• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

پذیرش توبه در آخرین لحظه عمر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: توبه، مسلمان، عمر انسان، گناه.

پرسش: می‌گویند: در آخرین لحظه عمر توبه‌ی انسان پذیرفته می‌شود آیا این توبه برای مسلمانان است یا دیگران را نیز شامل می‌شود؟

پاسخ:




توبه بازگشت بسوی خدا که توأم با پشیمانی از گناهان گذشته و تصمیم بر اجتناب از گناه در آینده و جبران عملی اعمال بد، بوسیله اعمال نیک می‌باشد. آیاتی که بر این معنی دلالت دارد فراوان‌اند اما ما به جهت اختصار تنها به آیه‌ای اشاره می‌کنیم: «هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ؛ اوست که توبه را از بندگان خود می‌پذیرد و گناهان را می‌بخشد.»
حقیقت" توبه" ندامت و پشیمانی از گناه است که لازمه آن تصمیم جدی بر ترک گناه در آینده است، و جبران کارهایی که قابل جبران است. گفتن استغفار نیز بیانگر همین معنی است. به این ترتیب ارکان توبه را می‌توان در پنج چیز خلاصه کرد:" ترک گناه (ندامت)تصمیم بر ترک در آینده (جبران گذشته) استغفار.
توبه انقلاب در روح و جان آدمی است که او را وادار به تجدید نظر در برنامه‌های خود می‌کند.


«توبه» اختصاص به گناه و شخص خاص ندارد، بلکه کافر و غیرمسلمان نیز اگر در لحظات آخر توبه کنند و دین اسلام را بپذیرند، توبه آنها پذیرفته می‌شود.
همه‌ انبیای الهی هنگامی که برای هدایت امّتهای منحرف مأموریت می‌یافتند، یکی از نخستین گامهایشان دعوت به توبه بود؛ چرا که بدون توبه و شستن لوح دل از نقش گناه، جایی برای نقش توحید و فضائل نیست. پیغمبر بزرگ خداوند هود (علیه‌السلام) از نخستین سخنانش این بود:«وَ یا قَومِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا اِلَیْهِ؛ ای قوم من، از پروردگارتان طلب آمرزش کنید، سپس به سوی او باز گردید و توبه نمایید!»
در حدیث معروفی از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌خوانیم که فرمود: هر کس یکسال قبل از مرگش توبه کند خدا توبه او را می‌پذیرد، سپس فرمود یک سال زیاد است، کسی که یک ماه قبل از مرگش توبه کند خدا توبه او را می‌پذیرد سپس افزود یک ماه نیز زیاد است، کسی که یک جمعه (یک هفته) قبل از مرگش توبه کند توبه او مورد قبول خداوند واقع می‌شود، باز افزود یک جمعه زیاد است کسی که یک روز قبل از مرگش توبه کند خداوند توبه‌اش را پذیرا می‌شود، باز فرمود یک روز نیز زیاد است! کسی که یک ساعت قبل از مرگش توبه کند خداوند توبه او را می‌پذیرد، سپس افزود یک ساعت هم زیاد است! کسی که قبل از آن که جانش به گلو رسد (در آخرین لحظه حیات و در حال اختیار) توبه کند، خداوند توبه او را می‌پذیرد!»


اما در مورد غیر مسلمانان باید توجه داشت که آنها چند دسته هستند:

