آداب معاشرت با پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آداب معاشرت،
مؤمنان،
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله)،
خانواده،
حجاب،
پوشش،
اجازه، ورود به خانه.
پرسش: با توجه به آیه ۵۳
سوره احزاب، درباره آداب معاشرت با پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآله) و خانواده حضرت توضیح دهید؟
پاسخ: آیه ۵۳ سوره احزاب خطاب به مؤمنان است و در آن، مسئله آداب معاشرت با پیامبر اسلام ـ صلیاللهعلیهوآله ـ و خانواده حضرت بیان شده است. این آیه شریفه دربردارنده دستوراتی برای مؤمنان درباره ورود و خروج به منزل رسول خدا ـ صلیاللهعلیهوآله ـ و ... است.
«
یا اَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیوتَ النَّبِی اِلَّا اَنْ یؤْذَنَ لَکمْ اِلی طَعامٍ غَیرَ ناظِرِینَ اِناهُ وَ لکنْ اِذا دُعِیتُمْ فَادْخُلُوا فَاِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لا مُسْتَاْنِسِینَ لِحَدِیثٍ اِنَّ ذلِکمْ کانَ یؤْذِی النَّبِی فَیسْتَحْیی مِنْکمْ وَ اللَّهُ لا یسْتَحْیی مِنَ الْحَقِّ وَ اِذا سَاَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکمْ اَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ وَ ما کانَ لَکمْ اَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا اَنْ تَنْکحُوا اَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ اَبَداً اِنَّ ذلِکمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیم»؛
«ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! به خانه پیامبر وارد نشوید؛ مگر آن‌که به شما اجازه داده شود برای
خوردن غذا، (به شرط آن که قبل از موعد نیایید) و در انتظار وقت غذا نباشید؛ ولی هرگاه دعوت شدید، پس داخل شوید و وقتی غذا خوردید، پراکنده شوید و (بعد از خوردن غذا) به گفت‌وگو نپردازید؛ همانا این (گفت‌وگوهای پس از غذا) پیامبر را آزار می‌دهد؛ اما او از شما شرم می‌کند (و چیزی نمی‌گوید)؛ ولی خداوند از (گفتن) حق شرم ندارد و هرگاه از
همسران پیامبر چیزی از وسایل
زندگی (به عنوان عاریت) خواستید از پشت پرده بخواهید؛ این رفتار برای دل‌های شما و دل‌های آنان به پاکی و
پاک‌دامنی است و شما
حق ندارید که
رسول خدا را آزار دهید و با همسران او پس از رحلتش
ازدواج کنید که این کار نزد
خداوند (گناهی) بزرگ است».
اجازه گرفتن برای ورود به خانه دیگران، مخصوص خانه
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) نیست؛ همان‌گونه که در
سوره نور می‌خوانیم: «
لا تَدْخُلُوا بُیوتاً غَیرَ بُیوتِکمْ حَتَّی تَسْتَاْنِسُوا».
در این
آیه قسمت‌هایی از آداب مهمانی مطرح شده و در
آیات دیگر، بخش‌های دیگری از آن آمده است:
هنگام ورود،
سلام کنید: «
فَسَلِّمُوا».
اگر جواب ردّ دادند، ناراحت نشوید و برگردید: «
اِنْ قِیلَ لَکمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا».
نوع پذیرایی به خصوص اگر دعوت کرده‌اید، خوب باشد: «
جاءَ بِعِجْلٍ حَنِیذٍ».
سفره را نزد مهمان ببرید، نه آن‌که
مهمان را به محل پذیرایی ببرید: «
فَقَرَّبَهُ اِلَیهِمْ».
در
روایات نیز ده‌ها نکته و دستور پیرامون آن وارد شده است.
«
اِناهُ» به معنای پخته شدن غذاست.
«
غَیرَ ناظِرِینَ اِناهُ» یعنی مهمان زودتر از وقت پذیرایی نیاید تا منتظر پخته شدن
غذا بماند.
خانه پیامبر، اتاق‌های متعدد داشته و هریک از همسران در اتاقی
زندگی می‌کردند: «
بُیوتَ النَّبِی».
درباره زنان پیامبر به دو نکته توجه کنید:
خطاب‌هایی که در این آیه درباره زنان پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) آمده است، در حقیقت مربوط به همه
زنان مسلمان است، به دلیل «
اَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ» که خداوند درباره هر
زن و مردی پاک‌دلی را می‌خواهد.
چون خطر سوء استفاده از
همسران پیامبر، مهم‌تر از
حق شخصی آنهاست، باید بعد از پیامبر حق
ازدواج با دیگران از آنان سلب شود: «
وَ لا اَنْ تَنْکحُوا اَزْواجَهُ».
