صحف الله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صحف، صحیفه، کتاب آسمانی،
ماه رمضان، تورات، انجیل،
نزول قرآن،
مصحف،
زبور.
پرسش: مراد از «صحف الله» چیست؟ آیا فقط پنج پیامبر دارای صحف هستند یا خیر؟
پاسخ: خداوند در قرآن چهار کتاب آسمانی به نام‌های قرآن (کتاب مسلمانان)، تورات (کتاب
یهودیان)، انجیل (کتاب مسیحیان) و زبور (کتاب حضرت داوود) نام می‌برد و در جایی دیگر، اشاره می‌کند که صحیفه‌هایی نیز بر حضرت ابراهیم و موسی ـ عليه‌السلام ـ نازل شده است. در روایات نیز به برخی پیامبران دیگر و نزول کتاب بر آنها اشاره شده است. بنابراین نمی‌توان کتاب‌های آسمانی را منحصر به همان چهار کتاب یا پنج کتابی که در قرآن به آن اشاره شده است کرد؛ بلکه کتاب‌های زیادی از جانب خدا بر
پیامبران نازل شده است که حتی در
روایات نیز به همه آنها اشاره نشده است.
معنای لغوی و ریشه‌ای این دو کلمه، گسترده شدن و مسطح شدن است. این واژه، هم در امور مادی و هم در امور معنوی کاربرد دارد و مختص به جنس خاصی از اشیا نیست.
«صحیفه»، به معنای چیزی است که برای نوشتن، گسترده می‌شود. جمع آن «صحف» و «صحائف» است. و مقصود از آن در این‌جا، الواحی است که معارف الهی و احکام و آیاتی که بر پیامبران نازل شده، در آن نگاشته شده است. جنس این صحف با توجه به زمان‌های مختلف، متفاوت بوده است؛ در برخی زمان‌ها از جنس چوب، گاهی پوست دباغی‌شده، و گاهی کاغذ بوده است.
به عبارت دیگر، صُحُف الهی همان کتاب‌هایی است که بر پیامبران نازل شده و در برخی
آیات از آنها با نام الواح یاد شده است؛
مثلاً منظور از الواحی که بر
موسی نازل شده، همان تورات است که
قرآن کریم در چند جا از آن تعبیر به الواح کرده است.
از همین باب است که به قرآن، نام «مُصحَف» نیز اطلاق شده است.
در قرآن کریم، از چهار کتاب آسمانی، با نام خاص خود، یعنی قرآن، تورات، انجیل و زبور که به ترتیب بر حضرت محمد صلي‌الله‌عليه‌وآله،
حضرت موسی ـ عليه‌السلام،
حضرت عیسی علیه‌السلام و حضرت داوود ـ عليه‌السلام ـ
نازل شده، نام برده است و بدون ذکر نام خاصی برای کتابی که بر حضرت ابراهیم ـ عليه‌السلام ـ نازل شده، با نام صحف به آن اشاره شده است؛ ولی این بدین معنا نیست که فقط همین چند کتاب نازل شده و فقط پیامبران مذکور صاحب
کتاب بوده‌اند؛ بلکه با مراجعه به روایات، نام پیامبران دیگری نیز دیده می‌شود که دارای صحیفه و کتاب بوده‌اند؛ هرچند که نام خاصی برای کتاب آنها
ذکر نشده است.
ابوذر از پیامبر گرامی
اسلام ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ نقل می‌کند: «
خداوند صد و چهار کتاب نازل کرده است. پنجاه صحیفه آن را بر حضرت شیث ـ عليه‌السلام ـ و سی صحیفه آن بر حضرت ادریس ـ عليه‌السلام ـ و بیست صحیفه آن بر
حضرت ابراهیم علیه‌السلام نازل کرده است».
در روایت دیگری، برای
حضرت آدم علیه‌السلام و حضرت ابراهیم ـ عليه‌السلام ـ ده صحیفه ذکر شده است.
در منابع
اهل‌سنت نیز این روایت ذکر شده است با این فرق که نامی از حضرت آدم به میان نیامده، و عوض آن، ده صحیفه برای حضرت موسی ذکر شده و زمان نزول آن را قبل از نزول تورات بیان شده است.
اما امام صادق ـ عليه‌السلام ـ در روایتی، پرده از وجود کتابی به نام «اسم اکبر» برمی‌دارد که نزد همه پیامبران و حتی اوصیای آنان وجود داشته است. در آن کتاب علم همه چیز وجود دارد. در این حدیث، از پیامبرانی همچون حضرت صالح عليه‌السلام، شعیب ـ عليه‌السلام ـ و دیگر پیامبران نام برده شده است.
علاوه بر این، می‌توان پیامبران صاحب کتابی را نام بُرد که نه در
قرآن و نه در روایات، از آنان نامی برده نشده؛ ولی با مراجعه به
تاریخ و شواهدی در منابع اسلامی، می‌توان این مطلب را اثبات کرد؛ مثلاً در تعریف پیامبران اولوالعزم گفته شده،
پیامبران اولوالعزم کسانی هستند که صاحب کتاب‌اند؛ درحالی‌که نه در قرآن و نه در آن روایتی را که تعداد کتب نازل شده، صد و چهار کتاب دانسته، نامی از
کتاب حضرت نوح سخنی به میان نیامده است؛ اما در روایاتی دیگر،
سخن از صحف حضرت نوح ـ عليه‌السلام ـ به میان آمده است.
در نهایت چنین می‌توان نتیجه گرفت که:
همه
پیامبران و حتی اوصیای آنان دست‌رسی به کتابی به نام «اسم اکبر» داشته‌اند؛
نمی‌توان پیامبران صاحب
کتاب را منحصر به آنهایی کرد که در
قرآن و
روایات از آنان یاد شده است.
در منابع دینی، درباره زمان نزول کتاب‌های آسمانی، روایاتی وارد شده است. طبق این احادیث،
قرآن کریم در
ماه مبارک رمضان و در
شب قدر، به‌صورت کامل و یک‌جا در بیت‌المعمور نازل شده و در طول بیست و سه سال به‌طور تدریجی بر قلب پیامبر گرامی اسلام ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ نازل شده است. البته زمان نزول قرآن در خود قرآن نیز بیان شده است.
اما در احادیثی از
امام صادق علیه‌السلام آمده است که صحف
حضرت ابراهیم علیه‌السلام در شب اول ماه مبارک رمضان، و کتاب تورات، در ششم ماه مبارک
رمضان بر حضرت
موسی علیه‌السلام نازل شده است. کتاب
انجیل نیز در شب دوازدهم ماه مبارک رمضان و زبور در شب هجدهم ماه مبارک رمضان بر حضرت داوود نازل شده است.
در نهایت توجه به این نکته ضروری است که
پیامبران الهی یا از خود کتابی داشته‌اند و یا آنکه مسلط بر
دانش‌های موجود در کتاب‌های پیامبران گذشته بوده و آنها را برای عموم مردم تبیین و
تفسیر می‌کردند.
پایگاه اسلام کوئست.
