنوان یک جوان مؤمن و متعهد این است که به اصول و ارزش‌های اسلامی پای‌بند باشید.
روشی که پیامبران و ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) در دعوت مردم به دین خدا و اسلام به کار می‌بردند نیز، همین روش الگویی بود.
[۳] اسحاقی، سیدحسین، سلوک علوی، ص۷۵ـ۶۷، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.

پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خود بیش از هر چیز در دعوت مردم از روش عملی سود می‌جست. وجود آن حضرت و رفتارش برای مردم درسی بود. امیرمؤمنان خود نمونه والا در تربیت عملی بود.

۴.۱.۱ - حدیثی از امام علی

آن حضرت می‌فرماید: ‌ای مردم! من شما را به طاعتی برنمی‌انگیزم، جز آن‌که خود پیش از شما به گذاردن آن برمی‌خیزم و شما را از معصیتی باز نمی‌دارم، جز آن‌که پیش از شما آن را فرو می‌گذارم.

۴.۲ - دعوت دوستان با نرمی

با استدلال و منطق و نرمی، دوستان خود را دعوت کنید.
پس از آن‌که با احترام گذاشتن به شخصیت آن‌ها و نشان دادن اخلاق شایسته از خود، توانستید علاقه و توجه مثبت آن‌ها را به خود جلب کنید، و شما را پذیرفتند، زمینه پذیرش نظرات شما هم فراهم می‌شود؛ اما سعی کنید هیچ‌گاه با تندی و خشونت برخورد نکنید، صریحاً نگویید که نظر و عقیده شما باطل است؛ چون ممکن است به آن‌ها بربخورد؛ بلکه با استدلال، منطق و نرمی با آن‌ها صحبت کنید.

۴.۲.۱ - سخن خداوند متعال

خداوند در این باره می‌فرماید: «ادْعُ اِلی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ اَحْسَنُ »؛ یعنی با حکمت و موعظه دیگران را به راه خدا دعوت کنید.

۴.۳ - مشورت با استادان

با اساتید خود در این زمینه مشورت کنید:
اگر می‌بینید که حرف شما را نمی‌پذیرند یا درباره موضوعی که می‌خواهید برای آن‌ها بیان کنید، اطلاعات کافی ندارید، بهتر است از صحبت در آن موضوع صرف‌نظر نموده و با یکی از اساتید دانشگاه که تسلط کامل در آن موضوع دارند و احتمالاً مورد تأیید و پذیرش دوستان شما هم هستند، مسئله را در جریان بگذارید تا ایشان در آن باره توضیح دهد.

۴.۴ - تشکیل جلسات بحث دوستانه

در فضای صمیمانه و نه به شکل میزگرد و مباحثات رسمی، موضوعی را محور بحث قرار دهید. تا هم دوستان شما نظر بدهند و شریک در گفت‌وگو شوند و هم شما لغزشگاه‌ها و نقاط مبهم افکار آن‌ها را در مورد دین، بیابید؛ البته باید خود را مسلح به دانش و اطلاعات نمایید و به اصطلاح کم نیاورید؛ البته فضا را فضایی دوستانه نمایید و درصدد تعیین فاتح و شکست‌خورده نباشید.

۴.۵ - پاسخ‌گویی به شبهات

در همین بحث‌های دوستانه ولی علمی، به شبهات و سوالات بی‌جوابی می‌رسید. با مشورت هم‌دیگر، می‌توانید از یک کارشناس مسائل دینی یا روحانیون دانشگاه و... برای پاسخ‌گویی دعوت کنید.

۴.۶ - ارتباط با مراکز پاسخ‌گو

می‌توانید فرصت ارتباط دوستانتان را با مراکز پاسخ‌گو به شبهات دینی، (مانند نهاد رهبری یا همین مرکز و ...) فراهم کنید.

۴.۷ - کتب‌شناسی

جست‌وجو و مطالعه کتبی که در موضوع خاصی شبهه‌شناسی و پاسخ‌گویی کرده بسیار مفید است و شما را مجهز می‌کند؛ مثلاً در موضوع حجاب، کتاب شهید مطهری و حجاب‌شناسی چاپ همین مرکز، یا شبهات امروزی مربوط به عاشورا آیت‌الله مصباح یزدی و غیره.

۴.۸ - نرم‌افزارها و محصولات فرهنگی دینی

با تهیه یا معرفی محصولات و سی‌دی‌های سخن‌رانی، فیلم و... که جذاب و درس‌آموز باشد، می‌توانید به آنان کمکی کرده باشید.

۴.۹ - اجرای طرح سیر مطالعاتی

مثلاً سیر مطالعاتی کتب شهید مطهری را می‌توانید در زمان‌بندی مناسبی، به شکل دوستانه و با هم اجرا کنید که بسیار مفید است.


۱. مصطفی دلشاد تهرانی، روش‌های تربیت در نهج‌البلاغه، انتشارات دریا، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
۲. احمد لقمانی، شیوه جذب جوانان در تبلیغ، نشر عطر سعادت، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش.


۱. سیف، علی‌اکبر، تغییر رفتار و رفتار درمانی، ص۳۶۲ـ۳۵۱، فصل ۱۶، نشر دوران، چاپ چهارم، ۱۳۷۹ ش.
۲. عبدوسی، ‌محمدتقی، بیست و پنج اصل از اصول اخلاقی امامان، ص۱۵ـ۹، ‌ دفتر تبیلیغات اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۷۵ ش.
۳. اسحاقی، سیدحسین، سلوک علوی، ص۷۵ـ۶۷، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.
۴. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۲۵۰، خطبه ۱۷۵.    
۵. نحل/سوره۱۶، آیه۱۲۵.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آشنا کردن دانش‌جویان با اسلام»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۰۸.    



جعبه ابزار