در این‌جا به برخی مطالب مهم اشاره می‌کنیم:
ایمان، مستلزم رعایت ادب و آداب اجتماعی است: «
یا اَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا ...».
حق
آرامش در مسکن برای همگان محترم است، خصوصاً برای رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله): «
لا تَدْخُلُوا بُیوتَ النَّبِی».
بهتر آن است که مهمانی در منزل باشد (نه در مهمان‌سرا و هتل): «
بُیوتَ النَّبِی ... اِلی طَعامٍ».
صاحب‌خانه حق دارد به کسی اذن ورود ندهد: «
اِلَّا اَنْ یؤْذَنَ لَکمْ».
اجازه برای ورود به خانه دیگران، به هر صورت کافی است و لازم نیست خود او شخصاً اجازه بدهد. («
یؤْذَنَ» به صورت مجهول آمده، یعنی اجازه صاحب‌خانه از هر طریقی حاصل شود).
پذیرایی از مهمان، از
سیره پیامبر اکرم است: «
اِلی طَعامٍ...دُعِیتُمْ».
اصل مهمانی مهم است، نه نوع غذا: «
اِلی طَعامٍ...دُعِیتُمْ».
دین جامع آن است که هم برای مسائل جزئی همچون پذیرایی از مهمان و هم بزرگ‌ترین مسائل حکومتی برنامه داشته باشد: «
یؤْذَنَ لَکمْ ـ غَیرَ ناظِرِینَ ـ فَانْتَشِرُوا ...».
بی‌دعوت به مهمانی نروید: «
اِذا دُعِیتُمْ».
در
اسلام، مردم عادی می‌توانند به خانه اولْ
شخصیت دینی رفت و آمد کرده و حتی مهمان شوند: «
بُیوتَ النَّبِی ... دُعِیتُمْ».
از آداب مهمانی آن است که بعد از خوردن غذا، خانه را ترک کنید: «
فَانْتَشِرُوا» و منزل میزبان را محل گفت‌وشنود قرار ندهید: «وَ لا مُسْتَاْنِسِینَ لِحَدِیثٍ».
اذیت کردن
میزبان ممنوع است: «
یؤْذِی النَّبِی» (گرچه با بردن فرزندان یا همراهان باشد.
تحقیر غذا و ناچیز شمردن آن نیز مصداق اذیت میزبان است).
پیامبر، از اتلاف وقت در گفت‌وگوهای بی‌مورد رنج می‌برد: «
لا مُسْتَاْنِسِینَ لِحَدِیثٍ اِنَّ ذلِکمْ کانَ یؤْذِی النَّبِی».
رنجاندن لازم نیست ظاهری و جسمی باشد، فشار اخلاقی و روحی نیز نوعی آزار دادن است: «
ذلِکمْ کانَ یؤْذِی».
صاحب‌خانه را در بن‌بست و رودربایستی قرار ندهید: «
فَیسْتَحْیی مِنْکمْ».
سکوتی که براساس
حیا و رودربایستی باشد، علامت
رضایت نیست: «
فَیسْتَحْیی مِنْکمْ».
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) شخص باحیایی بود: «
فَیسْتَحْیی مِنْکمْ».
اگر به دلیلی شخصی از روی حیا
سکوت کرد، دیگران سکوت را بشکنند و
حق را بیان کنند و بار
خجالت را از دوش او بردارند: «
وَ اللَّهُ لا یسْتَحْیی مِنَ الْحَقِّ».
ارتباط با دیگران و دادوستد
زنان، با حفظ
حجاب مانعی ندارد: «
فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ».
زنان پیامبر محصور نبوده و با بیرون از منزل در ارتباط بودند: «
فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ».
(شاید امروزه کسانی باشند که اگر یک لیوان
آب از همسرشان بخواهی، ناراحت می‌شوند که چرا با خانم من سخن گفتید، ولی
قرآن می‌فرماید: با حفظ
حجاب از زنان پیامبر نیز می‌توان چیزی درخواست نمود).
در استدلال بر لزوم حجاب زن، دلیلی بیاورید که مورد اتفاق همه باشد: «
ذلِکمْ اَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ».
در نحوۀ ارتباط
زنان با
مردان، باید محور کارها
تقوا و پاک‌دلی باشد: «
اَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ».
نگاه نامحرمان به یک‌دیگر، در دل آنان تأثیرگذار است: «
فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکمْ اَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ».
حجاب به نفع
زن و مرد هر دو است: «
اَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ».
رابطه با نامحرم بدون حفظ حجاب، سبب رنجاندن
رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآله) است: «
وَ ما کانَ لَکمْ اَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ».
آزار پیامبر از
گناهان کبیره است: «
کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیماً».
سایت حوزه نت، برگرفته از مقاله «آداب معاشرت با پیامبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۹/۰۲.
