آزمایش انسان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امتحان ،
آزمایش ، آزمودن،
تربیت ، پرورش.
پرسش: از دیدگاه قرآن، انسان از چه راه هایی مورد آزمایش قرار می‌گیرد؟
پاسخ: خداوند در
قرآن کریم می‌فرماید: من انسان‌ها را آفریدم تا آنها را بیازمایم که کدام یک از آنها بهتر عمل می‌کنند. مفهوم آزمایش و امتحان در مورد خداوند، با آزمایش‌های ما بسیار متفاوت است. آزمایش‌های ما برای شناخت بیشتر و رفع ابهام و
جهل است؛ اما آزمایش الاهی در واقع همان "پرورش و تربیت" است؛ یعنی امتحان و آزمایش خداوند زمینه‌های تربیت و پرورش و تکامل را در آنها به‌وجود می‌آورد.
خداوند از راه‌های مختلف و به قدر توان انسان‌ها آنها را مورد امتحان قرار می‌دهد. گاهی به‌وسیله مشکلات و سختی‌ها، گاهی از طریق
خیر و شرها، از راه فراوانی
مال،
سرمایه،
فرزند،
مصیبت و ... .
آنچه در زبان فارسی به نام "آزمایش" و یا "آزمودن" نامیده می‌شود، در قرآن با واژه‌های مختلف آمده است:" ابتلا "، " بلا "، "
فتنه " و " تمحیص" از جمله آنهاست. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: من انسان‌ها را آفریدم تا آنها را بیازمایم که کدام یک از آنها بهتر عمل می‌کنند: " آن کس که
مرگ و
حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر
عمل می‌کنید و او شکست‌ناپذیر و بخشنده است".
مفهوم آزمایش و امتحان در مورد خداوند با آزمایش‌های ما بسیار متفاوت است. آزمایش‌های ما برای
شناخت بیشتر و رفع ابهام و جهل است؛ اما آزمایش الاهی در واقع همان "پرورش و تربیت" است؛
یعنی امتحان و آزمایش خداوند زمینه‌های تربیت، پرورش و تکامل را برای
انسان به‌وجود می‌آورد. چنان‌که پیامبران الاهی مانند
حضرت ابراهیم در سایه آزمایش‌های سخت و طاقت‌فرسا به مقامات عالیه رسیدند.
امتحان و آزمایش انسان‌ها از سوی خداوند متعال از
سنت های الاهی است.
قرآن کریم می‌فرماید:"آیا مردم پنداشته‌اند که با گفتن این‌که
ایمان آوردیم رها می‌شوند و هرگز مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند؟ ما امت‌هایی را که پیش از آنان بودند، آزمایش کردیم، خدا راستگویان و دروغ‌گویان را کاملاً می‌شناسد".
گاهی قرآن از یک آزمایش عمومی که متوجه تمام
بندگان خدا می‌گردد، نام می‌برد و می‌فرماید:"یا مردم پنداشته‌اند که با گفتن این‌که ایمان آوردیم رها می‌شوند و هرگز مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند"؟
گاهی قرآن از یک رشته آزمایش‌های خصوصی پرده بر‌می‌دارد که متوجه اشخاص و طایفه معینی بوده است و این موضوع یک رشته از
قصه ها و
داستان‌های قرآن را تشکیل می‌دهد؛ مانند داستان‌های
پیامبران و قومشان.
آیات در زمینه آزمایش‌های عمومی بیش از آن است که در این‌جا آورده شود. در این‌جا به برخی از موارد امتحان و آزمایش‌های الاهی در
قرآن به شرح ذیل اشاره می‌شود:
خداوند به‌وسیله مشکلات و سختی‌ها افراد بشر را آزمایش می‌کند؛ چنان‌که می‌فرماید: «قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم و بشارت ده به استقامت‌کنندگان».
مشکلات و دشواری‌ها بسان کوره‌ای است که به آهن، صلابت و استقامت می‌بخشد؛ انسان نیز در کوره حوادث و مشکلات، پر
قدرت و نیرومند می‌گردد و قادر به شکستن موانع از سر راه زندگی و
سعادت خود می‌گردد. بلا، اثر تربیتی داشته و تربیت‌کننده فرد و بیدار‌کننده
جامعه است. سختی بیدار‌ساز و هوشیار‌کننده انسان‌های خفته و تحریک کننده عزم‌ها و اراده‌هاست. شداید همچون صیقلی که به آهن و فولاد می‌دهند، هر چه بیشتر با روان آدمی تماس گیرد، افراد را مصمم‌تر و فعال‌تر و بُرنده‌تر می‌کند؛ زیرا خاصیت حیات این است که در برابر سختی‌ها مقاومت کند و آماده مقابله با آن گردد، سختی مانند کیمیا خاصیت
انقلاب ماهیت را دارد و جان و روان آدمی را عوض می‌کند.
چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: شرور و خیرها نیز از آزمایش‌های الاهی محسوب می‌شوند.
پس حتی خوبی‌ها می‌توانند عاملی برای امتحان باشند؛ مثلاً به کسی مال و
ثروت و یا مسئولیتی که موجب افزایش
آبرو و
عزت است می‌رسد، ولی آن شخص نمی‌تواند به‌خوبی از چنین موقعیتی استفاده کند و
شیطان او را گمراه می‌کند.
امتحانات الاهی همیشه به‌وسیله حوادث سخت و ناگوار نیست؛ بلکه گاه خدا بندگانش را با وفور
نعمت و کامیابی‌ها
آزمایش می‌کند؛
چنان‌که قرآن کریم از قول حضرت سلیمان ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «این از
فضل پروردگار من است، تا مرا آزمایش کند که آیا شکر او را بجا می‌آورم یا کفران می‌کنم؟! و هر کس
شکر کند، به نفع خود شکر می‌کند و هر کس کفران نماید (بزیان خویش نموده است، که) پروردگار من، غنی و کریم است!».
گروهی که غرق در نعمت می‌شوند و امکانات مادی از هر نظر در اختیارشان قرار می‌گیرد، آزمایش آنان این است که آیا در چنین شرایطی،
قیام به وظیفه شکر نعمت می‌کنند و به
فقرا کمک می‌کنند یا غرق در
غفلت و
غرور و خودخواهی و خودبینی می‌شوند.
قرآن کریم می‌فرماید:" بدانید: مال‌ها و فرزندان شما مایه امتحان می‌باشند".
قرآن مجید درباره نگهبانان
دوزخ و شماره آنان یادآور می‌شود که ۱۹ فرشته از آن نگهبانی می‌کند، آن‌گاه می‌افزاید: این گزارش، وسیله
امتحان و آزمایش است، آنان که ایمان قوی و نیرومندی به
غیب و امور پوشیده از حس دارند، این گزارش را از صمیم دل می‌پذیرند؛ ولی گروه دیگر به تکذیب آن می‌پردازند؛ چنان‌که می‌فرماید:"ما نگهبانان دوزخ را
فرشته و تعداد آنان را نوزده نفر قرار ندادیم، جز برای آزمایش افراد
کافر ".
در جایی از
قرآن مجید مجموع آنچه را که در روی زمین قرار دارد، مایه آزمایش دانسته، آن‌جا که می‌فرمایند:"ما آنچه که در روی
زمین است زیور آن قرار دادیم، تا بیازماییم که کدام یک نیکوکارتر است".
