اولی الامر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه : اولی الامر، اطاعت، معصوم
پرسش : اگر اطاعت از
اولی الامر لازم است، چرا آنها
مرجع حل نزاع نیستند؟
پاسخ :
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ؛
اى كسانى كه
ایمان آورده اید!
اطاعت كنید خدا را! و
اطاعت كنید پیامبر خدا و اولو الأمر (اوصیاى پیامبر) را! و هر گاه در چیزى
نزاع داشتید، آن را به خدا و
پیامبر بازگردانید (و از آنها
داوری بطلبید.»
اولا آیا می توانیم مدعی وجود
تناقض در
قرآن شویم و آیا در این
آیه تناقضی وجود دارد؟ در ابتدای آیه صریحا به اطاعت از اولی الامر دستور داده است. (فعلا کاری با مصداق اولی الامر نداریم) آیا ممکن است بگوییم در ادامه آیه سخن ابتدای آیه را نقض کرده است و وجود اولی الامر و کسی که باید از او اطاعت کرد را نفی کرده است؟
کسی که برای اثبات
تناقض در قرآن شتاب نمی کند، باید در اینجا به دنبال راز این مساله باشد که چرا اولی الامری که باید از او اطاعت مطلق کرد، در نزاع ها مرجع حل اختلاف نیست؟
تفسیر
نمونه رمز مساله را این گونه بیان می کند: « منظور از اختلاف و
تنازع در جمله فوق، اختلاف و تنازع در
احکام است نه در مسائل مربوط به جزئیات
حکومت و رهبرى مسلمین، زیرا در این مسائل مسلما باید از اولوا الامر اطاعت كرد (همانطور كه در جمله اول آیه تصریح شده) بنا بر این منظور از آن اختلاف در احكام و
قوانین كلى
اسلام است كه
تشریع آن با
خدا و
پیامبر (ص) است زیرا مى دانیم امام فقط مجرى
احکام است، نه قانونى وضع مى كند، و نه
نسخ مى كند، بلكه همواره در مسیر
اجرای احکام خدا و سنت پیامبر ص است،
و لذا در احادیث [[|اهل بیتاهل بیت (ع)]] مى خوانیم كه اگر از ما سخنى بر خلاف
کتاب اللَّه و سخن
پیامبر (ص) نقل كردند هرگز نپذیرید، محال است ما چیزى بر خلاف كتاب اللَّه و
سنت پیامبر (ص) بگوئیم، بنا بر این نخستین مرجع حل اختلاف مردم در احكام و قوانین اسلامى خدا و پیامبر (ص) است كه بر او
وحی مى‌شود و اگر امامان
معصوم بیان حكم مى كنند، آن نیز از خودشان نیست بلكه از كتاب اللَّه و یا
علم و دانشى است كه از
پیامبر (ص) به آنها رسیده است و به این ترتیب
علت عدم ذكر اولوا الامر در ردیف مراجع حل
اختلاف در احكام روشن مى گردد. »
علامه طباطبایی نیز در ذیل این آیه توضیحی می فرمایند که ابهام مطرح شده را حل می کند:
«رسول گرامیش دو جنبه دارد، یكى جنبه
تشریع ، بدانچه پروردگارش از غیر طریق قرآن به او وحى فرموده، یعنى همان جزئیات و تفاصیل
احکام كه آن جناب براى كلیات و مجملات كتاب و متعلقات آنها تشریع كردند، و خداى تعالى در این باره فرموده:" وَ أَنْزَلْنا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ؛
ما كلیات احكام را بر تو
نازل كردیم تا تو براى مردم جزئیات آنها را بیان كنى"
یك دسته دیگر از احكام و آرایى است كه آن جناب به مقتضاى ولایتى كه بر مردم داشتند و زمام
حکومت و
قضا را در دست داشتند صادر مى كردند، و خداى تعالى در این باره فرموده:" لِتَحْكُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِما أَراكَ اللَّهُ؛
تا در بین مردم به آنچه خداى تعالى به فكرت مى اندازد حكم كنى". و این همان رایى است كه رسول خدا (ص) با آن بر ظواهر قوانین قضا در بین مردم حكم مى كرد، و همچنین آن رایى است كه در امور مهم به كار مى بست. و خداى تعالى دستورش داده بود كه وقتى مى خواهد آن راى را به كار بزند قبلا مشورت بكند، و فرموده:" وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ، فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ؛
، با مردم در هر امرى كه مى خواهى در باره آن تصمیم بگیرى نخست مشورت بكن و همین كه تصمیم گرفتى بر خدا توكل كن".
فرق این دو مساله و دو گانگی آنها غیر قابل انکار است. چون پیامبر (ص) برای دستورات
شرعی قسم اول هرگز با کسی
مشورت نمی کرد و نباید می کرد.
در این جا به تناسب آیه کلامی از
فخر رازی که یکی از اندیشمندان بسیار متعصب
اهل سنت است، نقل می کنیم تا روشن شود مطلب آن چنان واضح است که هیچ کس نمی تواند آن را انکار کند: «" كسى كه خدا اطاعت او را به طور قطع و بدون چون و چرا لازم بشمرد حتما باید
معصوم باشد، زیرا اگر معصوم از خطا نباشد به هنگامى كه مرتكب اشتباهى مى شود خداوند اطاعت او را لازم شمرده، و پیروى از او را در انجام خطا لازم دانسته، و این خود یك نوع تضاد در حكم الهى ایجاد مى كند، زیرا از یك طرف انجام آن
عمل ممنوع است، و از طرف دیگر پیروى از" اولوا الامر" لازم است، و این موجب
اجتماع "
امر " و"
نهی " مى شود.
بنا بر این از یك طرف مى بینیم خداوند اطاعت فرمان اولوا الامر را بدون هیچ قید و شرط لازم دانسته و از طرف دیگر اگر اولوا الامر معصوم از
خطا نباشند چنین فرمانى صحیح نیست، از این مقدمه چنین استفاده مى كنیم كه اولوا الامر كه در آیه فوق به آنها اشاره شده حتما باید معصوم بوده باشند"»
سایت شهر سوال
