• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کنترل غضب در امر به معروف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: کنترل غضب، افزایش شجاعت، امر به معروف، نهی از منکر.
پرسش :برای تقویت صفت شجاعت و کاهش غضب های غیر خدایی برای انجام فریضه امر به معروف، چه راه هایی وجود دارد؟



به نظر می رسد که قدم اول در اهمال امر به معروف و نهی از منکر، نداشتن شجاعت کافی است. احادیث مربوطه را دیده ام شبیه به این مضمون که اجل ربطی به انجام این واجب ندارد. آیا راه خاصی برای افزایش شجاعت و کاهش غضب وجود دارد؟ (البته احتمالا بخشی از این غضب و عدم شجاعت ژنتیکی و ارثی است.)


دانشمندان اسلامی برای امر به معروف و نهی از منکر مراتب و درجات و همچنین اقسامی قائل شده‌اند که در کتب مفصله بیان شده است. یکی از شرایط امر به معروف چنین بیان شده است:در صورت گمان یا احتمال صحیح یا ترس از ضرر جانی و مالی، امر به معروف واجب نیست، البته اگر معروف یا منکر از اموری باشد که شارع مقدس به آن اهمیت زیاد می‌دهد؛ مثل اصول دین یا مذهب، حفظ قرآن مجید، حفظ عقاید مسلمانان و احکام ضروریه، باید ملاحظه اهمیّت آن شود و این شرط در موارد مهم جاری نیست و گر نه معنا نداشت که اولیای دین جان خود را در حفظ اصول فدا کنند.
مسئله حفظ دین به قدری مهم است که امام حسین (علیه السلام) جان خویش را در این راه فدا کرد و در جواب برادرشان محمد حنفیه که پرسیدند چه باعث شده که با این عجله به این سفر بروید فرمودند:جدم پیامبر خدا را در عالم خواب دیدم که بمن فرمود:یا حسین اخرج فان الله قد شاء ان یراک قتیلا؛ یا حسین خارج شو! زیرا مشیت خدا این طور قرار گرفته که تو را کشته ببیند.

۲.۱ - تاثیر وراثت در صفات انسان

قبل از بیان راه های افزایش صفت شجاعت و کنترل نیروی غضب، لازم است نکته ای در مورد سؤال بیان شود. قانون وراثت و تأثیر گذاری آن در صفات انسان، مورد تأیید روایات معصومین (علیهم السلام) نیز بوده و واژه‌های «عِرْق» و «اعْراق» که امروز در محافل علمی جهان از آن به «ژن» تعبیر می‌شود، عامل وراثت معرفی شده است. اگرچه نقش وراثت را در خصوصیات افراد نباید از نظر دور داشت، اما برای افزایش شجاعت و کنترل غضب های غیر الاهی دستوراتی در شرع آمده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم.

۲.۲ - راه های کنترل غضب

از خشم در بعضی از روایات به آتش تعبیر شده و این تعبیر لطیف، هم ما را در درک ضرورت وجود خشم در آدمی یاری می‌دهد و هم نسبت به پیامدهای تلخ رهاساختن و عدم مراقبت و کنترل این نیروی عظیم متنبّه می‌سازد.
توجه به پیامدهای خشم به ما کمک می‌کند که این صفت را کنترل کنیم؛ از جمله:خشم خردها را تباه می‌کند و آدمی را از مسیر درست دور می‌سازد،
[۴] آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، ج۱، ص۶۵، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶، ه ش.
خشم شدید، منطق را تغییر می‌دهد، ارتباط اجزای استدلال را قطع و موجب پراکندگی فهم و فکر می‌شود،
[۵] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۶۸، ص ۴۲۸، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.
در روایت آمده است:از خشم دوری کن که آغازش دیوانگی و پایانش پشیمانی است.
[۶] آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، ج۱، ص ۳۰۳، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶، ه ش.
و در زمینه کاهش غضب نیز راه کارهایی آمده است: یادآوری عظمت پروردگار، تغییر موقعیت، وضو گرفتن با آب سرد و غسل کردن و سکوت.

