آسانتر بودن گرایش به مادیات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مادیات، گرایش به مادیات، تجملات، دنیا، گرایشات معنوی، تقوا،
هوای نفس.
پرسش : چرا گرایش به مادیات و ظاهر دنیایی بیشتر و آسانتر از گرایش به آخرت و امور معنوی است؟
پاسخ:
همانگونه که در
عالم طبیعت حرکت نزولی آسانتر از حرکت صعودی است، حرکت و سیر در جریان امور معنوی و اخلاقی نیز این چنین است. به فرمودهی
قرآن کریم، حرکت صعودی حرکتی است همراه با زحمت و رَنج:"یا ایها الانسان انک کادح الی ربک"؛
یعنی ای
انسان تو در سیر به سوی پروردگارت تلاش میکنی (همراه با زحمت و رنج."کدح" در لغت عرب به معنای تلاش است و در مفهوم آن شدّتِ زحمت و سعی نهفته است.
برای سقوط و
شقاوت کافی است آدمی تابع هوی و
هوس باشد؛ چون حرکت در مسیر
تمایلات نفسانی، همانند حرکت در فرود و سراشیبی ساده و آسان است، اما حرکت بر طبق دستور
عقل و مسیر
شریعت و مخالفت با دنیا و
شیطان و تمایلات نفسانی حرکت بر فراز و صعود است، همچون بالا رفتن از کوه، دشوار و سخت، اما همراه با احساس سعادتمندی و باور انسانی. از نگاه قرآن کریم، انسان موجودی است که از یک سو
فطرتی الاهی و از سوی دیگر طبیعتی مادی دارد.
فطرت، او را به سمت معارف بلند، معنویات و خیرات دعوت میکند و طبیعت، او را به حضیض مادیّت، شهوات و شرور فرا میخواند. حیات انسان، صحنهی مبارزهی دایم بین طبیعت و فطرت اوست. اگر طبیعت انسان بر فطرت غلبه کند و او مسیر طبیعت را دنبال نماید، از نگاه قرآن این انسان، انسانی است وارونه و منحرف و اگر فطرتش غالب شد و طبیعتش در مسیر فطرت قرار گرفت در این صورت، این انسان، انسانی است که در مسیر هدایت قرار گرفته و در طریق
حق قدم برداشته است.
دنیا در لغت به معنای پستی است و برای
دنیا خواهی، کافی است چشم از آسمان تعالی فرو بندیم. اما برای خروج از جاذبهی دنیا و صعود به سوی
معنویت، صرف تمایل درونی، ادعا و گفتار کافی نیست، بلکه
مخالفت با هوی و هوس، درگیری با
وسوسههای شیطان، ترک
آداب و رسوم و عادات مذموم و قطع هزاران رشته که هر کدام به نحوی انسان را درگیر و اسیر روزمرگی نموده، لازم است. لذا بزرگان
اخلاق و
عرفان عملی، گاهی به صد میدان، یا هزار منزل، یا در قالب آداب سیر و سلوک، حقایق بلند معنوی و طریق صعود از پلههای رشد و کمال را مطرح نمودهاند تا در نهایت، انسان بتواند از قید و بند نفسانیّت بدر آمده و بندهی مطیع حضرت حق باشد.
سیر و سلوک عبد به سوی
خدا، سیر عمودی است نه افقی و منظور از عمودی در این جا، عمودی در هندسهی الاهی است، نه در هندسهی طبیعی؛ یعنی به"مکانت برتر" راه یافتن است نه به"مکان برتر" رفتن. از این رو، زاد و توشهای طلب میکند تا انسان را در سیر به مکانت برتر کمک کند. خداوند از سیر و سلوک، به عنوان یک سفر صعودی و عمودی یاد میکند و در
سورهی مجادله میفرماید::«یرفع الله الذین آمنوا منکم والذین اوتواالعلم درجات؛
"خداوند (رتبه) کسانی از شما را که ایمان آورده و کسانی را که دانشمندند (به حسب) درجات بلند میکند."»
کسی که سیر صعودی کند مرتفع میشود و ذات اقدس اله از این سیر به "رَفع" یاد میکند. چنان که در
سورهی فاطر، از این سیر به"صعود" تعبیر شده است:«الیه یصعد الکلم الطیب والعمل الصالح یرفعه؛
" کلمات پاکیزه به سوی او بالا میرود و کار شایسته، به آن رفعت میبخشد."»
بنابراین، از این دو تعبیر"رفع" و"صعود" معلوم میشود که سیر و سلوک، عمودی و مکانتطلبی است، نه افقی و مکانخواهی؛ چون سیر به طرف مکان (گرچه مکانبرتر باشد) باز، افقی است، نه عمودی و خدا از رفعت کسانی مانند
حضرت ادریس (علیهالسلام) که این سفر را پشت سر گذاشتهاند، چنین یاد میکند:"ورفعناه مکاناً علیاً."
که منظور از آن، مکانت عالیه است نه مکان صوری و ظاهری. و ذات اقدس خداوند در وصف خود نیز به عنوان کسی که دارای درجات رفیعه است یاد میکند: "رفیعُ الدّرجات ذوالعرش".
بنابراین، سیر إلی الله؛ یعنی سیر به طرف درجات رفیعه و مؤمنان از درجات رفیعه و عالمان از درجات برتر و بیشتری برخوردارند و کلمهی طیّب به آن سمت صعود میکند.
تعابیر دیگر دلالت میکنند بر این که:
خداخواهی، حرکت صعودی و رفعت و
دنیاخواهی، حرکت نزولی و ذلت و خواری است. دنیا، دنیا نامیده شد چون که پستتر از هر چیزی است.
دنیا انسان را خوار میکند.
برای نزدیک شدن به حق و رفعت به سوی درجات معنوی... اگر دست از اموال و فرزندان بکشید سزاوار است.
از لغزش جوانمردان درگذرید زیرا جوانمردی نمیلغزد جز آن که دست خدا او را بلند مرتبه میسازد.
بنابراین، چون که گرایش به سوی امور معنوی و آخرت، حرکت به سمت فطرت الاهی و گرایش به دنیا و مظاهر مادی، حرکت بر اساس طبیعت مادی و ابتدایی انسان است، و انسان اُنس بیشتری با ظواهر و عالم ماده دارد و مشغول به آن است: "یعلمون ظاهراً من الحیوة الدنیا و هم عن الاخرة غافلون؛" یعنی از زندگی دنیا، ظاهری را میشناسد و حال آن که از
آخرت غافلند.
و نیز هرآنچه که منافع و ثمرات آن زودرس و نقد باشد، مراد و مطلوب انسانها است: "کلّا بل تحبون العاجلة، وتذرون الآخرة"، یعنی ولی نه، (شما دنیای) زودگذر را دوست دارید و آخرت را وا میگذارید.
که بر همین اساس،
امیرمؤمنان علی (علیهالسلام) میفرماید: "آثر واعاجلاً وآخرّوا آجلاً"،
(
اهل ضلال) دنیا و زودگذرها را مقدم نموده و آخرت و زماندارها را مؤخر کردند.
در نتیجه، گرایش انسان به مادیات و دنیا، آسانتر به نظر میرسد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آسانتر بودن گرایش به مادیات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۹/۲۰.