۳.۱ - دسته اول

کسانی که حقانیت دین اسلام را فهمیدند ولی از روی لجاجت و تعصب آن را انکار می‌کنند؛ این دسته هیچ عملی از آنها در درگاه خداوند قبول نمی‌شود چون با انکار خود، رابطه‌ی بین عمل و حضرت حق را بریدند و اعتقادی به جزا و پاداش الاهی ندارند.
قرآن در این باره می‌فرماید: «وَ لَیْسَتِ التَّوبَةُ لِلَّذِیْنَ یَعْمَلُونَ السَیِّئاتِ حَتّی اِذا حَضَر اَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ اِنّی تُبْتُ الآنَ وَ لاَ الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کُفّارٌ اُولئِکَ اَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً اَلیماً؛ توبه کسانی که کارهای بدی انجام می‌دهند و هنگامی که مرگ یکی از آنها فرا رسد می‌گویند: الآن توبه کردم، پذیرفته نیست و نه توبه کسانی که در حال کفر از دنیا می‌روند (و در عالم برزخ توبه می‌کنند) اینها کسانی هستند که عذاب دردناکی برایشان فراهم شده است!»
ظاهر این است که آیه می‌گوید:" کسانی که از گناهان خود در حال صحت و سلامت و ایمان توبه کرده‌اند ولی در حال مرگ با ایمان از دنیا نرفتند، توبه‌های گذشته آنها نیز بی اثر است".
توضیح این که می‌دانیم یکی از شرائط قبولی اعمال نیک انسان "موافات برایمان" است یعنی با ایمان از دنیا رفتن، و کسانی که در لحظه پایان زندگی کافر باشند، اعمال گذشته آنها (حتی اعمال نیکی که در حال ایمان انجام داده‌اند) طبق صریح آیات قرآن حبط و نابود می‌گردد، توبه‌های آنان از گناه اگر چه در حال ایمان انجام شده نیز در چنین صورتی نابود خواهد شد .
و همچنین قرآن می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعیداً؛ بطور قطع خدا، شرک به او را هرگز نخواهد بخشید ولی جرم پائین‌تر از آن را برای هر کس بخواهد می‌بخشد و هر که برای خدا، شریکی قائل شود در گمراهی بسیار دوری افتاده است‌.»

۳.۲ - دسته دوم

کسانی که حقانیت اسلام را نفهمیدند؛ اما به دین و آیین شرعی یا عقلی خود عمل می‌نمایند و در موردی هم که از دین و آیین خود سرپیچی کردند با توبه آن را تدارک و جبران می‌نمایند.
در مورد این عده می‌توان گفت که عمل خیر و توبه‌ی آنها نیز مورد پذیرش قرار می‌گیرد، و برخی از آیات قرآن «هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ.» «إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَی اللَّهِ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَریبٍ فَأُولئِکَ یَتُوبُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ کانَ اللَّهُ عَلیماً حَکیماً» که به صورت عمومی فرموده: خداوند از بندگانش توبه را می‌پذیرد شامل این دسته نیز می‌گردد. اما باید توجه داشت که پذیرش توبه در اینجا به این معناست که آنان با این توبه به عبودیت و اطاعت الهی نزدیکتر می‌شوند و یقینا این عده با آنانی که تقیدی به دین خود ندارند، فرق می‌کنند و بدیهی است که از این جهت شامل رحمت الهی می‌شوند.


نتیجه آنکه خداوند متعال که آفریننده انسان و به تمام ویژگی‌های او آگاه است پاک شدن از همه گناهان (هر چند گناهان بزرگ باشند) را ممکن دانسته و همگان را به سوی رسیدن به آن دعوت فرموده و وعده آمرزش و عفو داده است، تا جایی که نا امیدی از عفو و بخشش الهی را بالاترین گناه شمرده است. همه پیامبران الهی برای رسانیدن مردم به دریای بی‌کران رحمت الهی مبعوث شده اند تا جایی که پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، پیامبر رحمت خوانده شده است. و این دعوت، یعنی دعوت به توبه و بازگشت به حقیقت بندگی و اطاعت خداوند و اجتناب از طاغوت‌ها، دعوتی همگانی و عمومی است.


۱. سوره شوری/۴۲، آیه۲۵.     .
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۲۴، ص۲۹۰.    
۳. سوره هود/۱۱، آیه ۵۲.    
۴. نوری، حسین، مستدرک الوسائل، جلد ۱۲، صفحه ۱۴۵ (باب صحّة التّوبه فی آخر العمر، حدیث ۵).    
۵. سوره نساء/۴، آیه ۱۸.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۳، ص۳۵۲.    
۷. سوره نساء/۴، آیه۱۱۶.    
۸. سوره شوری/۴۲، آیه۲۵.    
۹. سوره نساء/۴، آیه ۱۷.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «پذیرش توبه در آخرین لحظه عمر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۹/۱۸.    



جعبه ابزار