۲.۳ - راه های افزایش شجاعت

برای تحصیل شجاعت اموری در آیات قرآن و روایات ذکر شده است از جمله:

۲.۳.۱ - توکل

امام کاظم (علیه السلام)می فرماید:کسی که دلش می خواهد قوی ترین مردم باشد، پس بر خدا توکل کند. راوی سؤال می کند که اندازه توکل چه مقدار است، حضرت فرمود:غیر از خدا از هیچ کس نترسد. امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود: توکل بر خدا بهترین تکیه گاه است.
[۱۱] آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، ج۱، ص ۱۹۶، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶، ه ش.
در روایت دیگری پیامبر (صلی الله علیه وآله) از جبرئیل (علیه السلام) پرسید که توکل چیست؟ جبرئیل گفت:توکل عبارت است از:علم به این که مخلوق نه ضرر می‌زند و نه نفع می‌رساند، نه می‌بخشد و نه باز می‌دارد، و عبارت از مأیوس بودن از خلق است.

۲.۳.۲ - ترس از خدا

امام صادق (علیه السلام) می فرماید:کسی‌ که از خدا بترسد خداوند همه چیز را از او می‌ترساند و کسی که از خدا نترسد، خداوند او را از هر چیزی می‌ترساند.
انسان باید از خدا بترسد و دل مؤمن باید لبریز از این گونه ترس باشد؛ البته ترس از خدا از آن جهت نیست که خدا- نعوذ بالله- موجود ترسناکی است، ترس از خدا معانی و مراتبی دارد. یک معنای ترس از خدا، ترس از خشم خدا و عذاب خدا در دنیا و آخرت است و منشأ خشم و عذاب الاهی، نافرمانی بشر است. انسان اگر از قدرت برتری بترسد، نافرمانی‌ نمی‌کند و چه قدرتی به قدرت الاهی می‌رسد. معنای دیگر ترس از خدا، لرزش دل در برابر هیبت و عظمت الاهی است، از چنین ترسی در آیات قرآن به خشیت تعبیر شده است:"انما یخشی الله من عباده العلماء"؛ از میان بندگان خدا، تنها عالمان هستند که از خدا می ترسند.

۲.۳.۳ - یاد خدا

قرآن می گوید: یاد خدا آرام‌بخش دلها است. از جمله عواملی که باعث نگرانی و اضطراب ما می شوند؛ ترس از آینده تاریک و مبهم، گذشته تاریک و آلوده انسان، ضعف و ناتوانی در مواجهه با حوادث طبیعی و دشمنان داخلی و خارجی، احساس پوچی ، ترس از مرگ و... است که وقتی به قدرت بی منتهای الاهی و عطوفتی که نسبت به بندگان دارد و این که بی نیاز از عذاب ما می باشد توجه پیدا کنیم به ما آرامش می دهد و توان ما را زیاد می کند.


۱. خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل، ص ۳۹۷-۳۹۸، مسئله ۲۷۹۱ و ۲۷۹۲.    
۲. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۴، ص ۳۶۴، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    
۳. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۴، ص ۴۶۷، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    
۴. آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، ج۱، ص۶۵، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶، ه ش.
۵. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۶۸، ص ۴۲۸، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.
۶. آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، ج۱، ص ۳۰۳، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶، ه ش.
۷. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۳، ص ۳۵۸، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    
۸. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۷۰، ص ۲۶۴، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    
۹. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۷۰، ص ۲۷۲.    
۱۰. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۶۸، ص ۱۴۳، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    
۱۱. آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، ج۱، ص ۱۹۶، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶، ه ش.
۱۲. سوره فاطر/۳۵، آیه۲۸.    
۱۳. سوره رعد/۱۳، آیه۲۸.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «کنترل غضب در امر به معروف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۷/۵.    



جعبه ابزار